شاهنامه پایه‌گذار گفتمان اخلاق‌گرای تاریخی اندرز

1397/2/29 ۱۵:۱۴

برگزاری نشست«شاهنامه و اخلاق» در اداره کل فرهنگ و ارشاد استان تهران «شاهنـــــــــامه»، نه تنها سند هویت ملی ایرانیان است، بلکه سرشار از آموزه‌‌های عمیق انسانی و اخلاقی‌است در، نشستی که در اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران برگزار شد، چهره‌هایی چون احمدتمیم داری، بهرام گرامی، مهری بهفر، بهرام پروین گنابادی و احمد مسجد جامعی حضور داشتند.

برگزاری نشست«شاهنامه و اخلاق» در اداره کل فرهنگ و ارشاد استان تهران

«شاهنـــــــــامه»، نه تنها سند هویت ملی ایرانیان است، بلکه سرشار از آموزه‌‌های عمیق انسانی و اخلاقی‌است در، نشستی که در اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران برگزار شد، چهره‌هایی چون احمدتمیم داری، بهرام گرامی، مهری بهفر، بهرام پروین گنابادی و احمد مسجد جامعی حضور داشتند.

مهرشاد کاظمی معاون فرهنگی و مطبوعاتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران در سخنانی تصریح کرد: اخلاق والاترین گرایش آدمی است زیرا در سایه اخلاق، شخصیت حقیقی انسان‌ها شناخته می‌شود از این‌رو بررسی و تحلیل مقوله‌های اخلاقی در متون معتبر فرهنگی اهمیت دارد و شاهنامه فردوسی یکی از ارزنده‌ترین این متون است که برای تهذیب نفوس و ترویج فضائل اخلاقی چراغ توفیق و هدایتی فرا راه آدمیان می‌تواند باشد.

 همچنین فریدون جنیدی رئیس بنیاد نیشابور شاهنامه را عظیم‌ترین گفتار جهان معرفی کرد و در تبیین ویژگی‌های نیکوی اخلاقی، برای زن‌ها به استناد بیت‌هایی از شاهنامه گفت: بر خلاف دیگر شاعران که در وصف زنان از ظاهر آنها سخن گفته‌اند فردوسی  10 صفت از خصایل نیکو برای زن‌ها را بر شمرده و آنها به این شرح هستند: پارسا و رایزن، بلندبالا و گیسو بلند، سخنگو، با دانش، نازدار همراه با شرم، خردمند، صدق گفتار و آوای گرم. همچنین در این نشست، مهری بهفر درباره اخلاق در شاهنامه گفت: اخلاق در شاهنامه با تنوع و وجوه پیدا و پنهان گوناگونی دیده می‌شود و می‌توان گفت، این اثر ارزشمند پایه‌گذار گفتمان اخلاق‌گرای تاریخی در پند و اندرز و شاهانه است.اخلاق در شاهنامه معطوف به اخلاق فردی و فردیت، معطوف به‌حرفه، طبقه، صنف، گروه اجتماعی و در نهایت سیاست است و استمرار حقیقت اخلاقی مندرج در شاهنامه از حقیقت امروز ما می‌گوید. از وفادار بودن به عهد و پیمان که از مباحث سیاسی امروز هم هست. احمد تمیم‌داری استاد دانشگاه و پژوهشگر ادبی نیز به وظیفه مطالعاتی بسیار سنگین عصر جدید اشاره کرد و گفت ادبیات ما جهان را متحول کرده است و ما باید از آن حفاظت کنیم. در شاهنامه مسأله هنر مطرح شده است. هنر یعنی فضیلت‌های اکتسابی، مسأله دیگر گوهر است و آن فضیلت ذاتی و استعداد درونی است و مسأله بعدی‌ نژاد و وراثت است که بیان شده است. در گذشته و در اشعار ما مسائل اخلاقی رونق داشته و حتی برای راه رفتن، چگونگی نشستن و حرف زدن، قلم تراشی، ناخن گرفتن و... اشعاری وجود داشته است که امروزه بیان مسائل اخلاقی در اشعار کمتر دیده می‌شود. فردوسی در شاهنامه خود داشتن بیم و شرم از خدا، رعایت عدالت و حق در مورد تن آدمی، دخالت نکردن در کار دیگران و هرآنچه برای خود می‌خواهی برای دیگران خواستن را 4 دلیل آرام شدن دل و قلب معرفی کرده است.

احمد مسجد جامعی عضو شورای شهر تهران نیز در اظهاراتی گفت: امروزه جعل آثار هنری و دانشگاهی موجب نگرانی شده است و فردوسی در عصری که قوانین حمایت از مؤلفان و مصنفان وضع نشده بود و قابل پیگرد قانونی نبود با دقتی شرافتمندانه به ذکر منابع اثرش می‌پردازد.هرچند یکی از حقوق پدید آورنده اثر، دریافت حق التألیف است اما فردوسی در این کار ناکام ماند و از سوی محمود غزنوی مورد آزار قرار گرفت.به هر حال فردوسی خود پایبند امانتداری و رعایت حق مؤلف بود چیزی که امروز از آن بسیار دور شده‌ایم و نیک است باز به اصل خویش برگردیم. در این مراسم بهرام گرامی درباره انواع گیاه در شاهنامه فردوسی سخن گفت.

پیام سیدعباس صالحی برای بزرگداشت فردوسی

شاهنامه چون گنج زر

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به مناسبت بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی به مراسم بزرگداشت مقام این شاعر  پیام داد. دربخشی از پیام سیدعباس صالحی آمده است: «نخستین ویژگی خدمت حکیم به فرهنگ و هنر ایران شاید آن بود که بدرستی و ژرف اندیشی نمایاند که آموزه‌های اسلام چقدر گوارای جان ایرانی است و چگونه ایرانیان این آموزه‌های مینوی و آسمانی را از عمق جان باور دارند و چگونه پاسدارش می‌نهند در آینه داستان‌ها، روایت‌ها و قصه‌های پهلوانی مناظر خیال‌انگیز و نقش‌های دلپذیر. فردوسی بود که ابیات شاهنامه‌اش چون گنج زر زبان به زبان و سینه به سینه می‌گشت و نبود اما دید که داستان‌هایش در ذهن هنرمندان و شاعران هر روز زنده می‌شود و راه می‌سپارد. شاهنامه او نه تنها بر ادبیات که بر سنت نگارگری اثر گذاشت و آن را وامدار خود کرد. تا آنجا که بیشترین شمار کتاب‌ها و داستان‌هایی که دستمایه نقاشان قرار گرفته به هنرمندی و چشم‌بندی از شاهکار اوست. شاهنامه او نه تنها بر ادبیات بلکه به نقل‌های خسروانی بارور دوباره در یادها آمد و مقام‌ها و نغمه‌های فراوان چه در قاب رسمی هنر و چه در قالب مردمی و مقامی موسیقی بازآفریده شد. شاهنامه او نه تنها در ادبیات که در پرده‌های نقالی و روایتگری یکی از گونه‌های بی‌بدیل نمایشی را پی ریخت به گونه‌ای که ترکیب نقاشی، موسیقی و ادبیات بود با بیان حرکت، حس و حال. قالبی چنان جانانه که با تار و پود احساس مخاطبان در می‌آمیخت و گره می‌خورد و در برآمدن و دیدن ایرانی اثرها داشت. حکیم و شاهنامه‌اش نه تنها زنده‌کننده تاریخ گذشته ایران بلکه برانگیزاننده آدمیان و الهام بخش هنرمندان مؤمن و معتقد برای آفرینشگری فردا و فرداهاست و محتوای شاهنامه همچنان و همیشه می‌تواند منبع و مصدر خلاقیت پیوسته هنرمندان باشد. بیراه نیست اگر بگوییم هر روزی که اثری به الهام از حکیم پدید می‌آید براستی روز فردوسی است حتی اگر ۲۵ اردیبهشت ما نباشد.»

منبع: روزنامه ایران