معرفی کتاب جرعه بر خاک (يادنامۀ استاد يحيي ماهيار نوابي)

1388/1/24 ۰۴:۳۰

جرعه بر خاک (يادنامۀ استاد دكتر يحيي ماهيار نوابي)، به كوشش محمود جعفري دهقي، مركز دائرةالمعارف بزرگ اسلامي، تهران، 1387ش.

جرعه بر خاک (يادنامۀ استاد دكتر يحيي ماهيار نوابي)، به كوشش محمود جعفري دهقي، مركز دائرةالمعارف بزرگ اسلامي، تهران، 1387ش.

جرعه بر خاک (يادنامۀ استاد دكتر يحيي ماهيار نوابي)، به كوشش محمود جعفري دهقي، مركز دائرةالمعارف بزرگ اسلامي، تهران، 1387ش.
یحیی ماهیار نوابی (1291ـ1379ش) در سال 1325ش دکترای خود را در رشتۀ ادبیات فارسی از دانشگاه تهران دریافت کرد. در سال 1327 در دانشکدۀ ادبیات تبریز به تدریس مشغول شد و چند سالي را هم به تحصيل زبان هاي باستاني در اروپا پرداخت. از سال 1341ش تدريس در دانشگاه تهران را آغاز كرد و به مدت چهار سال مدیریت گروه زبان شناسی و فرهنگ و زبان های باستانی ایران را در آن دانشگاه بر عهده داشت. وی در سال 1352ش به عنوان مشاور دانشگاه شیراز و رئيس موسسه ی مطالعات آسیایی، به آن شهر رفت و دو رشتۀ «تاریخ و فرهنگ ایران» و «فرهنگ و زبان های باستانی» را در آن موسسه دایر کرد. او در این موسسه، «گنجینۀ دست نویس های پهلوی و پژوهش های ایرانی» را در 57 جلد با همکاری تعدادي از پژوهشگران منتشر ساخت. برای تهیۀ این مجموعه ارزشمند، از نسخ دست نویس پهلوی و اوستایی که در کتابخانه های پارسیان هند نگهداری می شد، استفاده کرد. اين مجموعه به راستی گنجینه ای است که وی برای علاقه مندان فرهنگ ایران به جای گذاشت. خدمات رسمی وی به جامعۀ فرهنگی ایران در سال 1358ش پایان یافت، او از آن پس به پژوهش و تألیف و ترجمه ادامه داد. از کتاب های ماهيار نوابي می توان به منظومۀ درخت آسوریگ (ترجمه از متن پهلوی، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، 1346)، دیوان وقار شیرازی (تبریز، 1348ش)، کتاب شناسی ایران (10ج: از 1347ش) و یادگار زریران (تهران، 1374ش) اشاره كرد. وی مقالات بسیاری نیز اعم از ترجمۀ کتیبه ها و متون، بررسی واژه ها، تصحیحات، بررسی گویش شیرازی و زبان آذربایجان و غیره دارد. مجموعه مقالات او به كوشش محمود طاووسی در دو جلد منتشر شده است.
کتاب جرعه بر خاک، که چهارمین کتاب از «مجموعۀ پژوهش های ایران باستان» است، مجموعه مقالاتی است که به عنوان یادنامۀ استاد دکتر یحیی ماهیار نوابی به کوشش محمود جعفری دهقی، عضو هیئت علمی گروه فرهنگ و زبانهای باستانی دانشگاه تهران، در انتشارات مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی در تهران در سال 1387 به چاپ رسیده است.
این مجموعه شامل مقدمه ای از گردآورنده، سیزده مقالۀ فارسی، نُه مقالۀ انگلیسی، یک مقالۀ آلمانی و یک مقالۀ روسی (در 128 صفحۀ فارسی و 147 صفحۀ غیرفارسی) است.
در بخش مقالات فارسی این کتاب، دو مقاله به زندگی و آثار ماهیار نوابی می پردازند: یکی از محمود طاووسی دوست و همکار وی در موسسۀ مطالعات آسیایی و ديگري از النا مالچانوا که اصل این مقاله به زبان روسی در بخش غیرفارسی کتاب نیز چاپ شده است. بدرالزمان قریب نیز در مقالۀ خود به بررسی ترجمۀ ماهیار نوابی از کتیبۀ بغستان یا بیستون پرداخته است.
از جملۀ مقالات موجود در کتاب که به بررسی و ترجمۀ آثار از زبان های کهن و شناخت متون به این زبان ها می پردازند، یکی، مقاله ای است از ژاله آموزگار که ترجمهای است از فصل هاي دوم و سوم کتاب شکند گمانیگ وزار یا گزارش گمانشکن که متنی است به زبان پهلوی در انتقاد از دینهای دیگر بجز دین زرتشتی. کتایون مزداپور در مقاله ای با نام «خرده اوستا در نگارش های نوین»، به بحث در زمینۀ نگارش های مختلف از خرده اوستا می پردازد؛ مقالۀ دیگر «بررسی نحو زبان سغدی» نوشتۀ زهره زرشناس است؛ و دیگری معرفی و ترجمۀ متنی است به زبان ختنی دربارۀ گاه شماری دوازده حیوانی از مهشید میرفخرایی.
چند مقاله نیز به بررسی واژه ها و ریشه شناسی آنها پرداخته اند: از جمله ریشه شناسی و بررسی اشتقاق واژۀ «سیوند» اثر محمدتقی راشدمحصل، و پیشنهادی دربارۀ تصحیح یک واژۀ اوستایی از چنگیز مولایی.
در زمینۀ تمدن و فرهنگ، مقالۀ «ساسانیان و زرتشتیان در چین و ژاپن» از حسن رضائی باغبیدی با چند عکس و تصویر به بررسی مقطعی از حضور ایرانیان در شرق دور می پردازد.
در حوزۀ مهرشناسی مقالۀ علی شهیدی دربارۀ گزارش مسعودی از چهار مهر خسرو انوشیروان است.
در زمینۀ ادبیات نیز دو مقاله از محمود جعفری دهقی و علی اشرف صادقی به ترتیب با نامهای «ترکیب بندی از شاه داعیلله شیرازی، شاعر سدۀ نهم هجری به گویش شیرازی کهن» و «اشعار تازهای از آفریننامۀ ابوشکور بلخی» در این مجموعه قرار دارند.
در بخش غیرفارسی مقاله هایی که به زبانها و واژه های کهن می پردازند، عبارت اند از مقاله ای از پرودز اوکتور شروو که به بررسی بافتن و «کُشتی» در گاهان می پردازد؛ مقالهای از مائورو ماجّی که یک عبارت را در زبان ختنی جدید تحلیل میکند؛ مقالۀ نيكلاس سیمزویلیامز که به بررسي واژگانی «کرم ابریشم» در زبان سغدی اختصاص دارد؛ مقالۀ ابوالقاسم اسماعیل پور که شامل بررسی زبانهای فارسی میانۀ مانوی و پارتی است؛ و نيز مقاله ای دربارۀ بررسی واژۀ زاییدن در زبانهای ایرانی از الا فیلیپونه.
در زمینۀ تاریخ، یوزف ویزههُفر تلقیهاي موجود از سلطنت هخامنشیان را مورد نقد و بررسي قرار مي دهد و در حوزۀ آیین ها فیلیپ جی کرینبروک مفهوم و کاربرد بغان یسن و یشتها را در مراسم زرتشتی بررسی می كند.
مقالۀ ریچارد فرای مختص بررسی مفهوم کلاسیک و به ویژه شعر کلاسیک در ایران است و مقالهای از سیامک ادهمی، شاهدی را از یک گفتگوی افلاطونی در علمای اسلام ارائه میکند. در زمینۀ زبانها و گویش های جدید مقالۀ حبیب برجیان و مریم برجیان 25 رباعی مازندرانی را به بحث ميگذارد.
کتاب جرعه بر خاک در قطع رقعي با کاغذ مرغوب به چاپ رسیده است. چاپ کتاب قابل قبول است، اما از نواقص آن میتوان به کم بودن حاشیه های صفحات و ناهماهنگی فونتها در بخش غیر فارسی اشاره کرد.
در مجموع کتاب اثری قابل استفاده برای محققان و علاقه مندان به ادبیات و فرهنگ و زبانهای باستانی ایران است که با در بر داشتن مقالات متنوع از استادان و صاحب نظران گوناگون، ضمن بزرگداشت استاد ماهیار نوابی، مجموعه ای مفید برای خوانندگان و دانش پژوهان به وجود آورده است.


منبع: میراث مکتوب: