ابن خلدون و جامعه شناسی تاریخی / مجید کافی

1397/5/10 ۱۰:۵۲

بخشی از مباحث مقدمه ابن خلدون در باب دگرگونی های جامعه طرح شده است. اما بحث تطورگرایی وی در چه حوزۀ معرفتی قرار دارد: تاریخ تحلیلی، جامعه شناسی ایستا یا جامعه شناسی پویا و تاریخی. این جستار در صدد است ابن خلدون را به عنوان یک جامعه شناس تاریخی، آن هم در سطح خرد معرفی کند.

چکیده: بخشی از مباحث مقدمه ابن خلدون در باب دگرگونی های جامعه طرح شده است. اما بحث تطورگرایی وی در چه حوزۀ معرفتی قرار دارد: تاریخ تحلیلی، جامعه شناسی ایستا یا جامعه شناسی پویا و تاریخی. این جستار در صدد است ابن خلدون را به عنوان یک جامعه شناس تاریخی، آن هم در سطح خرد معرفی کند. با توجه به این که تحلیل ابن خلدون در رابطه با سیر تاریخی و قانونمندی های حاکم بر نهاد سیاست و حکومت، قبل از اینکه نتیجه فلسفه و مطالعات تاریخی او باشد، محصول و نتیجه مطالعات اجتماعی اش است (تحلیل ابن خلدون در باب حکومت، همبستگی اجتماعی (عصبیت)، طبقات، علل ظهور و سقوط دولتها و حکومت ها، سیر جامعه از بدوی به حضری، تحولات اجتماعی و .... از مطالعه دقیق وی در حوادث و وقایع اجتماعی حاصل شده است)؛ در نتیجه ابن خلدون یک فیلسوف تاریخ نیست و مباحثی از قبیل: نگرش ابن خلدون به اجتماع و پدیده های اجتماعی به عنوان امور عینی، تحلیل جامعه شناختی پدیده های اجتماعی و تاریخی که فراتر از تحلیل های ناظر به فلسفه تاریخ است، تأکید بر واژۀ عمران و همراه کردن آن با واژۀ اجتماع انسانی و نمودهای آن، استفاده از روش تجربی برای اثبات مدعیات و استدلال بدان، شواهد گویایی است که علم جدید ابن خلدون جامعه شناسی تاریخی خرد است نه فلسفه تاریخ.

اسلام و علوم اجتماعی سال چهارم پاییز و زمستان 1391 شماره 8

دریافت مقاله

منبع: پرتال جامع علوم انسانی