فلسفه و انقلاب

1395/11/17 ۰۸:۲۴

فلسفه و انقلاب چه نسبتی با هم دارند؟ آیا اصلا می‌توانند ربطی به هم داشته باشند؟ فیلسوفان درباره انقلاب‌ها چگونه می‌اندیشند؟

محسن آزموده: فلسفه و انقلاب چه نسبتی با هم دارند؟ آیا اصلا می‌توانند ربطی به هم داشته باشند؟ فیلسوفان درباره انقلاب‌ها چگونه می‌اندیشند؟ برخی می‌گویند فلسفه محافظه‌كار است و خرد و خردورزی معمولا جرات و جسارت حركات پر شور و هیجان را ندارد؛ فیلسوفان معمولا آدم‌های گوشه‌نشین و منزوی‌ای هستند كه نه آنها حرف مردم را می‌فهمند و نه مردم حرف ایشان را. اصولا سخن فلسفی، حرف طمانینه و تامل و اندیشیدن است، تفكری با مفاهیم انتزاعی ولو درباره روزمره‌ترین امور. بر همین اساس عده‌ای معتقدند كه فیلسوفان حتی اگر هم به تحولات سیاسی و اجتماعی بزرگ بیندیشند، معمولا آنها را در قامت اصلاحات و تغییرات تدریجی دنبال می‌كنند و هیچگاه به دنبال دگرگونی‌های بزرگ نیستند. تنها در آرامش پس از توفان است كه فیلسوفان سر حوصله می‌نشینند و حساب و كتاب می‌كنند تا با تجزیه و تحلیل آنچه رخ داده بفهمند كه این رویداد عظیم چرا و چگونه رخ داده و احیانا چه پیامدهایی خواهد داشت. با این همه این نظر نسبت به فلسفه ساده‌اندیشی است، اگر فلسفه را اندیشیدن جدی و مدام به پایه‌ای‌ترین مفاهیم بخوانیم. درست است كه فیلسوفان در خلوت می‌اندیشند، اما از قضا به اساسی‌ترین مسائل و مشكلات می‌اندیشند. حاصل تفكر آنها نیز پرسش‌ها و سوال‌هایی بنیان برافكن است. صد البته به دلیل ماهیت انتزاعی مسائل فلسفی نمی‌توان انتظار داشت كه حاصل كار یك فیلسوف را عامه مردم بخوانند و به جوش و خروش درآیند. اما از قضا تاثیر فیلسوفان بسیار عمیق‌تر و اساسی‌تر است. آنها با بنیادها سرو كار دارند و به‌طور بی‌واسطه بر روشنفكران و سایر واسطه‌های فرهنگ تاثیر می‌گذارند و بدون شك بدون آنها  انقلاب غیرممكن بود. انقلاب مشروطیت ایران نیز بدون روشنگری‌های نخستین اندیشه‌گران ایرانی كه در مواجهه با تمدن جدید غرب متوجه كاستی‌های اساسی شده بودند، امكان‌پذیر نبود. بر همین سیاق نقش اندیشمندان ایرانی از سید جمال تا علی شریعتی را در پی‌ریزی پایه‌های انقلاب ٥٧ نمی‌توان انكار كرد. نكته آنجاست كه هرچه متفكر محل بحث فیلسوف‌تر باشد، تاثیر او در انقلاب عمیق‌تر و به همین میزان با واسطه‌تر و ماندگارتر است.

منبع: روزنامه اعتماد