گزارش مراسم تشییع و خاک‎سپاری پیکر استادِ ایران‎مدار، ایرج افشار

1389/12/20 ۰۳:۳۰

مراسم تشییع پیکر استاد ایرج افشار امروز، بیستم اسفندماه، طی مراسم باشکوهی با حضور صدها تن از عاشقان فرهنگ و تمدن ایران و دوستداران استاد ایرج افشار در مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد.

گزارش مراسم تشییع و خاک‎سپاری پیکر استادِ ایران‎مدار، ایرج افشار

مراسم تشییع پیکر استاد ایرج افشار امروز، بیستم اسفندماه، طی مراسم باشکوهی با حضور صدها تن از عاشقان فرهنگ و تمدن ایران و دوستداران استاد ایرج افشار در مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد. آغاز مراسم ساعت 9:30 با قرائت آیاتی از کلام الله مجید و سپس سخنرانی جناب آقای بجنوردی ریاست محترم مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی آغاز شد. سپس آقایان دکتر سید مصطفی محقق داماد، آقای دکتر احمد اقتداری و دکتر هوشنگ دولت آبادی در باب خصائل و آداب علمی استاد افشار به ایراد سخن پرداختند.
پس از اقامۀ نماز میّت بر پیکر استاد افشار توسط دکتر مصطفی محقق داماد، مراسم تشییع در محوطۀ دائره المعارف و خیابان بیرونی مرکز انجام شد. پس از انتقال پیکر استاد افشار، مراسم خاکسپاری با حضور خانوادۀ استاد و بسیاری از شرکت کنندگان، در گورستان بهشت زهرا ـ شبستان ـ مقبرۀ 300 انجام گردید. روحش شاد و راهش پر رهرو باد!
در مراسم امروز، بسیاری از بزرگان حوزۀ علم و فرهنگ شرکت داشتند. از جمله، استادان: محمدرضا شفیعی کدکنی، محمدحسن سمسار، علی رواقی، کامران فانی، احسان نراقی، فتح‌الله مجتبائی، بهمن فرمان‌آرا، سیدمحمد دعائی، عبدالله انوار، مهدی ماحوزی، کیکاوس جهانداری، رسول جعفریان، محمدعلی موحد، غلامرضا حداد عادل، فرهاد رهبر، مجتهد شبستری، غلامرضا اعوانی، محمدابراهیم باستانی پاریزی، احسان اشراقی، هوشنگ دولت‌آبادی، احمد سمیعی، محمدعلی اسلامی ندوشن، داریوش شایگان، ژاله آموزگار، نصرلله پورجوادی، بدرالزمان قریب، حسن رضائی باغ‌بیدی، احمد منزوی، صمد موحد
و...
آنچه در پی می‌آید، چکیدۀ سخنرانی جناب آقای سیدکاظم موسوی بجنوردی ریاست مرکز و آقای دکتر سیدمصطفی محقق داماد است.


سخنرانی ;کاظم موسوی بجنوردی
بسم‎الله الرحمن الرحیم
انا لله و انا الیه راجعون. قدر مسلم، امروز فرهنگ ایران عزادار است، همۀ فرهنگیان عزادار هستند. همۀ دانشیان عزادار هستند. مردی بزرگ که خدماتش برای تاریخ و فرهنگ ایران برجسته است. همۀ ما متحیر هستیم. چنین مردی مدتی نزدیک به 70 سال، برای باروری فرهنگی ایران، تمام عمر خود را صرف کرد. ایشان 85 سال عمر کرده‎اند. اولین اثر ایشان در سن 19 سالگی بود. او را کتاب‎شناس و نسخه‎شناس و ایران‎شناسی سخت بزرگ می‎شمارند، در حوزه‎های مختلف ایران‎شناسی. به طوریکه ما دیروز حساب می‎کردیم بیش از سه هزار و پانصد تألیف و تصحیح مشتمل بر کتاب و مقاله و اشارات این مرد باقی مانده است، من به آقای مجیدی گفتم کتابهای ایشان را جمع کنیم! گفت: یک کتابخانه است، وقتی که شرح حال ایشان را برای دانشنامه ایران و طبعاً اکنون برای دائرةالمعارف بزرگ، مشغول تدوین بودیم، به عظمت این مرد پی بردیم. استاد دکتر شفیعی کدکنی چه شیوا و به حق او را «فرزانۀ فروتنِ ایران‎مداری‎ها» نامیده است از اینها که بگذریم او «ایرج افشار» بود و نامش گویای همۀ آن بزرگی‎ها و خردمندی‎ها و در عین حال فروتنی‎های عالمانه و آگاهانه است. نام ایرج افشار برای ما یادآور انسانی است که خود «جهانی» بود و عمری برای بازشناسی و ترویج فرهنگ و ادب و تاریخ ایران زمین مبذول داشت.
من به همه تسلیت می‎گویم به ملت ایران به دانشیان به فرهنگیان و علما و اساتید و محققین تسلیت می‎گویم.
او سه وجهۀ بزرگ و مشخص داشت. یکی وجهۀ ملی. وجهۀ ملی او از این نقطه نظر که نام ایرج افشار با نام تاریخ ایران و ادب ایران عجین شده است. از وجهۀ اخلاقی، من در این بیش از 20 سالی که در خدمت مرحوم افشار بودم، در مرکز دائرةالمعارف، خوب ایشان هم عضو شورای عالی علمی بودند هم مشاور عالی در همۀ شؤون، مرکز دائرةالمعارف بود هم عضو هیئت عالی مشاورین دانشنامۀ فرهنگ عامۀ ایران در همۀ شؤون ایشان بدون هیچگونه دریغی به ما کمک می‎کرد و ما از او هم علم می‎آموختیم و هم معرفت. او نمونۀ اخلاق والایی بود. از نظر مرکز دائرةالمعارف ضایعۀ بسیار بسیار بزرگی است. البته ما قبلاً هم مردان بزرگی را در این مرکز از دست داده‎ایم. آقای دکتر زریاب خویی را از دست دادیم. آقای دکتر زرین‎کوب. آقای دکتر تفضلی. آقای دکتر شرف. آقای دکتر نوایی. دکتر عنایت‎الله رضا. آقای دکتر رضا تا روز آخر یعنی دقیقاً دو یا سه روز قبل از اینکه به بیمارستان برود، مقاله می‎نوشت. مردان بزرگی را ما از دست دادیم. ولی از دست دادن ایرج افشار برای ما بسیار بسیار سنگین است. او توانایی ما را برای بالا بردن وزنۀ علمی در دنیا بسیار ارتقاء می‌داد. چنین ضایعه‎ای برای ما قطعاً جبران ناپذیر است. امروز روز ایرج افشار است و من فکر نمی‎کنم نتوانسته‎ایم کسی را پیدا کنیم که تا این اندازه کار کرده باشد و در عین حال نمونۀ اخلاق باشد، نمونۀ فروتنی باشد، نمونۀ انسانیت باشد. روزی آقای ایرج افشار به من زنگ زد و گفت مایلید که عصر با هم یک چای بخوریم. من رفتم منزل ایشان و پس از مدتی، ایشان گفت بیایید کتابهای مرا ببینید. رفتیم از این اتاق، به آن اتاق تمام کتابهایش را ایشان نشان داد. شاید بیش از سی هزار جلد. بعد نامه‎ها، اسناد، بیش از هزاران هزار. من شنیده بودم که آقای ایرج افشار منابع بسیاری فراهم آورده اند. ایشان هم بنیانگذار کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران بود، هم یک وقتی رئیس کتابخانۀ ملی بود؛ هم خودشان بنیاد افتخاربرانگیز افشار را داشتند که مرحوم پدرشان محمود افشار تمام اموالش را وقف کرده بود و وقف کرده است برای ترویج فرهنگ و تاریخ ایران. من شنیده بودم که آقای ایرج افشار دلبستگی زیادی به کتاب و سند و منابع تحقیق دارند، وقتی اینها را به من نشان داد، گفت اینها را از من بپذیر. اینها را من به دائره المعارف می سپارم. وقتی اینها را به من نشان داد، گفت اینها را من به دائره المعارف می‎سپارم که من خیلی در شگفت شدم که این مرد بزرگ چگونه تا این حد با گذشت و در فکر فرهنگ و ادامۀ حیات فرهنگی همان مجموعه است. من سخنم را اینجا تمام می‎کنم و امیدوارم که روح بزرگ ایرج افشار برای ما مخصوصاً ما که فعالیت علمی و فرهنگی داریم، راهنما باشد تا در این راه، عمرمان را صرف کنیم. بهترین خدمت، خدمت علمی و فرهنگی و اعتلای کشور است؛ زیرا تا وقتی که دانایی عمومی بالا نرود، پیشرفت واقعی غیر ممکن است. والسلام.

سخنرانی آقای محقق داماد
بسم‎الله الرحمن الرحیم
فبشر الصابرین الذین اذا اصابتهم مصیبه قالوا انّا لله و انّا الیه راجعون.
دست از طلب ندارم تا کام دل برآید
یا تن رسد به جانان یا جان ز تن درآید
بگشای تربتم را وقت وفات و بنگر
کز آتش درونم دود از کفن برآید
همه چیز گفته شد. بیش از چند کلمه عرض ندارم یک جمله که بنیاد عظیم فرهنگی موقوفات افشار بنیان‎گذارش شادروان دکتر محمود افشار بود... . جملۀ دیگر این است که سخن از ایران و وطن و ایران دوستی زیاد می شود اما آنکه وجودش عاشق این سرزمین بود تمام دقایق عمرش را برای این سرزمین گذاشت و تا دقایق آخر پای خسته‎اش در کوه و دشت و بیابان سفر کرد، روستاها و آبادیهای این کشور را از نزدیک دید و برای ما باقی گذاشت، ایرج افشار بود. این جمله مشهور است از مولا امیرالمؤمنین: علما همواره باقیند اما من نمی‎دانم این جمله که بر بالای همۀ اعلامیه‎ها این روزها نوشته می شود، چرا جملۀ دیگر از همان بزرگ مرد، از حضرت مولا فراموش می شود، که این شرط بلاغ یک عالم است به صرف علم، عالم باقی نمی ماند حضرت مولا می فرماید خداوند عهد گرفته از عالمی که می خواهد باقی بماند که بر نالۀ مظلوم و ظلم و ستم بی تفاوت نماند، به یاد ملتش باشد قلبش برای ملتش بتپد، دلش برای مردمش بسوزد. این از شرط بقای عالم است. ایرج افشار قلبش آکنده از ایران و ایرانی بود و برای ایران اشک می ریخت. خدایا ایرج رفت اما هنوز عالمانی هستند که اینگونه وفادار به دانش و دانشیان باشند؟ روحت شاد ایرج عزیز رفتی امروز، در کنار آرامگاه خاندانت آرام خواهی گرفت، اما بدان راه تو ادامه خواهد یافت. انشاء الله راه تو را ادامه خواهند داد.
چو ایران نباشد تن من مباد
در این بوم و بر زنده یک تن مباد