بازيابي زبان طبري از متون كهن‌ تاريخ طبري

1388/8/10 ۰۳:۳۰

بازيابي زبان طبري از متون كهن‌ تاريخ طبري را مركز پژوهشي ميراث مكتوب منتشر كرد.

«متون طبري» حاوي 12 مقاله از كهن‌‌ترين آثار زبان طبري تا گويش‌‌هاي زنده زبان مازندراني است كه توسط حبيب برجيان به كوشش مركز پژوهشي ميراث مكتوب به بازار پژوهش عرضه شده است.
اين مجموعه حاوي دوازده مقاله از كهن‌‌ترين آثار زبان طبري تا گويش‌هاي زنده زبان مازندراني ا‌ست که مي‌توان آن را به چهار گروه تقسيم كرد.
در گروه نخست، گفتارهاي اول و آخر از مقوله كليات است و در «ميراث مكتوب زبان طبري» كليه آثار شناخته شده اين زبان و مطالعات انجام شده به اجمال معرفي مي‌شود. جستار «مازندراني زبان است يا گويش؟» مباحثي از جامعه‌شناسي زبان و گويش‌شناسي تاريخي را به ميان مي‌آورد.
مقالات دوم، سوم و چهارم ناظر بر آثار كهن طبري ا‌ست. اين آثار به گويش‌هاي گوناگون نوشته شده و شناخت درست از هويت هر يك زماني به دست مي‌آيد كه همه آن ها مطالعه شده باشد.
در اين كتاب آثار كهن به دو دسته بخش شده‌ است. بخش نخست اشعار، عبارات و الفاظ طبري پراكنده در آثار فارسي را شامل مي‌شود كه از سده‌هاي چهارم تا نهم هجري گرد آمده است.
تمامي آثار شناخته شده در مقاله «بازيابي زبان طبري از ادبيات كهن» نقد و بررسي و لغات آن ها استخراج شده است. مقاله «شش دوبيتي نويافته از طبري كهن» نيز در اين طبقه جاي مي‌گيرد.
دسته دوم چند ترجمه، تفسير قرآن و ترجمه كتابي عربي‌ به زبان طبري است. به نظر مولف از اين ها جز اندكي مطالعه نشده و حاصل مطالعه‌اي اجمالي از آن را در اختيار متخصصان زبان‌هاي ايراني گذاشته است.
چهار مقاله بعدي حاصل مطالعه در متوني ا‌ست كه در سده سيزدهم هجري يا نوزدهم ميلادي توسط خاورشناسان گردآوري شده است. اين مقالات كوتاه‌ شده، اصل انگليسي آن را دربردارد كه مؤلف در سال‌هاي اخير در مجلات اروپا منتشر كرده‌ است.
امتياز تحرير فارسي در آن است كه در كنار آوانگاري و ترجمه اصل متن نيز منتشر مي‌شود. علاوه بر اين خطاهاي چاپ نخست نيز اصلاح شده و در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد.
مقاله‌هاي نهم، دهم و يازدهم ناظر بر متون معاصر است. چند متن از گويش «ولاترو كه ان لمبتون» گردآوردي و در مجموعه‌اي منتشر كرد، اكنون پس از هفتاد سال مورد بررسي روشمندانه قرار مي‌گيرد. به همين نحو، دستور زبان افتري، از روي عباراتي كه صادق‌كيا گردآورد و يادداشت‌هاي مختصر «گئورگ مورگنشترنه» استخراج مي‌شود.
افتري اگر چه مازندراني نيست، ولي خويشاوندان نزديكش در خانواده گويش‌هاي حوزه خزر است. مقاله بعدي آوانگاري و ترجمه يكي از متون مازندراني ا‌ست كه نگارنده با همكاري همسرش در سال‌هاي اخير گردآورده و پاره‌اي را به زبان انگليسي منتشر كرده‌ است. با درج اين مقالات در اين مجموعه دامنه زماني متون به امروز رسيده است.
بنابراين، نمونه‌هايي از همه دوره‌ها و نوع‌‌هاي ادبي زبان طبري در مجموعه حاضر نقل شده است. شايسته يادآوري است كه مقالات دوازده‌گانه در حكم فصول پيوسته يك كتاب نيست بلكه هر يك گفتاري‌ مستقل است.
«ميراث مكتوب زبان طبري»، «شش دوبيتي نويافته طبري»، «بازيابي زبان طبري از ادبيات كهن»، «ترجمه زيدي قرآن به زبان طبري»، «كهن‌ترين آثار طبري نو: گردآوري آلكساندر خوجكو از ترانه‌هاي مازندراني»، «ترجمه فصلي از طوفان‌البكا: كهن‌ترين نمونه نثر طبري نو»، «روايت طبري از واقعه شيخ طبرسي دو متن طبري از عهد ناصري»، «بررسي فعل در گويش ولاترو: از متون گردآورده ان لمبتون»، «دستور گويش كومشي افتر: از روي گردآورده‌هاي صادق كيا و گئورگ مرگنشترنه»، «روسي‌هاي روستايي در مازندران به روايت سيد حسن ساداتي كردخيلي»، «مازندراني زبان است يا گويش؟» در فهرست اين كتاب پژوهشي قرار دارد.
چكيده مقالات به زبان انگليسي نيز پايان بخش مقالات كهن‌‌ترين آثار زبان طبري تا گويش‌‌هاي زنده زبان مازندراني است.
پانزدهمين ضميمه از ضمايم فصلنامه آينه ميراث با عنوان «متون طبري» حاوي دوازده مقاله از كهن‌‌ترين آثار زبان طبري تا گويش‌‌هاي زنده زبان مازندراني است كه توسط حبيب برجيان به كوشش مركز پژوهشي ميراث مكتوب منتشر شده و در دسترس علاقه‌مندان، تاريخ‌نگاران و اديبان قرار دارد.

منبع: ایبنا