مطالعه ریشه‌های فرهنگی و روان‌شناختی آیین زار

1396/8/24 ۱۰:۱۰

بیماری های روانی در روزگاران گذشته معلول قدرت­‌های مافوق طبیعی شناخته می‌شدند و بیماری را نتیجه تسخیر ارواح خبیث می دانستند. شخص در اثر تسخیر ممکن است از بیماری با علائم جسمی و روحی رنج ببرد. رام کردن این ارواح که در سواحل جنوبی ایران به باد یا هوا معروف ‌اند با برگزاری مراسمی تحت عنوان زار امکان پذیر است.

سعید زاویه؛ مهدی اصل‌مرز

چکیده: بیماری های روانی در روزگاران گذشته معلول قدرت­‌های مافوق طبیعی شناخته می‌شدند و بیماری را نتیجه تسخیر ارواح خبیث می دانستند. شخص در اثر تسخیر ممکن است از بیماری با علائم جسمی و روحی رنج ببرد. رام کردن این ارواح که در سواحل جنوبی ایران به باد یا هوا معروف ‌اند با برگزاری مراسمی تحت عنوان زار امکان پذیر است. زار در زمره اعتقادات معنوی این منطقه قرار دارد. مطالعه این آیین شفابخش به درک آداب و اعتقادات مردم حاشیه خلیج‌فارس کمک می کند و جنبه آیینی این موضوع بسیار بااهمیت است. زار که از قبایل ابتدایی شرق آفریقا باقی مانده است در اصل ریشه در شمنیسم دارد. شمنیسم عمدتاً پدیده‌ ای دینی و مربوط به سیبری و آسیای مرکزی است. شمن با فرو رفتن به خلسه، برای درمان بیماری ها، با ارواح یاریگر و نیروهای آسمانی ارتباط برقرار می ‌کند و از آنها استمداد می ‌طلبد. از دیدگاه روان‌شناسی، برخی از علائم بادزدگی نشانه‏ای از جنون یا طبیعت هیستریک تعریف شده است و این علائم احتمالا از اختلال‌‏ها و واکنش‌‏های روانی فرد در برابر فشارها و تنش‌‏های ناشی از وضعیت اجتماعی او ناشی می‌‏شود. آیین زار به عنوان جایگزینی برای توضیحات پزشکی متعارف، نوعی تفسیر از بیماری در اختیار می گذارد که علم توان معالجه آن را ندارد. مقاله حاضر در پی پاسخ به سرچشمه‌ های تاریخی و روانی آیین زار با استفاده از اسناد موجود، مشاهده و مصاحبه با درمانگران، بیماران و برخی از افراد جامعه­ محلی سواحل جنوبی ایران است.

دریافت مقاله

منبع: پژوهشهای انسان شناسی ایران، دوره 3، شماره 1، بهار و تابستان 1392