جامعه اى كه پرسش ندارد فلسفه ندارد

1387/10/16 ۰۳:۳۰

گزارشى از جلسه بررسى كتاب «نصيرالدين طوسى؛فيلسوف گفت وگو» اثر غلامحسين ابراهيمى

گزارشى از جلسه بررسى كتاب «نصيرالدين طوسى؛فيلسوف گفت وگو» اثر غلامحسين ابراهيمى دينانى


رضا داورى اردكانى در نشست نقد و بررسى كتاب «نصيرالدين طوسى؛ فيلسوف گفت وگو» كه در شهر كتاب برگزار شد در باره اين كتاب اظهار داشت: كار استاد دينانى كار بسيار خوبى است از اين نظر كه ايشان علاوه بر تاريخى نگريستن، به عمق مباحث توجه كرده اند.
ما چند نوع تاريخ فلسفه مى توانيم بنويسيم؛ تاريخ فلسفه اى كه مورخان مى نويسند و تاريخ فلسفه اى كه فيلسوف با فهم فلسفى مى نويسد،متفاوت است. چنانكه مى دانيد تاريخ فلسفه را اروپائيان از حدود قرن ۱۹ نوشته اند. البته پيش از آن «شهرستانى» هم تاريخى نگاشته كه البته بيشتر تاريخ فلاسفه است اگرچه در جاهايى به تاريخ فلسفه نزديك مى شود. فرنگى هايى كه تاريخ فلسفه نوشته اند عموماً وارد فلسفه ما نشده اند و به عبارتى «نظر» نداشته اند. در فلسفه، فيلسوف باز [در شنيدن، دانستن و فهم انديشه ديگر فيلسوفان] عمل مى كند، اما اگر «نظر» نداشته باشد نمى تواند بين انديشه ها تميز دهد.

خواجه نصير از فيلسوفانى است كه با گفت وگو از فلسفه گفته و از آن دفاع كرده است.

من در دوره اى از سن ۴۰ سالگى فيلسوفان را به چهار گروه تقسيم كرده بودم؛ اهل فضل، اهل علم، اهل تحقيق و فيلسوف جريان ساز. كسانى كه فضل فلسفه دارند، كسانى كه علم و فضل فلسفى دارند، كسانى كه به اين ويژگى ها تحقيق هم اضافه دارند و فيلسوفانى كه جريان مى سازند. حالا نظرم كمى تغيير كرده و در اين تغيير نظر، خواجه نصير هم برايم فيلسوف است. خواجه نصير به چند لحاظ فيلسوف گفت وگوست. اگرچه كلام، علم بحثى است اما بحث اش صورى است خواجه فيلسوف بحث فلسفى و كلامى است او با گفت وگو بحث مى كند.

غزالى و فخر رازى حريف فلسفه شدند يكى از خصوصيات خواجه نصير كه توانست با اينها به گفت وگو بنشيند حلم، حوصله، زبان نرم در عين حال طنز بود. كار فيلسوف اين است كه حماقت را نشان دهد و اين كار، كار طنز است. خواجه نصير اهل طنز است اگرچه خواننده معمولى متوجه طنز كلام او نمى شود اما او به طنز حتى به طرفين مقابلش نام «فاضل شارح» مى گذارد. در حالى كه وقتى به فيلسوف «فاضل شارح» مى گويند توهين بزرگى است به اين معنا كه كل حيثيت را از او سلب كرده ايد. او به فخر رازى مى گويد فيلسوف شارح.

ويژگى عمده خواجه نصير اين است كه بر عهده گرفته از فلسفه دفاع كند. تمام آثار او به نوعى دفاع از فلسفه است. فلسفه، علم گفت وگو و تفكر بحثى است. فلسفه علمى آزاد و بحثى است و به اين جهت است كه سقراط با پرسش مى آغازد. جامعه اى كه پرسش ندارد جامعه اى است كه در آن فلسفه نيست.


منبع: روزنامه ایران