مدارس ماندگار؛ تربيت با محوريت هويت

1396/4/28 ۰۹:۰۴

نوستالژی مدرسه تا آخر عمر همراه كسانی است كه حتی ممكن است فقط چند سال پشت نیمكت‌های كلاس درس نشسته باشند و بعد هم به هر دلیل درس و مدرسه را رها كرده باشند و این نوستالژی برای كسانی كه این نیمكت‌ها را تا پایان تحصیلات حفظ كردند بیش از سایرین با خاطرات تلخ و شیرین مدرسه و كلاس درس همراه است. گذشته از فضای درس و مدرسه و كلاس، خاطراتی كه با همكلاسی‌ها و معلمان نیز شكل می‌گیرد برای افراد ماندگار می‌شود و چه بسا یكی از موضوعات افراد كهنسالی كه از كودكی با هم ارتباط داشتند خاطرات دوران مدرسه است

نوستالژی مدرسه تا آخر عمر همراه كسانی است كه حتی ممكن است فقط چند سال پشت نیمكت‌های كلاس درس نشسته باشند و بعد هم به هر دلیل درس و مدرسه را رها كرده باشند و این نوستالژی برای كسانی كه این نیمكت‌ها را تا پایان تحصیلات حفظ كردند بیش از سایرین با خاطرات تلخ و شیرین مدرسه و كلاس درس همراه است. گذشته از فضای درس و مدرسه و كلاس، خاطراتی كه با همكلاسی‌ها و معلمان نیز شكل می‌گیرد برای افراد ماندگار می‌شود و چه بسا یكی از موضوعات افراد كهنسالی كه از كودكی با هم ارتباط داشتند خاطرات دوران مدرسه است؛ خاطراتی كه كودكی و نوجوانی افراد را معنادار می‌سازد و بی‌تردید در ساختن شخصیت افراد هم تاثیرگذار است. این معناداری و ماندگاری موجب شده است تا ایده مدارس ماندگار شكل بگیرد؛ ایده‌ای كه تعدادی از مدارس قدیمی در فهرست این مدارس قرار گیرند و توجه ویژه‌ای با برنامه‌ها و مدیریت خاص صورت گرفته تا این مدارس به پشتوانه هویت تاریخی خود در تربیت دانش‌آموزان بتوانند موفق‌تر عمل كنند. به همین منظور و برای آشنایی با تاریخچه، فلسفه و كاركرد مدارس ماندگار گفت‌وگویی با مهدی اسماعیلی، مدیر یكی از مدارس ماندگار تهران انجام دادیم كه این گفت‌وگو را در معرض نقد ونظر مخاطبان صفحه مدرسه «اعتماد» قرار می‌دهیم.

‌ با سلام نخست بفرمایید از چه سالی و چگونه فعالیت خود را در مدارس ماندگار آغاز كردید؟

در سال ۱۳۸۸ و با دعوت شورای عالی آموزش و پرورش عضو كارگروه تدوین شیوه‌نامه انتخاب مدارس ماندگار شدم.

‌ چرا شما برای این كارگروه دعوت شدید و تركیب این كارگروه متشكل از چه افرادی بود؟

من مدیر نخستین هنرستان صنعتی ایران هستم كه آن روز بیش از صد سال سابقه داشت و ما جشن صدمین سال تاسیس را در سال ۸۶ گرفته بودیم. مدیر وقت دبیرستان البرز و مدیر هنرستان امام صادق و تعدادی از كارشناسی‌ها و معاونت‌های مختلف هم حضور داشتند امسال هم در تدارك برگزاری یكصدودهمین سال تاسیس هنرستان در مهر ۹۶ هستیم. این هنرستان تنها مدرسه فعال با بیش از یك قرن و اثرگذار در عرصه آموزش‌های فنی حرفه‌ای كشوربوده است.

‌ پیشینه مدارس ماندگار به چه زمانی برمی‌گردد و فلسفه این طرح بر چه مبنایی است؟

به پیشنهاد شورای عالی آموزش و پرورش و با قصد و هدف نگهداشت، ثبت و مستند‌سازی مدارس با سابقه بیش از ۵۰ سال كه اكنون نیز دایر بوده و در سابقه خود تربیت شخصیت‌های اثرگذار، موفق و مشاهیر را داشته و از اساتید بنام و مفاخر ملی در تعلیم و تربیت كمك گرفته باشند، مدارس ماندگار با هدف الگو‌سازی، پاسداشت و ساماندهی در سطح ملی شكل گرفتند.

‌ شما چند سال است كه مدیریت یك مدرسه ماندگار را برعهده دارید و چه حس و حالی از كار در چنین مدرسه‌ای دارید؟

سی و یك سال سابقه كار آموزشی دارم و هشت سال است كه مدیر نخستین هنرستان ایران و نخستین هنرستان ماندگار كشور هستم وحس غرور همراه با افتخار و توفیق كار در عرصه آموزش و پرورش دارم آن هم در محل و فضای مقدسی كه منشا اثر بیكران و بی‌بدیل در تعلیم و تربیت جوانان بوده و هست كه در سرنوشت خویش و جامعه و كشورشان اثرگذار بوده‌اند.

‌

مدیریت مدارس ماندگار چه الزاماتی را می‌طلبد؟

دانش روز، اعتقاد به آموزش و پرورش، جسارت تصمیم‌گیری، خلاقیت، قدرت حل مساله، مدیریت نیروی انسانی، ارتباط موثر مبتنی بر اخلاق، آشنایی به قوانین، شیوه نامه‌ها و مقررات ویادگیری موثر و مستمراز جمله ویژگی‌هایی است كه مدیر یك مدرسه ماندگار باید داشته باشد.

‌ چه مكانیزمی برای تشخیص این معیارها وجود دارد و مدیران مدارس ماندگار در چه فرآیندی انتخاب می‌شوند؟

تفاوت در نگرش و عملكرد افراد قابل مشاهده است ارتباط موثر و توانایی مدیریت و تعادل اجرایی حوزه‌های قانونی، احساسی و روانی و اجتماعی افراد زیر مجموعه و تلاش جهت روزآمد‌سازی دانش تخصصی، تشویق و ترغیب عوامل به توسعه دانش، التزام عملی به انسان‌محوری و تكریم جایگاه انسان، پذیرش مسوولیت و پاسخگویی در حد اختیارات و عدم فرافكنی مشكلات به بیرون، سنجش و اندازه‌گیری مستمر میزان حصول اهداف و ارزش‌ها، برنامه‌ریزی و تدوین برنامه‌های مناسب و اصلاح مسیر پیش‌رو از معیارهایی است كه مسوولان برای انتخاب مدیران مدارس ماندگار مورد توجه قرار می‌دهند.

‌ منظورم مكانیزم اداری است؛ آیا تفاوتی میان انتخاب مدیران این مدارس با سایر مدارس وجود دارد؟

مدارس ماندگار باید به‌صورت هیات امنایی اداره شوند و برای انتخاب مدیر هیات امنا سه نفر از افراد شایسته را به اداره متبوع معرفی می‌كنند و اداره برای یك نفر ابلاغ می‌زند. البته این افراد باید شایستگی و صلاحیت‌های عمومی مندرج در قوانین وزارت متبوع را داشته باشند.

‌ هیات امنای مدارس ماندگار چگونه انتخاب می‌شوند؟

تركیب مناسبی از مدیر، معاونین، نماینده معلمان، نماینده انجمن اولیا، نماینده آموزش و پرورش منطقه، نماینده پیشكسوتان و دو نماینده از معتمدین محل و اصناف مرتبط است كه با صدور ابلاغ توسط اداره منطقه برای یك و بعضی دو سال منصوب می‌شوند.

‌ نحوه ثبت‌نام دانش‌آموزان و تهیه منابع مالی این مدارس چگونه است؟

آزمون ورودی خاصی ندارند لذا اگر شرایط عمومی شاخه و رشته را آورده باشند، می‌توانند در این مدارس ثبت‌نام كنند البته مدارس در مواردی كه دارای عملكرد بهتری هستند سطحی از گزینش انجام می‌شود مثلا ما تست شخصیت و مصاحبه فردی می‌گیریم برای تناسب تیپ شخصیتی با رشته و شاخه تحصیلی و مسیر شغلی و البته به دقت در افزایش این مهارت‌ها تلاش می‌كنیم.

‌

از نظر منابع مالی و امكانات و تجهیزات آیا تفاوتی میان مدارس ماندگار و مدارس عادی وجود دارد؟

خیر، مثل سایر مدارس جز بعضی موارد جزیی كه توسط نوسازی انجام می‌شود هیچ بودجه‌ای ندارند و این در حالی است كه به جهت قدمت بنا و تجهیزات و اهمیت نگهداشت، نوسازی و تجهیز نیازمند اعتبار و بودجه خاص است.

‌

نگرش والدین و دانش‌آموزان نسبت به این مدارس چیست؟ به‌عبارتی آیا خانواده‌ها این مدارس را برتر و دارای برنامه‌های مفید و موثر می‌دانند؟

كاملا بستگی به عملكرد هیات امنا و مدیر دارد و در مواردی كه به ارزش‌ها و اهداف توجه شده و از اختیارات استفاده شده باشد، نتیجه‌ای حاصل شده كه توجه خانواده‌ها را جلب كرده است. مثلا در مورد هنرستان تهران‌امروز مراجعه بیش از ظرفیت پیش‌بینی برای ثبت‌نام است و خوشبختانه خط اول درخواست خانواده‌ها استفاده از فرآیند بلوغ شخصیت و مهارت‌های عمومی است و سپس آموزش‌های علمی و تخصصی مدرسه.

‌ چرا خانواده‌ها توجه خاصی دارند و تقاضا برای ثبت‌نام در مدارس ماندگار بیشتر از سایر مدارس دولتی است؟

چون جدا از رسیدگی آموزشی، خط نخست اهمیت كاری ما پرداختن به مهارت‌های ضروری و اولیه انسانی و اخلاقی و تشكیل هویت فردی به‌منظور كسب آمادگی لازم جهت پذیرش مسوولیت‌های فردی، خانوادگی، شغلی و اجتماعی است؛ مقوله‌ای كه در مدارس رتبه‌محور و حافظه‌محور و مسابقه‌ای به آنها پرداخته نمی‌شود.

‌ با چه برنامه‌هایی این اهداف را عملیاتی می‌كنید؟

آموزش مهارت‌های زندگی (۱۰ مهارت استاندارد سازمان بهداشت جهانی) برای هنرجویان و اولیا و تنظیم و تحلیل رفتار آنها با این آموزش‌ها و آموزش ارتباط موثر و ارتقای دبیران در تعامل با هنرجو به‌جای رفتار والدانه و نكوهش‌گر. ارتقای سطح روابط بین‌فردی از طریق تالیف قلوب، صمیمیت، مهرورزی و همزیستی مسالمت‌آمیز و ترویج آموزش‌های غیررسمی از قبیل اردو، بازدید نمایشگاه و موزه و اماكن و غیره.

با سپاس از شركت شما در این گفت‌وگو اگر نكات دیگری را در زمینه مدارس ماندگار ضروری می‌دانید كه خانواده‌ها و فرهنگیان و مسوولان باید مورد توجه قرار دهند، بفرمایید.

مدارس ماندگار دارای مدیریت دانش و آموزشی و عمرانی خاصی نیستند و تقریبا به‌صورت سلیقه‌ای و با سبك و نگرش مدیران آن اداره می‌شوند و این یعنی هرگونه موفقیت یا عدم‌موفقیت در این مدارس بدون امكان رهگیری و اصلاح یا امید به ترویج و توسعه موارد موفق خواهد بود، لذا توصیه می‌كنم با توجه به مواردی كه تاكید دارم این مهم مورد توجه قرار گیرد. برگزاری همایش كشوری مدیران مدارس ماندگار، تشكیل دبیرخانه كشوری مدارس ماندگار، برگزاری آموزش‌های ضمن خدمت خاص مدیران، تخصیص بودجه عمرانی، نوسازی و تجهیز ویژه این مدارس به‌صورت ملی از وزارت متبوع، برگزاری سنجش و ارزشیابی مستمر از عملكرد این مدارس و تقدیر و تشویق مدارس موفق، معرفی و ثبت این مدارس در فهرست میراث فرهنگی، تاسیس موزه در جوار این مدارس كه پیشینه آموزش و پرورش را در خود دارند، ایجاد و ترویج گروه خیرین حامی نگهداشت، توسعه و تجهیز مدارس ماندگار در سطح ملی و كمك به توسعه انتشارات مربوط به مدارس و چاپ كتاب معرفی هر مدرسه به‌صورت جدا و كل مدارس در یك مجموعه.

منبع: اعتماد