حکومت، مردم و ساختار اداری بر پایه رشوه‌دهی و رشوه‌گیری

1396/7/2 ۱۰:۱۷

ساختار نوین اداری در ایران، با آغاز دگرگونی‌ها در میانه‌های دوره قاجار به‌ویژه با پیروزی جنبش مشروطیت ایران و بنیان‌گذاری مجلس شورای ملی شکل گرفت. این پدیده نو اما در بنیان‌های فکری و اجرایی گذشته ریشه داشت و از آن جدا و دور نمی‌توانست باشد.

همچون رفتار دشمن با مملکتی تسخیرشده

ساختار نوین اداری در ایران، با آغاز دگرگونی‌ها در میانه‌های دوره قاجار به‌ویژه با پیروزی جنبش مشروطیت ایران و بنیان‌گذاری مجلس شورای ملی شکل گرفت. این پدیده نو اما در بنیان‌های فکری و اجرایی گذشته ریشه داشت و از آن جدا و دور نمی‌توانست باشد. رشوه، از پدیده‌های رایج در نظام کهنه و نوین اداری در ایران به شمار می‌آید و گویا جزیی جدایی‌ناپذیر از آن شده است. نوبویوشی فوروكاوا، سرپرست گروه دیپلماتی و بازرگانی ژاپنی در دربار ناصرالدین شاه قاجار در کتاب «سفرنامه فوروكاوا» درباره پدیده ناپسند «دادن و گرفتن رشوه» در جامعه ایران در آن روزگار می‌نویسد «گویا در ایران این عادت بد و ناپسند گسترده است كه حتی مدرسه و معلّم از آن بركنار نیست، و این‌ها هم به رشوه گرفتن مبتلا هستند، و هنوز به نسبت كم و زیاد پیشكشی كه می‌رسد درباره ضعف و قوت شاگردان تصمیم می‌گیرند». او البته بر این باور است که چنین رسمی، در بنیان‌های طبقاتی جامعه ریشه داشته، خود نیز به گسترش فاصله طبقاتی یاری می‌رسانده است «چنین است كه پسران خانواده سلطنت درس نمی‌خوانند، اما درجه سرتیپی می‌گیرند؛ بستگان خانواده‌های اشراف مانند عمو و دایی و برادرزاده هنوز درسشان تمام نشده از بلندپایگان دولت می‌شوند. كسی كه از خانواده‌های پایین باشد، اگر هم دانش بسیار داشته باشد، منتها طبیب و حكیم روستا می‌شود و از ادانی مردم باقی می‌ماند». فوروكاوا اما رشوه‌دهی و رشوه‌گیری را در ساختار اداری حکومت نیز پی می‌گیرد «یكی از این مردان حقیر كه به مقام رفیع رسیده امین‌السلطان رئیس محاسبات دربار است كه آبدارباشی شاه بود و با این‌كه سواد ندارد نظر لطف شاه را به خود گرفت و به مقام عالی رسید. وضع ادارات دولتی به این‌سان است. در این وضع كسانی كه در مقام بالا یا پایینی هستند، تا بتوانند رشوه می‌گیرند؛ و پیداست كه زیان و آثار سوء این امر بی‌شمار است». فرستاده و دیپلمات ژاپنی سرانجام توصیفی تلخ اما واقعی از پیوند میان حکومت و مردم ارایه می‌دهد که تا مغز استخوان آدمی از خواندن آن تیر می‌کشد «احوال دولت و ملت ایران را كه بنگریم رفتار حكومت با مردم بر روی هم مانند رفتار دشمن با مملكت تسخیرشده‌ای است».

منبع: شهروند