همايش «ايران فرهنگي» به كار خود پايان داد

1387/10/25 ۰۳:۳۰

غلامحسين ابراهيمي ديناني: مقابل فرهنگ نمي‌توان ديوار كشيد

همايش «ايران فرهنگي» به كار خود پايان داد .
غلامحسين ابراهيمي ديناني: مقابل فرهنگ نمي‌توان ديوار كشيد


غلامحسين ابراهيمي ديناني با اين اعتقاد كه ايران فرهنگي هرگز نمي‌ميرد، گفت: مي‌توان ميان ملت‌ها مرزهاي سياسي يا ديوار كشيد؛ ديوار چين، ديوار برلين يا ديواري كه الآن در غزه كشيده‌اند؛ اما جلو فرهنگ نمي‌توان ديوار كشيد.
اين استاد فلسفه‌ي دانشگاه تهران در آخرين روز همايش بين‌المللي «ايران فرهنگي؛ گذشته، حال و آينده» كه امروز (سه‌شنبه، 24 دي) در دانشگاه تهران برپا شد، يادآور شد: صحبت از فرهنگ ايران است. زبان فارسي، زبان فرهنگي است و مرزهاي جغرافياي ايران هم براي ما مهم است؛ ولي ايران فرهنگي بس فراتر از مرزهاي كنوني ايران مي‌رود. مرزهاي فرهنگي ايران آن‌قدر گسترده است كه سخت است بگويم تا كجا؛ مي‌توانم بگويم تا «آكروپليس» آتن و تا «معبد دلفي» در آتن اين مرز ادامه دارد. امروز تمدن غرب، تمام افتخارش اين است كه فلسفه و علوم از آتن شروع شده است. آتن امروز جايگاه مهمي ندارد؛ اما تمام اقتصادش از توريسم مي‌گذرد. هر روز از ايران نام برده مي‌شود كه خشايار‌شاه پايش تا آن‌جا هم كشيده شده است. اين باز خوب است كه نام ايران و قدرت گذشته او به ميان مي‌آيد.
او افزود: در شبه قاره هنوز زبان فارسي معشوق يك پاكستاني و هندي است. ايران فرهنگي از اين حرف‌ها عظيم‌تر است. حافظ مظهر فرهنگي ايران و اسلام است و ايرانيان بودند كه قرآن را فهميدند؛ بهترين ملتي كه قرآن را فهميدند، ايراني‌ها بودند. بهترين مفسران بزرگ قرآن، ايراني‌ها هستند. بهترين فقهاي اسلام، ايراني هستند. ادبيات عربي، ادبياتي قوي است؛ اما بيش‌تر واضعان علم بلاغت ايراني هستند كه براي فهم قرآن، صرف و نحو براي زبان عربي ساختند؛ اما آن‌چه مايه‌ي تأسف است، امروز ناسيوناليسم عرب متوجه شده صرف و نحو متعلق به ايراني‌هاست. در دانشگاه‌هاي‌شان با اين فكر مبارزه مي‌شود كه صرف و نحو ديگر نبايد باشد؛ ولي نمي‌توانند اين كار را كنند. پس در علوم نقلي، نقش ايرانيان پس از اسلام بسيار پررنگ‌ بوده است.
ديناني متذكر شد: در علم فلسفه، عرفان و تصوف ايرانيان پيش‌رو بودند. ابوحامد غزالي ايراني است؛ اما در كشور ما كم‌تر مطرح است. خيلي‌ها مي‌خواهند بگويند غزالي عرب است. او متكلم بزرگي است و به دو زبان فارسي و عربي به زيبايي نوشته است. او در جهان اسلام، مجبوبيت فراواني دارد كه بعدها وارد عرفان مي‌شود.
اين پژوهشگر فلسفه ادامه داد: بعد از انقلاب، بيش‌ترين ملتي كه نيچه را خوانده، ايراني‌ها بوده‌اند. او 2500 سال تاريخ را زير سؤال مي‌برد و افلاطون و ارسطو را قبول ندارد و مسيحيت را زير سؤال برده؛ اما نام يكي از بهترين كتاب‌هايش را «چنين گفت زرتشت» گذاشته است. انتخاب اين اسم از سوي نيچه بيهوده نيست؛ چون نيچه طرفدار صدق و راستي بود و باطن انسان‌ها را برملا مي‌كرد. بعضي از مفسرين غربي گفته‌اند كه اولين مصداق گفتار نيك، پندار نيك، كردار نيك، زرتشت است. او نام كتابش را به اين دليل «چنين گفت زرتشت» گذاشته است.
ديناني تصريح كرد: سهروردي رسالت خود را احياي حكمت خسرواني مي‌داند و منافاتي با اسلام ندارد. شعله‌ي زرتشت در دين محمد (ص) است. ما اگر اين را بفهميم، با فرهنگ خود دشمني نمي‌كنيم. قطع رابطه‌ي ما با فرهنگ گذشته‌مان سهمناك بوده است. فرهنگ اسلام، فرهنگ گذشته‌ي ايران را نابود نكرده است. ما يك فرهنگ توحيدي داشتيم كه هنوز آثارش هست. متأسفانه ميل تاريخي نداريم و بخش كوچكي را كه درباره‌ي تاريخ ايران مانده است، غربي‌ها نوشته‌اند.
او اعتقاد دارد: فرهنگ ايران اسلامي يكي از غني‌ترين فرهنگ‌هاي دنياست كه ما نمي‌خواهيم متوجه آن شويم. ما اگر به فرهنگ ايران تكيه كنيم، خيلي حرف‌ها در دنيا براي گفتن داريم. دنيا ناچار است بر حرف‌هاي فرهنگي ايران زانو بزند.
مهدي رهبري نيز در نشست دوم آخرين روز همايش درباره‌ي «ايران فرهنگي و چالش‌هاي هويتي آن» گفت: ايران فرهنگي شامل كثرت در عين وحدت است. زماني كه از چالش‌هاي ايران فرهنگي صحبت مي‌كنند، روي يكي از اين دو عنصر صحبت مي‌كنند. بنياد‌گرايي، جهاني ‌شدن، مدرنيته و پسامدرنيته عواملي هستند كه يا كثرت را و يا وحدت را مورد هدف قرار مي‌دهند، كه اين تهديد عمده‌اي براي ايران فرهنگي است. مدرنيته وحدت‌گراست و با تأكيد بر مليت و نژاد، ساير عناصر مانند مذهب و سنت را طرد مي‌كنند كه اين يك تهديد براي ايران فرهنگي است.
او با اشاره به پسامدرنيته، آن را يكي ديگر از تهديد‌هاي ايران فرهنگي دانست.
وي همچنين به جهاني ‌شدن اشاره كرد و توضيح داد: چون ايران فرهنگي از كشورهاي ضعيفي از لحاظ اقتصادي تشكيل شده است، تسلط غرب را خواهيم داشت كه اين خود تهديدي براي ايران فرهنگي است.
رهبر متذكر شد: اگر ايران فرهنگي بخواهد پايدار باشد، بايد به اين عوامل توجه كند: گسترش گردشگري، توجه به گذشته ايران، توليد و ساخت فيلم‌هايي تاريخي از پيروزي‌هاي ايران، برگزاري سمينار‌هاي شعر و ادبيات فارسي و بزرگداشت‌هايي براي مفاخر ايراني، اهميت‌ دادن به اعياد مشترك، انتشار مجلات و كتاب‌هاي تاريخي درباره‌ي رويداد‌هاي مشترك. اين‌ها چيزهايي است كه بايد سريع‌تر روي آن‌ها اقدام كرد؛ زيرا چالش‌ها روز‌به‌روز بيش‌تر خواهد شد.
سپس سيدمرتضي موسوي از كشور پاكستان درباره‌ي «فارسي‌نويسان و فارسي‌سرايان معاصر در پاكستان» عنوان كرد: ايران فرهنگي از ايران جغرافيايي هخامنشي بسيار وسيع‌تر است.
او ادامه داد: در پاكستان اين تركيب را براي زبان فارسي به‌وجود آورده‌ايم كه «زبان دل» است. در اوايل قرن 13 با افول قدرت تيموريان شبه قاره، زبان فارسي از محبوبيت افتاد. در آن دوره به بركت صنعت چاپ، كليات و ديوان‌هاي زيادي با چاپ سنگي به‌دست علاقه‌مندان رسيد. در فارسي‌سرايي، نيمه‌ي اول قرن 14 هجري را از آن علامه محمد اقبال، فيروزدرايي، يوسف عزيزمگسي و عزيز‌الدين عظامي قلمداد مي‌كنيم.
وي همچنين افزود: براي تشويق فارسي‌نويسان در پاكستان اقداماتي بايد صورت گيرد؛ از جمله مؤسسه‌هاي پژوهشي ترويج زبان و ادبيات فارسي مؤثر خواهد بود و اعطاي بورس تحصيلي به دانشجويان پاكستاني، از اقداماتي است كه به تشويق فارسي‌نويسان پاكستان خواهد انجاميد.
افسانه احمدي نيز درباره‌ي «ديپلماسي عمومي ايران؛ مقايسه با تجربه ساير كشورها» يادآور شد: ديپلماسي عمومي برنامه‌هاي مورد حمايت دولت است كه هدف از آن، تأثير‌گذاري بر جوامع است. ديپلماسي عمومي از آن‌جا اهميت دارد كه پيشرفت‌هاي ارتباطي گسترش يافته و شكل‌دهي به افكار عمومي از گذشته بسيار راحت‌تر است. امروز وجهه بين‌المللي كشورها تقويت شده است و اين اقدامات براي اين صورت مي‌گيرد كه از نظر اقتصادي پيشرفت داشته باشند.
او در ادامه افزود: امروز كشورهاي مختلف از ديپلماسي عمومي استفاده مي‌كنند؛ از جمله چين از ديپلماسي عمومي استفاده مي‌كند و سعي دارد، در عرصه‌ي جهاني نقش محوري را در عرصه سياسي و اقتصادي جهان بازي كند. آمريكا ديگر كشوري است كه به ديپلماسي عمومي توجه دارد. آمريكا به دموكراسي، آزادي و جامعه مدني تأكيد مي‌كند تا وجهه عمومي خود را به‌دست آورد.
اين پژوهشگر با اشاره به ايران و مؤلفه‌هاي ديپلماسي عمومي تأكيد كرد: تمدن و فرهنگ ايراني، ارزش‌هاي اسلامي و شيعي مي‌تواند به عنوان مؤلفه‌هاي ديپلماسي عمومي براي ايران اهميت داشته باشد. امروز تبليغات منفي زيادي عليه ايران وجود دارد. ديپلماسي فرهنگي، محور ديپلماسي عمومي است تا به كمك فعاليت‌هاي فرهنگي، تصورات ملت از خود بازنمايي شود.
وي گفت: تعريف ديپلماسي عمومي در ايران مطابق با نيازها و ضرورت‌ها به‌عنوان يكي از اولويت‌ها، ايجاد ساختار مناسبي در دستگاه سياست خارجي براي پيش‌برد ديپلماسي عمومي، تقويت توانايي‌هاي داخلي در برخورد با دنيا، تشويق حضور شخصيت‌هاي علمي، دانشگاهي، فرهنگي و ورزشي كشور براي حضور در عرصه‌ها و رويداد‌هاي بين‌المللي از راهكارهايي است كه براي تقويت ديپلماسي عمومي ايران در آينده مي‌توان از آن استفاده كرد.
ايوب هاشمي به عنوان آخرين سخنران اين همايش درباره‌ي «تأثيرپذيري مولاي لاهور از مولاي روم» سخن گفت و يادآور شد: ادباي ايران و بويژه مولوي، با آراي بديع و انديشه‌هاي لطيف و روح‌نواز خود قرن‌هاست كه رهپويان وادي قرب و شيدايان عشق حق و فرزانگان اهل معرفت را نه تنها در هند و پاكستان؛ بلكه در پهنه‌ي گيتي مجذوب و دلداده خود ساخته و سخنان گرم او زاييده‌ي انس مدام با قران شريف و روايات حضرت سيد‌المرسلين است.
وي افزود: مولوي از شخصيت‌هايي است كه همواره بر نويسندگان و متفكران پس از خود تأثير‌گذار بوده است. در طول تاريخ، اين تأثير‌گذاري به ميزان گسترده ‌شدن شناخت فرهنگ‌هاي مختلف نسبت به او بيش‌تر شده است؛ چنان‌كه امروزه پس از قرن‌ها، او بيش از هميشه مورد توجه و استقبال جهانيان قرارگرفته است. از دلايل اين استقبال، بين‌المللي بودن خود مولاناست؛ زيرا مولانا داراي انديشه‌هاي بي‌مرز و بي‌زمان است. او بر مسائل بنيادين انساني تكيه دارد؛ مسائلي همانند عشق و ايمان، كه هيچ‌گاه كهنه نمي‌شوند. همچنين مولانا براي بيان اين مضامين، زبان شعري را برمي‌گزيند كه يكي ‌ديگر از ويژگي‌هاي برجسته اوست.
هاشمي سپس وجوه تأثيرپذيري اقبال از مولوي را در سه بعد بياني و گفتاري، بعد شخصيتي و بعد فكري و محتوايي دانست و تصريح كرد: اقبال به شدت تحت تاثير مولوي بوده و اقبال، او را به‌عنوان پدر روحاني خويش مي‌نامد و با عناويني مثل پير روم، آخوند روم، ملا جلال، مرشد رومي، پير حق‌سرشت و بالأخره واژه رومي كه در مجموعه اشعارش بيش از 54 مرتبه تكرار شده است، او را مورد تحسين قرار مي‌دهد.
منبع: ایسنا