جلد سوم فهرست مجله های فارسی كتابخانه مجلس منتشر شد

1389/1/15 ۰۴:۳۰

جلد سوم فهرست مجله های فارسی موجود در كتابخانه مجلس تا پایان سال 1386(س_گ) به كوشش آزاده حیدری توسط كتابخانه مجلس منتشر شد

جلد سوم فهرست مجله های فارسی موجود در كتابخانه مجلس تا پایان سال 1386(س_گ) به كوشش آزاده حیدری توسط كتابخانه مجلس منتشر شد
کتابخانه مجلس شورای اسلامی با سابقه¬ای نزدیک به یکصد سال، بخش مهمی از میراث ماندگار تمدن کهن و بزرگ کشور عزیزمان ایران را بر دوش می کشد و بر اساس رسالت تاریخی که برعهده دارد، همواره چشم به راه پویندگان و علاقه¬مندان به علم و دانش است. امروز، این مرکز فرهنگی با مجموعه¬ای کم نظیر، نفیس و ارزشمند پاسخگوی خیل عظیمی از پژوهشگران در حوزه¬های گوناگون علم و دانش می باشد.
در این میان مجموعه چندین هزار جلدی از قدیمی¬ترین مجلات چاپ داخل و خارج کشور به زبان¬های فارسی و غیر فارسی، بخشی از این گنجینه گرانقدر است که در سیر پژوهش¬های تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و ... از جمله مهم¬ترین منابعی هستند که فرصتی مناسب برای استفاده محققان و پژوهشگران این عرصه را فراهم می کنند.
آنچه که در بخش نشریات بیش از هر چیز ضرروی است ارائه فهرستی از موجودی مجلات کتابخانه مجلس است که از سال گذشته آغاز شده و با سرعت و دقت هر چه بیشتر ادامه دارد.
حاصل این تلاش، تاکنون، انتشار فهرست حروف «آ – پ» و «ت – ژ» می¬باشد که در اردیبهشت ماه و شهریور ماه سال جاری منتشر شده است. فهرست حاضر مشتمل بر حروف «س – گ» است که اینک در اختیار علاقه¬مندان قرار می¬گیرد. امیدواریم با ملاحظاتی که دوستان و متخصصان خواهند داشت این کار در مراحل بعدی جامع¬تر انجام گرفته و ارائه شود.
طبعاً کتابخانه به دنبال ارائه نسخه دیجیتالی بخش نشریات خود نیز هست که در مرحله نخست نشریات پیش از مشروطه ارائه خواهد شد و در مراحل بعد، به صورت ادواری این کار ادامه خواهد یافت.
در مقدمه این فهرست آمده:
دفتری که پیش رو دارید، جلد سوم از فهرست مجله¬های فارسی کتابخانه شماره 1 مجلس شورای اسلامی، تا پایان سال 1386 است که مشتمل بر حروف «س» تا «گ» می باشد. در ابتدا لازم به توضیح است زبان غالب در فهرست حاضر همانطور که اشاره شد فارسی است اما تعداد بسیار محدود از عناوین موجود به زبان¬های اردو، ترکی، کردی و ... می باشند.
در این فهرست، فهرست¬نویسی مجله¬ها، همانند کتب، بر پایه اصول فهرست¬نویسی انجام شده است. در انتخاب سرشناسه، به علت تغییر تنالگان و یا شخصیت¬های حقوقی مجله¬ها در سالهای متوالی انتشار، چیدمان مجله¬ها بر اساس حروف الفبا در مخزن، و انتشار مستمر فهرست الفبایی این مجلات در قالب مجلدهای متعدد، در حال حاضر، ناگزیر، فهرست¬نویسی، بر اساس عنوان مجله¬ها صورت گرفته و به صاحب امتیاز و ناشر آن در صورتی که شخصیتهای حقیقی و یا حقوقی نظیر وزارتخانه¬ها، دانشگاه¬ها، انجمنها، و... باشند، شناسه افزوده تعلق گرفته است.
با رعایت این اصل، فهرست¬نویسی مجله¬ها بر پایه آخرین و جدیدترین شماره موجود در مخزن (آخرین شماره سال 1386)، صورت گرفته و سعی شده به اطلاعات راجع به شماره¬های میانی، اعم از اطلاعات مربوط به پدیدآورندگان، ناشران و ... اشاره شود. این اسامی در بخش یادداشت تحت این عنوان آمده است: «سایر پدیدآورندگان مجلات موجود» که شامل پدیدآورندگان حقیقی و حقوقی تمامی مجلات موجود در مخزن، اعم از اولین شماره و شماره¬های میانی می¬باشد. ضمناً سعی شده اسامی افراد تنها یک مرتبه ذکر شود. یعنی اگر فردی سردبیر شماره¬های مختلف باشد، تنها یکبار با این عنوان در شناسه¬ها ذکر گردیده است.
در رابطه با عنوان مجلات، در صورتیکه اولین شماره از سال اول را در دست داشته باشیم و عنوان آن با شماره¬های بعدی تفاوت داشته باشد، آن عنوان را تحت نام «عنوان قبلی» شناخته و پس از عنوان اصلی در پرانتز، قرار داده و در صورتیکه این اطلاعات را از سایر منابع مرجع کسب کرده باشیم، عنوان را در داخل قلاب نیز قرار داده ایم:
شیپور (قبلاً بوق) و ارجاعی از آن تنظیم کرده ایم. بوق ← شیپور.
علوم و فناوری اطلاعات، فصلنامه [قبلاً مرکز مدارک علمی، نشریه فنی] و ارجاعی از آن تنظیم کرده ایم. [مرکز مدارک علمی، نشریه فنی] ← علوم و فناوری اطلاعات، فصلنامه.
همچنین سعی شده برای عناوین مجلات شماره¬های میانی که با اولین و یا آخرین عنوان مجله متفاوت بوده، ارجاعاتی تهیه و تنظیم شود که به جهت راهنمایی خوانندگان عزیز در قالب عنوان های «دیگر»، «روی جلد» و ... در حوزه یادداشت آمده و در جای الفبایی خود برای آنها ارجاعاتی با علامت ← تنظیم شده است. در صورتیکه عنوان مجله¬هایی که به آنها ارجاع داده شده است، با حروف دیگری غیر از حروف «س تا گ» شروع شده باشند، ارجاع مربوط به آنها در انتها، در بخش «پیوست» ارائه شده است.
برخی مجله¬ها، در برهه¬ای از زمان انتشار خود، بنا به دلایلی، متوقف، و یا توقیف¬، و یا به جای مجله¬ای با عنوان دیگری منتشر شده ¬است. سعی شده در این موارد به عنوان مجله¬ای که به جای مجله مذکور منتشر می¬شده نیز اشاره شود. برای مثال «محبت»، در زمان توقیف مجله «قیام زن» برای مشترکین ارسال می¬شده که در یادداشت به آن اشاره شده است.
درصورتی که از یک عنوان واحد برای بیش از یک مجله استفاده شده باشد، به منظور تفکیک آنها، از توضیحگری درون قلاب پس از عنوان استفاده شده است. از آنجایی که توضیحگرها جزء اصلی عنوان مجلات محسوب نمی شوند، بنابراین در برگه آرایی نیز لحاظ نشده اند.
قابل ذکر است نحوه تنظیم عناوین مجلات و برگه آرایی آنها بر اساس عنوان اصلی مجله می¬باشد. به طوریکه کلماتی همچون «آگاهی¬نامه»، «خبرنامه»، «فصلنامه»، «ماهنامه»، «مجله»، «گاهنامه» و ... در صورتیکه در برگه¬آرایی عناوین مجلات ایجاد اشکال نکند، بعضاً در انتهای عنوان و به شکل مقلوب قرار گرفته، اما کلمه «نامه»، «دانشنامه»، «پژوهشنامه» و «سالنامه» از ابتدای عنوان تفکیک نشده است. برای مثال:
عملیات روانی، فصلنامه علمی-تخصصی.
سالنامه آریان
نامه صلح
پس از علامت / ، اسامی صاحب امتیازها، مدیر مسئول¬ها، سردبیران و سایر پدید آورندگان به ترتیب اهمیت، تنظیم و پس از اشاره به محل نشر مجله، نام ناشر آورده شده است. در برخی از مجله ها نام ناشر قید نشده است. در این مواقع سعی شده نام آخرین چاپخانه [در صورت اهمیت و قدمت، همچون فاروس] قید و کمتر از کلمه [بی نا] استفاده شود.
به جهت اهمیت اولین سال تاسیس و یا انتشار مجله، در قسمت مربوط به سال نشر مجله، سعی شده اولین سال انتشار قید شود. اگر اولین سال انتشار مجله را در هیچ منبع مرجعی نیافته و اطلاعی از آن نداشته باشیم از فاصله خالی استفاده کرده¬ایم. در صورتی که از اولین سال تأسیس و یا انتشار مجله اطمینان داشته باشیم آنرا به صورت معمولی آورده و در غیر اینصورت در مواقعی که اولین سال چاپ و نشر مجله را در مخزن نشریات نداشته باشیم و از فهرست¬ها و یا راهنماهای موجود استخراج کرده باشیم، سال مورد نظر را در قلاب قرار داده و سپس اولین موجودی مخزن کتابخانه را ثبت کرده¬ایم.
برای مثال:
اولین سال نشر: [سال اول، شماره اول، بهار 1360]، به این معنی که؛ اولین سال نشر از منابع مرجع استخراج شده است.
اولین موجودی: سال اول، شماره دوم، تابستان 1360، به این معنی که؛ این شماره، اولین موجودی مخزن مجله¬های کتابخانه مجلس می باشد.
این یادداشت بدین معناست که شماره اول سال اول در فصل بهار سال 1360 منتشر شده است. اگرچه این شماره را در مخزن نداریم و آن را ندیده¬ایم اما با استناد به سایر منابع مرجع آن را در قلاب ثبت کرده¬ایم. ولی اولین و قدیمی¬ترین شماره موجود در مخزن کتابخانه، سال اول، شماره دوم تابستان 1360 می باشد.
همچنین اگر شماره اولِ سال اول یک مجله را در مخزن داشته باشیم، به صورت معمولی می نویسیم.
برای مثال: سال اول، شماره اول، فروردین 1325.
از نظر فاصله انتشار، بسیاری از مجله¬ها در فواصل زمانی متنوعی منتشر شده¬اند و یا حتی گاهی مخالف با آنچه در مجله معرفی شده است می¬باشند. برای مثال مجله¬ای به¬صورت ماهنامه منتشر میشود اما در صفحه عنوان، فاصله انتشار، دو ماهنامه قید شده است. گاهی فاصله¬ها نامنظم، گاهی نامشخص و گاهی چندگانه است که در هر صورت سعی شده تا حد امکان به تمامی فاصله¬های انتشاراتی موجود اشاره شود.
در مورد زبان مجله¬هایی که تنها چکیده و یا فهرست مندرجات آن ها به زبان انگلیسی منتشر شده، عنوان دو زبانه (فارسی- انگلیسی) اختصاص داده نشده است.
در بخش«یادداشت»، اطلاعات مربوط به عناوین متنوع مجله و پدیدآورندگان شماره¬های میانی آمده است. اطلاعات دیگری همچون حوزه نشر مجله، تعداد دوره¬های انتشار، ضمیمه¬ها و ویژه¬نامه¬های موجود، عناوین دوره توقیف و .... در صورت وجود نیز ذکر شده است.
قسمت بعدی، مربوط به موضوعات و شناسه¬های افزوده می¬باشد. به مجله¬های با موضوعات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و .... به دلیل تنوع موضوعات، تنها در بخش یادداشت به حوزه فعالیت مجله اشاره شده و موضوع خاصی به مجله داده نشده است. در قسمت شناسه¬ افزوده نیز، به تمامی افراد حقیقی و حقوقی که قبلاً به اسامی آنها اشاره شده، شناسه¬افزوده تعلق گرفته است.
آخرین قسمت، معرف مجلات موجود در مخزن نشریات است که سعی شده اطلاعات مربوط به ضمیمه¬ها، ویژه¬نامه¬ها و ... همراه با سال انتشار، دوره، شماره پیاپی و شماره مجله به طور کامل جهت شناسایی دقیق¬تر و بازیابی سریعتر ارائه شود.
تاکنون راهنمای مجلات و فهرستهای متعددی چاپ و منتشر شده که هریک به نوبه خود گامی مهم و موثر در این راستا محسوب می¬شوند. «راهنمای مجله¬ها و روزنامه¬های ایران»، در سالهای گوناگون، اثر ارزشمند استاد گرامی، سرکار خانم «پوری سلطانی» و همکاران محترم ایشان یکی از این منابع پراستفاده است. از جمله جدیدترین فهرست مجلات منتشر شده که بسیار مورد استفاده قرار گرفته است، «فهرست مجله¬های کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران (از آغاز تا پایان 1385)»، کاری از سرکار خانم مهران آشوری می¬باشد. به منابع مرجع مهم دیگری نیز مراجعه شده که به عناوین آنها در بخش منابع و ماخذ اشاره شده است.
با استمرار حمایتهای اجرایی و فنی، امیدواریم در آینده¬ای نزدیک نسبت به ارائه ادامه فهرست مجله¬های فارسی کتابخانه مجلس مبادرت نماییم. نظرات و پیشنهاد¬های سازنده شما گرامیان راهنمای ما در ادامه راه خواهد بود.
منبع:روابط عمومي وامور بين الملل كتابخانه مجلس