بَردنشانده

1397/7/25 ۱۰:۵۷

خوزستان از پربارترین مناطق جهان به لحاظ وفور آثار باستانی است و این امر به چند دلیل است: پهناوری اقلیم، برخورداری از آب فراوان و زمین‌های حاصلخیز و در نتیجه، قدمت و تنوع تمدنی و وجود چندین سلسله حکومتی کهن که پایتخت‌شان در یکی از شهرهای این دیار بوده است.

خوزستان از پربارترین مناطق جهان به لحاظ وفور آثار باستانی است و این امر به چند دلیل است: پهناوری اقلیم، برخورداری از آب فراوان و زمین‌های حاصلخیز و در نتیجه، قدمت و تنوع تمدنی و وجود چندین سلسله حکومتی کهن که پایتخت‌شان در یکی از شهرهای این دیار بوده است.

برد نشانده روستایی است در دهستان جهانگیری، از توابع مسجدسلیمان در استان خوزستان که ۱۶ کیلومتر با این شهر فاصله دارد و در سال ۱۳۸۵، جمعیتش ۲۹ نفر (پنج خانوار) بود. با این‌همه آوازه‌ای در میان ایران‌شناسان دارد که به معبد دیرینه‌سالش برمی‌گردد؛ پرستشگاهی بازمانده از دوره هخامنشیان که در سال ۱۳۲۷ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده ‌است.

برد نشانده قدیمی‌ترین عبادتگاه روباز ایرانی و مربوط به سه هزارة پیش است که برای مدتها تشریفات مذهبی، در هوای آزاد آن انجام می‌شد. نقوش برجستة روی سنگهای آن مربوط به عهد اشکانیان و دارای سه رشته پلکانی و فرورفتگی غرفه‌مانند است. این مجموعه گسترده و طویل حدود ۷۰۰ متر طول و ۲۵۰۰ متر عرض دارد و شامل سه بخش می‌شود: کاخ محل اقامت رئیس، نیایشگاه (در شرق کاخ) و یک قصبه در شمال.

ساختمان آن متعلق به دوره هخامنشی است و نقوش برجسته روی آن به عهد اشکانی برمی گردد. اشیایی چند نیز هنگام حفاری به دست آمده که نشان می‌دهد پایه اصلی بنا در روزگار هخامنشی بنیاد نهاده شده ‌است. از این رو این مجموعه به عنوان باستانی‌ترین معبد روباز ایران شناخته شده است.

مکشوفات

از اشیای به دست آمده در بردنشانده می‌توان به این موارد اشاره کرد: ظروف سفالی، سکه‌های قدیمی، مجسمه‌های باستانی و آثار کهنی که در موزه‌های داخل و خارج کشور نگهداری می‌شود. تندیس هراکلیوس (هرکول، هرقل، ایزد جنگاور یونانیان) به ارتفاع بیش از دو متر، در حالی که شیر نئومه را خفه می‌کند، در این معبد از دل خاک بیرون آورده شد و اکنون در موزه شوش قابل بازدید می‌باشد. این موضوع نشان می‌دهد که این معبد در روزگار سلوکیان (جانشینان اسکندر مقدونی) همچنان محترم شمرده می‌شد و یونانیان نیز نذوراتی می‌آورده‌اند و در آنجا عبادت می‌کردند.

رومن گیرشمن ـ باستان‌شناس نامدار فرانسوی ـ بردنشانده را از «اسلاف» تخت جمشید به شمار می‌آورد و بر آن بود که بردنشانده معبدی برای مهر و ناهید در دورة پارتیان (اشکانی) بوده است. گفتنی است که هیأت باستان‌شناسی فرانسه در سال ۱۳۴۲ در «بردنشانده»، آتشکده ای را شناسایی کردند.

معبد در ۲۵ کیلومتری محلی که پلکانی به سطح بالای کوه هدایت می‌کند، واقع شده و عبارت از یک پایه مربع پنج متری است که با سنگهای بزرگ بنا شده. یک ستون سنگی ایستاده در منطقه‌ای در جنوب غربی مسجدسلیمان بر نقطه مرتفعی از دشت قرار دارد و در کنار آن بناهایی از عهد هخامنشی دیده می‌شود.

این محل بر دشت مرتفعی که آن را احاطه کرده، تسلط دارد و دشت نیز با رشته کوههای مرتفع سنگی دیوارمانندی محاصره شده و چشم‌انداز منحصر به فردی ساخته‌ است. در زمان هخامنشیان معابد در فضای باز ساخته می‌شد و گفته می‌شود نخستین معبد مسقف در زمان اردشیر دوم ساخته شد؛ اما معبد بردنشانده از معابد فضای باز آن روزگار است. «بردنشانده» به معنی «سنگ ایستاده» است؛ زیرا بَرد در گویش بختیاری (از شاخه‌های لری و زیرمجموعه گویش‌های غربی زبان‌های ایرانی) به معنی سنگ است.

منبع: روزنامه اطلاعات