بررسي كتاب فرهنگ ادبيات فارسي

1387/11/17 ۰۳:۳۰

نشست نقد و بررسي كتاب فرهنگ ادبيات فارسي با حضور مؤلف، توسط بهاءالدين خرمشاهي و كامران فاني مورد نقد و بررسي قرار گرفت.اين مراسم كه عصر امروز در شهر كتاب مركزي برگزار شد هوشنگ مرادي‌كرماني، محمدعلي سپانلو و فتح‌الله بي‌نياز نيز حضور داشتند

بهاءالدين خرمشاهي و كامران فاني
نشست نقد و بررسي كتاب فرهنگ ادبيات فارسي با حضور مؤلف، توسط بهاءالدين خرمشاهي و كامران فاني مورد نقد و بررسي قرار گرفت.اين مراسم كه عصر امروز در شهر كتاب مركزي برگزار شد هوشنگ مرادي‌كرماني، محمدعلي سپانلو و فتح‌الله بي‌نياز نيز حضور داشتند و در بخشي از مراسم به اظهار نظر درباره اين فرهنگ پرداختند.
محمد شريفي مؤلف فرهنگ ادبيات فارسي در ابتداي اين مراسم اظهار داشت: تأليف اين كتاب را به پيشنهاد استادم محمدرضا جعفري آغاز كردم و او بود كه در سال 72 به يك جوان 27 ساله اين جرأت را داد كه اين كار عظيم را آغاز كند. اين كتاب كه حدود 15 سال تأليف آن به طول انجاميد بيش از همه مديون زحمات محمدرضا جعفري ويراستار اين فرهنگ است.
وي ادامه داد: حدود 8 سال از وقتم را صرف نت برداري مسائلي كه به ادبيات معاصر مربوط بود كردم. خلاصه كردن رمان‌ها مستلزم اين بود كه من اين آثار را تماماً مي‌خواندم. پس از بستن پرونده بخش ادبيات معاصر بود كه به سراغ ادبيات كهن رفتم و پس از آن به اشارات ادبي و تعبيرات پرداختم.
كامران فاني فرهنگ‌نويس و مترجم ادبي نيز در اين مراسم اظهار داشت: يكي از رويدادهاي بسيار مباركي كه اين روزها در كشور ما خيلي رونق گرفته بحث فرهنگ‌نويسي است. از نظر من كتب مرجع مانند دماسنج يك فرهنگ هستند و نشان‌دهنده اين امرند كه جامعه تا چه حد پرسش‌گر است و پرسش‌گري جامعه نشانه فرهيخته‌گي جامعه است. جامعه‌اي كه پرسش ندارد جامعه‌اي راكد است. در نتيجه من فرهنگ‌ها را مظهر پاسخ‌گويي به پرسش‌هاي يك جامعه مي‌دانم.
مترجم رمان «موش و گربه» نوشته گونترگراس ادامه داد: قرن 18 را در غرب عصر روشنگري مي‌دانند و در همين زمان است كه كشورهاي مطرح و بزرگ اروپا چون انگلستان، آلمان و فرانسه دايرة‌المعارف‌هاي بزرگ‌شان را تأليف مي‌كنند. نكته ديگري كه بايد يادآور شوم اين است كه ما ايراني‌ها تصور صحيحي از زمان نداريم و تنها هدف‌مان رسيدن به يك كمال‌گرايي (Perfectionism) است كه براي خودمان ساخته‌ايم.
بهاءالدين خرمشاهي قرآن‌پژوه و كتاب‌دار در اين مراسم اظهار داشت: من بر اين باورم كه نبايد اين فرهنگ را تنها با نداشته‌ها سنجيد اما به هيچ‌وجه منظورم اين نيست كه دست به نقد اين اثر نزنيم. اين فرهنگ نه تنها براي مراجعه خوب است بلكه ارزش مطالعه كلي هم دارد، اما جاهايي هم در اين ميان هست كه اين فرهنگ جاهاي خالي خودش را به راحتي نشان مي‌دهد.
کتابهای مرجع میزان‌الحراره فرهنگ‌ هستند
کامران فانی در نشست نقد و بررسی "فرهنگ ادبیات فارسی" فرهنگنامه‌نویسی و رونق کتابهای مرجع را یکی از رویدادهای مهم فرهنگی روزگار ما را دانست و گفت: کتابهای مرجع میزان‌الحراره فرهنگ‌ و نشانگر کنجکاوی جامعه هستند.
به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی کتاب "فرهنگ ادبیات فارسی" نوشته محمد شریفی عصر دیروز با حضور بهاءالدین خرمشاهی، کامران فانی و مولف این اثر در شهر کتاب مرکزی برگزار ‌شد.
برای تدوین بخشی از "فرهنگ ادبیات فرسی" 8 سال کارم خلاصه نویسی 2000 رمان بود
در ابتدای این نشست محمد شریفی درباره کتابش گفت: کار این کتاب در سال 72 شروع شد. حدود 8 سال فقط رمانها را خلاصه می‌کردم و برای این کار باید هم به ادبیات کلاسیک می‌پرداختم و هم به ادبیات معاصر که کار بخش اخیر بسیار پردردسر و سخت بود چرا که انتخاب کتابهای ادبی معاصر و پرداختن به تک تک آنها فارغ از اینکه می‌توانند جای بحث باشند یا نباشند نیازمند دقت زیادی بود.
وی افزود: اواخر کار هم سعی کردم با تمام نویسنده‌ها و شعرای در قید حیات که آثارشان خلاصه شده بود به طور مستقیم ارتباط پیدا کنم و حک و اصلاحهای مورد نیاز را انجام دهم. درباره اشخاص و آثار کلاسیکی مانند "عین‌القضات" همدانی و شیخ ابوالحسن خرقانی هم با توجه به اینکه دائماً اطلاعات یکسان از انها ارائه شده، کوشیدم مقالاتی که درباره آنها نوشته می‌شود برای خواننده جذاب باشد.
کتابهای مرجع میزان‌الحراره فرهنگ‌ هستند
در ادامه این نشست کامران فانی- دانشنامه‌نویس و ویراستار - نیز در سخنانی یکی از رویدادهای مهم فرهنگی روزگار ما را فرهنگنامه‌نویسی و رونق کتابهای مرجع دانست و گفت: کتابهای مرجع میزان‌الحراره یک فرهنگ و نشانگر این است که جامعه‌ای تا چه حد کنجکاو است. جامعه‌ای که پرسشی ندارد جامعه راکدی است جامعه‌ای پویاست که همواره سوال کند. از این نظر کتابهای مرجع به ویژه دائره‌المعارف مظهر پاسخگویی به پرسشهای جامعه است و اگر در جامعه‌ای شاهد اقبال به مرجع باشیم این نشانگر زنده و پویا بودن آن جامعه است.
وی به سیر تاریخی دائره‌المعارف نویسی در ایران اشاره کرد و افزود: دائره‌المعارف‌نویسی در ایران از زمان رضاشاه شروع شد و از همان اول ناقص چاپ می‌شد اولین دائرة‌المعارف را سعید نفیسی نوشت که هیچوقت به جلد دوم نرسید. دائره‌المعارفهای دیگرهم یا به نتیجه نرسید یا بسیار دیر به نتیجه رسید. امروزه هم که در ایران دائره‌المعارف‌نویسی رونق پیدا کرده شاهد طرحهایی هستیم که به دلایل مختلف به نتیجه نمی‌رسد.
انتشار "فرهنگ ادبیات فارسی" واقعه بسیار مهمی است
این فرهنگنامه‌نویس ادبیات فارسی را بارزترین جلوه فرهنگ ایران دانست و از اینکه تا پیش از انتشار کتاب "فرهنگ ادبیات فارسی" کسی به فکر نوشتن چنین کتابی نیفتاده بود ابراز تعجب کرد و گفت: انتشار این دائرة‌المعارف ادبیات فارسی واقعه بسیار مهمی است و باید سالها قبل به فکر ما می‌رسید. مهمترین ویژگی این کتاب هم پرداختن به ادبیات معاصر و به ویژه‌ زنده‌ها و خلاصه‌ کردن بیش از 2000 کتاب است که چهار پنجم آن کتابهای جدید است.
فانی سپس به ویژ‌گیهای دائره‌المعارف استاندارد پرداخت و از خلال آن برخی‌ کاستیهای "فرهنگ ادبیات فارسی" را برشمرد.
در ادامه این نشست همچنین بها‌‌ءالدین خرمشاهی- پژوهشگر حوزه فرهنگ و ادبیات- سخنانش را با ترجمه منظوم و رباعی‌وار نخستین جملات فرهنگ انگلیسی به انگلیسی "ساموئل جانسون" آغاز کرد که در آن به مشقتهای کار فرهنگ‌نویسی اشاراتی شده بود.
خاطره خرمشاهی از واکنش یکی از اعضای فرهنگستان به خبر ملاقات مهرداد اوستا و سارتر
وی سپس با تمجید از محمد شریفی - مولف "فرهنگ ادبیات فارسی" - و به ویژه سعه صدر او در پذیرش نقدهایی که به آن کتاب وارد شده به ذکر خاطره‌ای پرداخت و گفت: فرهنگها را نباید با نوشته‌ها قضاوت کرد و البته مقداری هم باید شیفته آمده‌های آن بود نه نیامده‌هایش. زمانی هوشنگ مرادی کرمانی نسخه‌ای از این فرهنگنامه را به فرهنگستان زبان و ادب فارسی آورد و پیشنهاد کرد مورد مداقه اعضا قرار گیرد یکی از بزرگان که نامش را نمی‌گویم این فرهنگ را به دست گرفت و دو مدخل آن را نگاه کرد و گفت "به درد نمی‌خورد!".
خرمشاهی ادامه داد: در یکی از این دو مدخل آمده بود که گویا مرحوم مهرداد اوستا در سال 1971 با ژان پل سارتر ملاقاتی داشته است. این عضو فرهنگستان گفت "چنین چیزی ممکن نیست چرا که در آن زمان سارتر در سکرات موت بوده است!" من هم به ایشان گفتم "به هر حال سارتر در زمانهایی طولانی که نمرده است نهایتاً در 10 دقیقه جان سپرده است پس این مطلب فرهنگنامه مذکور نمی تواند غلط باشد!"
این پژوهشگر اضافه کرد: کتابهای عالم چهار دسته‌اند مهم اما غیرمفید، مفید اما غیرمهم، هم مفید هم مهم و نه مفید نه مهم که اکثر کتابهای دنیا از این جمله اخیرند! اما کتاب "فرهنگ ادبیات فارسی" هم مفید است هم مهم.
فرهنگ‌نامه نویسهای ما همیشه تنها نوشته‌اند
در این نشست همچنین محمدعلی سپانلو - شاعر - با تمجید از مورخان و روزنامه‌نویسانی مانند ابوالفضل بیهقی و امید مسعودی، داستانهایشان را رئالیستی توصیف کرد و گفت: بسیار مهم است که آثار این اشخاص در این فرهنگ آمده است اما چیزی که در فرهنگنامه‌نویسی ما ایرانیان رایج است، تنها بودن فرهنگنامه نویس‌هاست. دهخدا و معین و همچنین محمد شریفی همه تنها بوده‌اند اما همین نکته تک وجوان بودن فرهنگنامه نویسان ما، مسئولیتی واحد و یکدست را برای آنان ایجاد کرده که در نهایت ما با روحی یکدست و غیر ارزشگذارانه مواجهیم.
هوشنگ مرادی کرمانی - داستان‌نویس - نیز در این نشست به نقد فرهنگ ادبیات فارسی پرداخت و گفت: ادعاهایی که پشت این کتاب است در آن نیست. به نظرم می‌رسد برای اینکه سوء تفاهمی ایجاد نشود چیزی به نام چکیده یا گلچین از هر کدام از بخشهایی که در فرهنگ مذکور به آن اشاره شده، تدوین شود.
تداوم انتشار کتابهایی مانند "فرهنگ ادبیات فارسی" نیازمند پشتیبانی نهادهای دولتی است
فتح‌الله بی‌نیاز - نویسنده و منتقد ادبی - نیز در این نشست یکی از کمبود‌های عرصه‌های مختلف فعالیت در جامعه ایران را (نبود) ادامه کاری توصیف کرد و گفت: ما در عرصه‌های مختلف تداوم کار نداریم و باید متوجه باشیم که کتاب "فرهنگ ادبیات فارسی" تازه دری را باز کرده و نیاز دارد مجدداً روی آن کار شود و این امر هم مستلزم پشتیبانی از سوی نهادهای دولتی است چرا که ناشر ایرانی توان انتشار چنین کتابهایی را در دو یا سه جلد ندارد.


منبع: خبرگزاري فارس