نصرالله صالحی: مشروطه؛ نقطه عطف تاریخ ایران

1396/5/17 ۱۱:۲۸

صالحی، تاریخ نگار گفت: انتشار روزنامه های انتقادی مثل اختر در سال های پیش از انقلاب مشروطه نشان می دهد که انقلاب مشروطه حاصل قلم، اندیشه و تفکر است. نشست «بررسی نقش آراء معاصر در نهضت مشروطیت» با حضور نصرالله حدادی، پژوهشگر، نصرالله صالحی مورخ و عبدالله انوار نسخه شناس و نسخه پژوه در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.

انقلاب مشروطه حاصل قلم و تفکر است

صالحی، تاریخ نگار گفت: انتشار روزنامه های انتقادی مثل اختر در سال های پیش از انقلاب مشروطه نشان می دهد که انقلاب مشروطه حاصل قلم، اندیشه و تفکر است.

 نشست «بررسی نقش آراء معاصر در نهضت مشروطیت» با حضور نصرالله حدادی، پژوهشگر، نصرالله صالحی مورخ و عبدالله انوار نسخه شناس و نسخه پژوه در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.

در ابتدای این نشست حسن بلخاری، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ضمن خیرمقدم به حاضرین جلسه گفت: در دو-سه قرن گذشته حوادث مهمی داشتیم. حکومت صفوی بسیار خوش درخشید ولی فرجام کارش مثل آغاز کارش نبود. حکومت قاجار هم با کشتن افرادی مثل میرزاتقی خان امیرکبیر نشان داد که حکومت مطلوب ایران نیست. در چنین شرایطی نهضت مشروطیت تاریخ ایران را ورق زد.

وی در ادامه به طرح سوالاتی پرداخت و افزود: با وجود روی کار آمدن نهضت مشروطه سوالاتی مطرح می شود مثل اینکه چرا پس از انقلاب مشروطه احمدشاه حاکم شد؟ آیا این به معنای این نبود که این نهضت نارس است؟ آیا سران مشروطه برای پس از انقلاب مشروطه هم برنامه داشتند؟ آیا نهضت مشروطه نمی توانست ظرف ظهور مشروعه باشد؟ آیا اگر این نهضت زودتر به بار می نشست انقلاب ایران زودتر از سال ۱۳۵۷ رخ نمی داد؟ خلاصه اینکه مشروطه به اندازه اهمیتش ابهام و ایهام دارد و لازم است که به این ابهام ها و ایهام ها در جلسات اینچنینی پاسخ داده شود.

پس از بلخاری، عبدالله انوار سخنرانی مبسوطی درباره تاریخ و پیدایش مشروطه به طور کلی و نه فقط انقلاب مشروطه در ایران سخنرانی کرد.

سخنران بعدی مراسم نصرالله حدادی، پژوهشگر و تهران شناس بود. وی سخنان خود را با طرح یک سوال آغاز کرد و گفت: چرا مشروطیت در ایران چنین سرنوشتی پیدا کرد؟ به قول یک نویسنده ای  مردم در آن زمان می دانستند چه چیزی را نمی خواهند ولی نمی دانستند چه چیزی را می خواهند.

حدادی افزود:اگر قرارباشد امروز بار دیگری به انقلاب مشروطیت نگاه کنیم باید با عینک ملت به جان آمده از استبداد به آن بنگریم. به عقیده من انقلاب مشروطیت در ایران مظلوم واقع شده و لازم است که به آن بیشتر توجه شد. پیشنهاد من تاسیس خانه مشروطه در تهران است و امیدوارم که شورای شهر دوره جدید اقدام موثری در این جهت انجام دهند.

نصرالله صالحی، مورخ و پژوهشگر تاریخ دوره عثمانی آخرین سخنران این جلسه بود.وی گفت: بنده با نظر جناب حدادی موافق نیستم و معتقدم که مردم ایران اتفاقا می دانستند که چه می خواهند. به گفته یک فرد متفکری تا ۱۰۰ سال از یک واقعه نگذشته باشد نمی توانیم درباره آن حرف بزنیم. امسال ۱۱۱ سال از انقلاب مشروطه گذشته و ما تازه می خواهیم که درباره آن علمی را شروع کنیم. امروز اگر رئیس جمهور در مراسم تحلیف خو درمجلس به داشتن نظام پارلمانی و مجلس افتخار می کند به خاطر رشادت هایی است که ۱۰۰ سال قبل انجام شده است.

صالحی در ادامه سخنانش افزود: بنده می خواهم امروز راجع به سه تبریزی  یعنی میرزا محمد طاهر تبریزی، میرزا مهدی تبریزی و سیدحسن تبریزی سخنرانی کنم. دو نفراول روزنامه اختر و نفر سوم هم روزنامه شمس را تاسیس کردند. در دوران روزنامه اختر انقلاب مشروطه اول و در زمان روزنامه شمس انقلاب مشروطه دوم بوجود آمد.

این تاریخ نگار ادامه داد:روزنامه اختر در سال ۱۲۹۲ در استانبول دایر شد و روشنفکران ایرانی بسیاری در آن مطلب می نوشتند. این روزنامه حدود ۳۰ سال قبل از انقلاب مشروطه کار خود را شروع کرد پس انقلاب مشروطه حاصل قلم، اندیشه و تفکر است. در این روزنامه مکررا درباره آزادی، دموکراسی و مسائل اینچنینی نوشته می شد و در بخشی از کتاب تاریخ بیداری ایرانیان آمده است: یکی از علاقه مندی‌های روشنفکران ایرانی این بود که روزنامه اختر به دستشان برسد و آن را بخوانند. لذا انقلاب مشروطه زیربنای فکری ۵۰ ساله دارد و یک شورش یا کودتا نیست. امثال روزنامه اختر یا حبل المتین ملت ایران را از وضعیت آگاه می کردند.

صالحی اضافه کرد: مشروطه یک نقطه عطف است ولی ما هنوز مطالعات علمی و جدی درباره آن را شروع نکرده ایم. در زمان مشروطه بیش از ۹۰ درصد مردم سواد نداشتند اما حدود ۲۰۰ روزنامه وجود داشت و همین موضوع نشان می دهد که نوعی جریان بیداری در ایران شکل گرفته است. یکسال پس از انتشار روزنامه اختر اولین انقلاب مشروطه در عثمانی اتفاق می افتد اما مشروطه عثمانی ۱۵ ماه بیشتر دوام نمی آورد و عثمانی دوباره سیطره پیدا می کند.

این تاریخ نگار دوره عثمانی تصریح کرد: روزنامه اختر حدود ۲۲ سال منتشر شد و نهایتا در سال ۱۳۱۴ زمانی که ناصرالدین شاه ترور شد منحل شد. در آن زمان نویسندگان این روزنامه را بانی ترور دانستند و چندین نفر هم در تبریز برسر این موضوع اعدام کردند. اما بعد از انحلال انقلاب مشروطه، مشروطه خواهان سرنوشت عجیبی پیدا کردند و هرکدام به یک سمت فرار کردند. در همین سال ها سیدحسن تبریزی روزنامه شمس را افتتاح کرد و حدود یک ماه بعد هم انقلاب مشروطه دوم عثمانی اتفاق می افتد.

صالحی افزود:روزنامه شمس رسالت عظیمی در اعاده مشروطیت داشت. این روزنامه توانست فکر فروخفته مشروطه را احیا کند. تمام مطالب این روزنامه در ضدیت با استبداد و یا بازتاب و انعکاس شورش های مردم علیه محمدعلی شاه بود.لازم است که در جلسات این چنینی به مفاخری چون موسسان این روزنامه ها افتخار و یاد آنها را زنده کنیم علاوه براینکه باید تلاش کنیم تا آن روزنامه ها هم دوباره احیا شوند.

منبع: مهر