نشست «ادبيات و فلسفه» در همايش روز جهاني فلسفه برپا شد

1389/9/2 ۰۳:۳۰

نشست «ادبيات و فلسفه» در همايش «روز جهاني فلسفه» در تهران در محل كتابخانه‌ي ملي برگزار شد.

نشست «ادبيات و فلسفه» در همايش «روز جهاني فلسفه» در تهران در محل كتابخانه‌ي ملي برگزار شد.
در اين نشست كه با مديريت ضياء موحد و علي‌اصغر محمدخاني همراه بود، لونارد لويسون - استاد دانشگاه انگلستان - با موضوع «حافظ و سرنوشت فلسفه‌ اسلامي در ايران» به ايراد سخن پرداخت و با استناد به بيت‌هايي از غزليات اين شاعر بزرگ ايراني، در توضيحي درباره‌ي حافظ گفت: حافظ لسان‌الغيب بود. او شاعري بود كه بسياري از معاني حكماني را در شعرش گنجانده بود.
وي در ادامه با باز‌خواني سروده‌هاي حافظ و همچنين تبيين ديدگاه فيض لاهيجي، فيض كاشاني، ملا‌صدرا و ملاهادي سبزواري درباره‌ي حافظ و تبيين اهميت و جايگاه اين شاعر در تاريخ فكر و فلسفه‌ي اسلامي، تصريح كرد: حافظ معماهاي حكمت را به خوبي در سروده‌هايش با زباني شاعرانه تبيين مي‌كرد و همواره فيلسوفاني كه از پس او آمدند، از آموزه‌هاي حكمي سروده‌هايش بهره بردند.
در ادامه‌ي اين نشست، اميرعلي نجوميان با موضوع «جنسيت و تجربه‌ي خوانش» به ايراد سخن پرداخت و با اين توضيح كه وقتي سخن از جنسيت به ميان مي‌آيد، لزوما سخن از زن مطرح نيست، گفت: همان اندازه زن داراي هويت جنسي است كه مرد با هويت جنسي سروكار دارد.
او در ادامه با تأكيد بر اين‌كه مسأله‌ي تجربه‌ي خوانش و جنسيت از مسائل نوظهور در حوزه‌ي فلسفه ادبيات است، به طرح سلسله سؤال‌هايي در حوزه‌ي فلسفه‌ي ادبيات پرداخت و با اشاره به رويكرد نقد خواننده‌محور به عنوان يكي از رويكرد‌هاي جديد، عنوان كرد: يك متن در تعامل با خواننده است كه شكل مي‌گيرد و درواقع مخاطب محصول متوني است كه خوانده است؛ از اين‌رو جنسيت در خوانش‌هاي متن‌هاي متعدد نقش دارد.
نجوميان با تبيين دو معناي هويت جنسي تصريح كرد: ما يك هويت جنسي بيولوژيك داريم كه از بدو تولد با ماست و يك هويت جنسي اكتسابي و فرهنگي داريم كه به فراخور فرهنگ‌ها، اقليم‌ها و شرايط اجتماعي - سياسي كه در يك جامعه است، اين جنسيت تبيين و تعريف مي‌شود و مثلا ما در فرهنگ ايراني به تعريف مرد بودن يا زن بودن مي‌رسيم و اين تعريف در سرزمين‌هاي ديگر متفاوت است. به تعبير سيمون دوبووار، انسان زن به دنيا نمي‌آيد؛ بلكه زن مي‌شود و اين زن شدن بر اساس همان هويت جنسي اكتسابي است و با اين رويكرد و نگاه، فرايند توليد و بازخواني يك متن، فرايندي كاملا ديناميك است.
اين استاد دانشگاه در ادامه با برشمردن نظريه‌هاي مختلف ادبي در حوزه‌ي جنسيت و خوانش متن، به شرح و بسط و اهميت اين موضوع در فلسفه‌ي ادبيات پرداخت.
همچنين در اين نشست، محمد شهبا با موضوع «فلسفه ادبيات و نظريه‌ فيلم» سخن گفت و در آغاز از اصل زيبايي‌شناسي به عنوان پرسش بنيادين در حوزه‌ي فلسفه‌ي هنر ياد و عنوان كرد: درواقع نظريه‌ي فيلم يك مطالعه‌ي بين‌ رشته‌يي است كه در اين عنوان‌بندي ما در پي تبيين قرابت فلسفه‌ي ادبيات و نظريه‌ي فيلم هستيم. درواقع اين دو حوزه قرابت‌هايي دارند؛ اولين وجه بارزي كه در اين دو حوزه ديده مي‌شود، مواد خام براي رقم‌ خوردن خلاقيت فيلم و ادبيات است كه بخش مهمي از آن برآمده از خيال و انتزاع است. مسأله‌ي ديگر، شكل‌ها و سبك‌ها هستند كه همواره اين شكل‌ها و سبك‌ها در ادبيات و سينما با يكديگر در تعامل بودند.
او در ادامه متذكر شد: مسأله‌ي ديگر، روايت است. سينما و ادبيات همواره به شكل‌ها و رنگ‌هاي مختلف درگير روايت بوده‌اند.
اين استاد دانشگاه سپس با استناد به آثار سينمايي و ادبيات، به تبيين دقيق‌تر و مستند‌تر قرابت‌هاي اين دو گونه خلاقيت پرداخت و متذكر شد:‌ بين ادبيات و سينما يك پيوند هويتي تمام‌عيار وجود دارد كه من هرگز حاضر نيستم آن را به عنوان اقتباس فرو بكاهم. به اعتقاد من از طريق همين كاوش بنيان‌هاي مشترك ادبيات و سينماست كه تعامل و پيوند بيش‌تر آن‌ها امكان‌پذير است.
در اين نشست همچنين رؤيا صدر با موضوع «طنز و فلسفه» سخن گفت و در تبيين نسبت‌هاي «فلسفه و طنز» عنوان كرد كه اين دو موضوع در روش و شيوه‌ي عمل با هم تفاوت دارند؛ اما در هدف نهايي مشترك‌اند. در واقع «فلسفه و طنز» هدف مشتركي دارند و آن هم توهم‌زدايي است.
اين طنز‌پرداز در ادامه با بيان اين‌كه فيلسوف براي تبيين هدف خود در زمينه‌ي توهم‌زدايي از زباني صريح و روشن استفاده مي‌كند، گفت: برخلاف آن، طنز‌پرداز ملزم است كه با زباني كنايي در اين راستا گام بردارد.
او متذكر شد: در واقع طنز بيش‌تر از اين‌كه به هنر گرايش داشته باشد، به فلسفه گرايش دارد.
او در ادامه با استناد به برخي از متفكران و فيلسوفان، تصريح كرد: طنز به زندگي واقعي بيش از هر چيز نزديك است. طنز تجربه‌ي تجريدي نيست و با هدف آشنا ساختن ديگري با واقعيت توليد و عرضه مي‌شود؛ در حالي كه فلسفه نگاهي تحليلي دارد و از منظري ديگر به مسائل مختلف مي‌پردازد؛ اما هر دو آن‌ها رويكردي انتقادي دارند و هر دو در جهت و هدف اصلاح گام برمي‌دارند.
صدر در پايان گفت كه در آثار بسياري از فلاسفه شاهد پيوند «طنز و فلسفه» هستيم.
منبع: ایسنا