تجلی بازی در ادب فارسی

1393/4/21 ۱۰:۵۳

بازی از دورۀ ساسانی تا زمان‌های اخير در متون فارسی مطرح بوده است؛ اما تقريباً هيچ جا به چگونگی بازی و وسايل و فنون آن و شرايط بازيکنان اشاره‌ای نشده است.

بازی از دورۀ ساسانی تا زمان‌های اخير در متون فارسی مطرح بوده است؛ اما تقريباً هيچ جا به چگونگی بازی و وسايل و فنون آن و شرايط بازيکنان اشاره‌ای نشده است.

زیبایی‌های جهان آفرینش بی‌شمار است و جلوه‌های این زیبایی‌ها در قدرت و حیطۀ شناخت ما نیست؛ بنابراین ادبا برای ملموس‌کردن فهم آنها برای ما از اصطلاحات و فنون بازی‌های مختلفی همچون شطرنج، نرد و چوگان استفاده کرده‌اند و مسلم کسانی که از فنون این بازی‌ها آگاهی داشته باشند، درک بیشتری از این موضوع پیدا می‌کنند. مثلاً در بیان بسیاری از حالات روحی و روانی، مانند تواضع، شجاعت، تسلیم، شکر، قناعت و ... از این اصطلاحات بهره جسته‌اند و آنها را برای خواننده ملموس کرده‌اند.

به‌کارگیری الفاظ بازی در ادبیات، سهل‌ترین و راحت‌ترین راه برای بیان یک موضوع است؛ بیان شکل حرکات و نوع آلتی که در هر بازی به کار می‌رود، بیانگر چهرۀ زیبا و عملی است که خوب و بد آن در ضمیر انسان‌ها شناخته شده است و فقط با یک اشاره به نوع آلت یا حرکت می‌توان از بازی نتیجه گرفت و این زیباشناختی خود هنری فطری است که انسان آن را از خداوند گرفته است.

نگارش این کتاب، پژوهشی کتابخانه‌ای و نظری است؛ بدین معنا که ابتدا به بررسی نظرهای مختلف دربارۀ بازی و کارکردهای روان‌شناسی آن و نقش و تأثیر آن در آثار پرداخته است. سپس با مطالعۀ دیوان اشعار بزرگان ادب فارسی و امهات کتب نثر فارسی و یافتن مطالب مربوط به موضوع، کار دسته‌بندی شده و حاصل آنها به طور جداگانه در فصول مختلف تدوین شده است.

فهرست مطالب این کتاب بدین‌ترتیب است:

فصل اول: بازی‌شناسی: کلیات بازی، تقسیم‌بندی بازی‌ها، ذکر بازی‌ها و ورزش‌ها در هدایةالمتعلمین.

فصل دوم: سه بازی مهم در ادبیات فارسی: شطرنج و اصطلاحات آن، نگاهی به بزی نرد، چوگان‌بازی.

فصل سوم: پیوند بازی و روان‌شناسی: نظریه‌های روان‌شناختی بازی، ادبیات و روان‌شناسی، روان بازیگوش.

فصل چهارم: بازی از دیدگاه اجتماعی: ارزش اجتماعی بازی، کارکرد اجتماعی بازی، رابطۀ بازی و هنر در اجتماع، رابطۀ اقتصاد و بازی، اوقات فراغت و بازی، فرهنگ مردم و موسیقی و بازی.

فصل پنجم: بازیچه‌کردن بازی: تجلیات بازی در کاربردهای مختلف، بازی با شکل کلمات و حروف.

فصل ششم: دیدگاه اسلام دربارۀ بازی: نگرش اسلام به بازی در معانی مجازی، دیدگاه مکتب اسلام در تقسیم‌بندی سن کودک، بازی و ورزش‌های اسلامی، بازی‌های جایز در اسلام، بازی‌های ممنوع در اسلام، دیدگاه اسلام و دانشمندان ایرانی دربارۀ بازی.

تجلی بازی در ادب فارسی نوشته زهرا محمدخانی در 270 صفحه شمارگان 770 نسخه در قطع وزيري به بهاي 150000 ريال در سال 1392 از سوي نشر زوار منتشر شده است.

میراث مکتوب