1393/4/23 ۱۱:۰۱
پانزدهم ماه مبارک رمضان مصادف است با ولادت امام دوم شیعیان حضرت امام حسن (ع) که با تصمیمی تاریخی در پذیرش صلح با حکومت ظلم و تزویر به استحکام نهال تشیع قدرت بخشید و در راستای روشنگری و تبیین دیدگاه حکومت اسلامی نسبت به پذیرش و اهمیت رأی مردم عمل کرد.
شناخت دقیق ومطالعه ی زندگی امامان شیعه به دلیل برخورداری ایشان از کمالات ممتاز انسانی در امور مختلف اجتماعی و سیاسی همیشه از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. یکی از وقایع مهم تاریخی که در دوران امامت پربرکت امام حسن (ع) همواره مورد توجه اندیشمندان مسلمان قرار گرفته مسئله ی پذیرش صلح و بیعت با معاویه یا حکومت جور بوده است.
کتاب ها و مقالات بسیار ارزنده ای نیز در این زمینه نوشته شده که در آن به تحلیل و تبیین این واقعه و تصمیم گیری امام (ع) در آن مقطع تاریخی پرداخته اند.
خلاصه ای از دیدگاه دکتر حسن روحانی ، رئیس جمهوری ، در خصوص صلح امام حسن (ع) را بر اساس کتاب تألیفی ایشان با عنوان «مقدمه ای بر تاریخ امامان شیعه » برگزیده ، که در ادامه می آید.
* حجه الاسلام روحانی در تبیین پذیرش صلح از جانب امام حسن (ع) استفاده از شیوه ی صحیح تحلیل در همه ی حوادث مهم تاریخی را مورد تأکید قرار داده و می گوید : پیش از آنکه ویژگی رهبران را مطالعه کنیم ، باید رفتار یک جامعه را مود بررسی قرار دهیم تا نسبت به وقایع تاریخی مهم شناخت دقیق تری پیدا کنیم .
وی در ادامه می نویسد : بررسی و مطالعه شرایط اجتماعی ، تحولات جامعه ، روحیه ی مردم و افکار عمومی در هر مقطع تاریخی ، بهتر ما را به مقصد می رساند .
سپس در این خصوص، بیان حضرت مجتبی (ع) را که درباره ی مسئله ی صلح با معاویه به عبدالله بن زبیر فرموده مورد تأکید قرار می دهد . آنجا که امام می فرماید : « عبدالله زبیر ! شما فکر می کنید من امر خلافت مسلمان ها را واگذار کردم (به معاویه) ، چگونه این مسأله امکان پذیر است ، در حالی که من فرزند شجاع ترین عرب هستم . مادر من فاطمه بهترین زنان عالم است. آنچه من انجام دادم به دلیل ترس و یا ضعف و ناتوانی نبود ، بلکه بدین دلیل بود که افرادی مثل تو با من بیعت کرده بودند » .
امام (ع) سپس با مردم در مسجد مدائن اتمام حجت می کند و وقایع را برای آنها توضیح داده و به مردم می گوید : « آیا برای ایثار و فداکاری و جانبازی و دادن خون ، که برای شما عزت دنیا و آخرت است ، آماده هستید ؟ اگر بایستید ، خداوند شما را یاری می کند و ما پیروز می شویم و اگر آمادگی نداشته باشید ، دنیای شما توأم با غم و اندوه و آخرت شما با مشکلات زیاد تری توأم خواهد بود . »
مردم جمع شده در مسجد در پاسخ به امام (ع) گفتند : « بل البقیه و الحیاه » ، ما می خواهیم زنده بمانیم و زندگی کنیم . ما آمادگی برای جنگ و فداکاری نداریم.»
امام (ع) با توجه به خواست مردم صلح را می پذیرند و حتی در پاسخ یکی از اصحاب ( حجر بن عدی) که به تصمیم امام (ع) اعتراض می کند ، می فرمایند : «من چگونه می توانستم رفتار دیگری داشته باشم ، در حالی که اکثریت مردم جامعه را در مسیر صلح و دوری از جنگ می دیدم» . «ناخشنودی مردم برای جنگ و خواست اکثریت مردم برای صلح را مشاهده کردم و نخواستم نظری را بر مردم تحمیل کنم که از آن گریزان بودند و علاقه ای به آن نداشتند. این صلح برای حفظ و بقاء شیعیان خصوصاً از کشته شدن آنها بود. »
دکتر روحانی در تحلیل این واقعه می نویسد : آنچه بعداً به نام صلح لقب گرفت ، چیزی بود که به دست مردم در مدائن حاصل شد و نه به دست امام مجتبی در کوفه . ایثار مردم و فداکاری و جهاد می توانست سرنوشت دیگری را رقم بزند. بنابراین یکی از مبانی بسیار مهم برای فهم دقیق سیره ی ائمه ی هدی (ع) ، شناخت دقیق شرایط زمان ، افکار عمومی ، نحوه ی حضور مردم در صحنه ، شرایط حکام جور و حد و توان قدرت تبلیغاتی و نظامی آنان و شرایط جهانی . مناطق همجوار دنیای اسلام است.
** صلح در اسلام
حجت الاسلام روحانی در ادامه ی فصل چهارم کتاب « مقدمه ای بر تاریخ امامان شیعه » به جنبه های مختلف مفهوم صلح در اسلام می پردازد . ایشان با ذکر متقن مثال صلح حدیبیه در زمان پیامبر (ص) تصریح می کند که تصور اینکه مسئله ی صلح فقط در زمان زندگی امام حسن ( ع) اتفاق افتاده ، اشتباه است.
همچنین در رابطه با دیدگاه اسلام در خصوص صلح بیان می دارد که : گاهی تصور می شود جهاد، مبارزه و فداکاری در همه ی شرایط ، کاری پسندیده و حتی لازم و بر عکس ، صلح ، ترک جنگ و کناره گیری از حکومت ، همیشه زشت و ناپسند است .
روحانی تصریح می کند : « نه جنگ و مبارزه همیشه لازم و خوب و نه صلح و متارکه ی جنگ همیشه بد و زشت است . باید شرایط مختلف و مصالح اسلام و جامعه ی اسلامی را در نظر بگیریم که با این معیار و میزان ، گاهی صلح لازم است و گاهی جنگ و مبارزه » .
سپس در تشریح موضع امام حسن (ع) در پذیرش صلح با معاویه می نویسد :
«بی تردید اگر جهاد پیچیده امام مجتبی (ع) با استراتژی صلح نبود ، حفاظت از کیان تشیع امکان پذیر نبود . نقشه ی معاویه و عمر وعاص ریشه کن نمودن درخت تشیع و مکتب اهل بیت بود. امام با انتخاب راهی بس سخت و دشوار و تحمل سخنان دوستان کم تجربه و نیش زبان دشمنان حیله گر ، توانست صلحی فرصت ساز برای استحکام نهال تازه غرس شده تشیع و تبلیغ و ترویج سیره ی علی بن ابیطالب (ع) فراهم نماید.
صلحی امنیت زا برای شیعیان و مکتب اهل بیت ؛ فهم استراتژی امام نه تنها برای برخی از شیعیان معمولی بلکه حتی برای خواص و یاران نزدیک وی نیز دشوار بود. »
*مأخذ : مقدمه ای بر تاریخ امامان شیعه ، دکتر حسن روحانی ، نشر مرکز تحقیقات استراتژیک ، صص 215- 191
خبرگزاری ایرنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید