میدانی برای مانور نسل میانی موسیقی

1395/9/20 ۰۸:۳۵

هنرناب و اصیل موسیقی ایرانی از دیرباز مورد توجه قرارداشته است. هنرمندان واستادانی چون جلیل شهنار، تاج اصفهانی، حسن کسایی، عبدالله دوامی، پرویز مشکاتیان، محمد رضا شجریان، محمد رضا لطفی و... از جمله چهره‌هایی بودند که تاریخ هنر موسیقی و آوازی ایران را در دنیا نگاشتند و به‌عنوان میراثی هنری به ثبت رساندند. وامداران میراث گذشتگان که سینه به سینه موسیقی سرزمین خود را حفظ کردند تا نسل آینده بداند ریشه هنرموسیقی او چه بوده است. اما با گذر زمان و اختلاف نظرهایی که شکل گرفت، آرام آرام موسیقی ایرانی بویژه در حوزه موسیقی آوازی از هم گسسته شد و کار به جایی رسید که امروزه عملاً تعداد خوانندگان موسیقی آوازی که در قید حیات هستند به انگشتان دو دست هم نمی‌رسد؛ این مسأله زنگ هشداری به مسئولان فرهنگ و هنر بود تا تدبیری برای این موضوع بیندیشند بدین سبب آنها با برپایی نخستین جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی براین هدف بودند ازنسل بعدی موسیقی ساز و آوازی که بیان‌کننده بخشی از موسیقی هویتی هستند حمایت و پشتیبانی داشته باشند.

هنرمندان در گفت‌و‌گو با «ایران» از نخستین جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی می‌گویند
 

ندا سیجانی: هنرناب و اصیل موسیقی ایرانی از دیرباز مورد توجه قرارداشته است. هنرمندان واستادانی چون جلیل شهنار، تاج اصفهانی، حسن کسایی، عبدالله دوامی، پرویز مشکاتیان، محمد رضا شجریان، محمد رضا لطفی و... از جمله چهره‌هایی بودند که تاریخ هنر موسیقی و آوازی ایران را در دنیا نگاشتند و به‌عنوان میراثی هنری به ثبت رساندند. وامداران میراث گذشتگان که سینه به سینه موسیقی سرزمین خود را حفظ کردند تا نسل آینده بداند ریشه هنرموسیقی او چه بوده است. اما با گذر زمان و اختلاف نظرهایی که شکل گرفت، آرام آرام موسیقی ایرانی بویژه در حوزه موسیقی آوازی از هم گسسته شد و کار به جایی رسید که امروزه عملاً تعداد خوانندگان موسیقی آوازی که در قید حیات هستند به انگشتان دو دست هم نمی‌رسد؛ این مسأله زنگ هشداری به مسئولان فرهنگ و هنر بود تا تدبیری برای این موضوع بیندیشند بدین سبب آنها با برپایی نخستین جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی براین هدف بودند ازنسل بعدی موسیقی ساز و آوازی که بیان‌کننده بخشی از موسیقی هویتی هستند حمایت و پشتیبانی داشته باشند. تأکید برگزار کنندگان  این جشنواره بر نسل میانی موسیقی است که ازسال آینده به صورت جدی‌تر به رقابت می‌پردازند؛ نخستین جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی از 19 تا 24 آذرماه امسال در تالار رودکی و فرهنگسرای بهمن تهران برگزار می شود.

ارتقای کیفی موسیقی و رویدادی برای علاقه مندان
امیر مردانه دبیر جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی درخصوص هدف  برگزاری این جشنواره می‌گوید: همان‌طور که ازعنوان جشنواره مشخص است و هدف گذاری‌هایی که انجام شده قراربراین است جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی با دعوت ازعزیزانی برگزار شود که درعرصه موسیقی ایرانی و دراین سال‌های اخیرفعال بوده و برای سرپا نگاهداشتن این نوع موسیقی عزم و جزم و همت داشته‌اند.
وی افزود: هدف ما از برگزاری جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی این است که دوستان درکناریکدیگرودرفضایی متفاوت وجذاب رقابت کیفی را به معرض اجرا بگذارند. البته همان‌گونه که درکل دنیا مرسوم است برگزاری جشنواره‌ها به لحاظ پوشش خبری بهتر وهمچنین اجراهای معمولاً با کیفیت ازنظردکوراسیون، صدا برداری، وضعیت سالن و تبلیغات، تفاوت ویژه‌ای با کنسرت دارد به همین سبب مجال بهتری برای با خبر شدن مردم ازیک رویداد موسیقی و بهره بردن از موسیقی مورد علاقه‌شان ایجاد می‌کند.
دبیرجشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی درادامه گفت: این جشنواره فرصت و امکان برای گروه‌هایی است که تا حدودی کمتر فعال بوده یا علاقه‌مند بودند فعال باشند اما توانایی حرفه‌ای درکشوربرایشان مهیا نشده است. بنابراین تلاش شده 50درصد ازدوستانی که کمترفعالند اما به لحاظ بار فنی و محتوایی صاحب جایگاه هستند درجشنواره حضور داشته باشند.
مردانه اعلام داشت این جشنواره از سال آینده به‌صورت رقابتی برگزار خواهد شد و درپاسخ به این سؤال که با توجه به سلیقه موسیقایی مردم فکر می‌کنید دربخش آواز یا ساز مورد استقبال قرار گیرد، اظهارکرد: به عقیده من  در تغییر سلیقه مردم به نوعی خود ما نیز تا حدودی مقصر هستیم به این علت که در ارائه موسیقی کیفی کم کاری کرده‌ایم در صورتی که می‌توان بیشتر به این موضوع بها داد.
وی افزود: اگر بخوبی دقت کنید خواهید دید درکشورما تعداد هنرجویان و علاقه‌مندانی که درکلاس‌های موسیقی ثبت‌نام  کرده اند یا به مکان‌های آکادمیک مراجعه می کنند نشان ازاین است که موسیقی ایرانی کاملاً مورد توجه مردم است و شاید میزان هنرجویان نسبت به بیست سال گذشته ده‌ها برابر شده باشد و بهتر است بگوییم دربخش ساز و آواز سیستم آموزش موسیقی بسیارفراگیرترشده است واگر شرایطی برای استفاده و بهره بردن مردم فراهم شود، ما به‌عنوان مجریان موسیقی تلاش می‌کنیم این جشنواره جذابیت‌های هنری و بصری برای مردم داشته باشد وبه نظرمن استقبال بیشتری خواهد داشت و بخش رقابتی می‌تواند طیف گسترده‌ای را درکل کشور شامل شود البته با مشخصاتی که به آن توجه داریم و تدوین کرده‌ایم. به طورمثال هنرجویی که دوسال است تارمی نوازد یا کلاس موسیقی می‌رود نمی‌تواند آهنگی بسازد و درجشنواره شرکت کند بلکه رپرتواری کاملاً مشخص شده برای جشنواره انتخاب شده است.من براین نظرم، افزوده شدن بخش رقابتی می‌تواند شوروهیجان جشنواره را درسطح کشورو جامعه داغ ترکند.
دبیر جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی در ادامه در مورد اینکه آیا این جشنواره در رده سنی خاصی دربخش ساز یا آواز فعالیت خواهد داشت، تصریح کرد: درخصوص این موضوع صحبت‌هایی شده است و احتمال دارد در دو رده سنی برگزارشود.لازم به ذکر است چون جشنواره موسیقی جوان تأیید برسازها وتکنوازی‌ها دارد بنابراین درسال آینده تلاشمان براین است که بیشتر بخش گروه نوازی و سازوآواز به رقابت بپردازند. درکشورما ظرفیت‌های بسیاری وجود دارد بنابراین اصلاً دوست ندارم بگویم این جشنواره خیلی متمایز است بلکه این جشنواره درکناردیگرجشنواره‌ها سعی درکار فرهنگی و بالابردن سطح ارتقای کیفی موسیقی دارد.مردانه درخصوص اینکه آیا ازکسانی که در این جشنواره حائز رتبه و مقامی می شوند حمایتی خواهند داشت یا خیر، افزود: بله. یقیناً قصد براین است که چنین اتفاقاتی بیفتد.
انتقال تجربیات سالیان نسبتاً طولانی هنرمندان نسل میانی موسیقی به جوان ترها
حسین علیشاپور، خواننده موسیقی ایرانی که از شرکت‌کنندگان این جشنواره است در مورد برپایی جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی گفت: اینکه نخستین جشنواره موسیقی کلاسیک، با رویکرد اجرا برای نسل میانه برنامه‌ریزی شده است، هدفی را در خود دارد که همانا انتقال تجربیات سالیان نسبتاً طولانی هنرمندان این نسل به جوان ترهاست.
این مسأله‌ای است که لزوم آن درحال حاضر حس می‌شود و ما شاهدیم که گسست بین نسلی که از دوسه دهه قبل درموسیقی ایجاد شده دراکثر موارد به افت کیفیت‌ها و موسیقی ایرانی و برخی همکاران شاغل در این ژانر منجر شده است و از مسیر و هدف اصلی خود به سمت و سوی نوعی تجارت مآبی روی آورده‌اند که با کمال تأسف نتایج بدی نیز برای موسیقی ملی به بار آورده است. کما اینکه شاهدیم در شعبی از موسیقی چون تکنوازی‌ها یا ساز و آواز، کاستی در کمیت‌ها و کیفیت‌ها، هر دو مشهود است. شاید این جشنواره بتواند نقطه آغازی برای جلب توجهات به سمت موسیقی ملی باشد.
وی افزود: تا زمانی که ارزشگذاری مناسبی برای مقوله موسیقی به شکلی کلی، وجود نداشته باشد، نمی‌توان انتظار داشت که فارغ‌التحصیلان دانشگاهی این رشته یا کسانی که سالیان درازی را درموسیقی صرف کرده‌اند، در صحنه‌های اجرا حضور دائم و مفید و مؤثر تحت عنوان یک شغل داشته باشند. باید موسیقی و‌شأن آن از سوی حاکمیت به رسمیت شناخته شود تا بلکه بشود شاهد تحولاتی بود.
علیشاپوردرمورد اینکه مسئولان چه حمایت شغلی از هنرمندان جشنواره می‌توانند داشته باشند، اظهار کرد: زمانی که موسیقی رسمیت و مهم ترازآن مقبولیت داشته باشد، قاعدتاً شرایط اجرا و ارائه آن نیز تسهیل و تقویت می‌شود، سالن‌های اجرا گسترش می‌یابند، قوانین مرتبط با نشر و کنسرت، به سود موسیقی وموسیقیدان، تدوین و اجرا می‌شوند، مخاطبان درمعرض فضایی آزاد از اجراهای موسیقی قرارمی گیرند و می‌توانند درانتخاب، ذوق آزمایی کنند. تمام این‌ها منجر به افزایش فعالیت‌ها و در نتیجه ایجاد کار برای موسیقی دانانی می‌شود که اکنون بسیاری از آنان بیکارند.
این خواننده در ادامه در مورد اجرایی که در این جشنواره دارد، افزود: به اتفاق آقای محمد آدینه که ازتکنوازان بارزحال حاضراست و نوازنده تار، چند بیتی را در دستگاه همایون در قالب بداهه خوانی و بداهه نوازی اجرا می‌کنیم. امید که مقبول طبع دوستان واقع شود.
 چگونه مردم سمت موسیقی‌های مد روز می‌روند؟
علی کاظمی، نوازنده تار و آهنگساز که در این جشنواره شرکت خواهد داشت نیز در مورد برگزاری جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی گفت: موسیقی حیاتش را از اجرای زنده می‌گیرد. در هر کشوری که اجرای زنده کم یا سخت باشد موسیقی نمی‌تواند به حیات خودش ادامه داده یا رشد و پویایی‌اش را حفظ کند. اکنون ما در چنین شرایطی هستیم؛ برای موزیسین‌ها بستر مناسبی برای اجرا فراهم نیست.
وی بیان کرد: برای گرفتن مجوز یک اجرا باید از هزار مسیر و دالان گذشت و همین موضوع موزیسین را از برگزاری کنسرت پشیمان می‌کند. به همین دلیل هم تعداد کنسرت‌ها کم بوده و هم فرهنگ رفتن به کنسرت هم آن‌طور که باید شکل نگرفته است.
این نوازنده ادامه داد: در چنین شرایطی طبعاً موسیقی‌هایی که ویژگی خاصی دارند به حاشیه می‌روند. موسیقی ایرانی هم در این شرایط و در مواجهه با موسیقی‌های مد روز کمتر شنیده شده است.
کاظمی برگزاری جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی را فرصت مغتنمی برای گروه‌های موسیقی جدی‌تر دانست و اظهار کرد: اگر بستری برای اجرا فراهم شود، موزیسین‌ها روی صحنه می‌آیند و موسیقی اجرا می‌کنند.
وی گفت: این اجراها طبعاً مخاطب خاص موسیقی را هم به سالن اجرا می‌کشاند و اگر استمرار پیدا کند اتفاقات خوبی را رقم می‌زند. از این‌رو می‌توان جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی را فرصتی مغتنم دانست که در آن می‌توان بدون دشواری‌های رایج کنسرت گذاشتن در ایران روی صحنه رفت و موسیقی اجرا کرد.نوازنده تار درباره اجرایش در این جشنواره گفت: می‌توانم بگویم اجرای ویژه‌ای را در پیش دارم. هر چند در قالب تکنوازی روی صحنه می‌روم اما اجرایم به‌صورت بداهه نیست و تمام قطعاتی که می‌نوازم کارهایی هستند که سعید کرد مافی حدود 5 سال پیش ساخته و در قالب آلبوم بداهه نوازی منتشر کرده‌ایم.او ادامه داد: اجرایم به نوعی ادامه همین مسیر است و قطعات، ضربی و مترآزاد بوده و از پیش ساخته شده‌اند. امیدوارم اجرایی که در جشنواره دارم مورد توجه مخاطبان قرار بگیرد و بتوانم برایشان لحظات خوبی را رقم بزنم. این موضوع طبیعتاً خواسته قلبی تمام موزیسین هاست که کاری که ارائه می‌کنند مورد توجه مخاطب قرار گیرد.
 فرصتی برای ارائه هنر ناب و اصیل و حضور در متن جامعه
امیر اثنی عشری خواننده موسیقی ایرانی که دراین جشنواره شرکت دارد درخصوص برپایی جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی اظهارکرد: موسیقی ایرانی در طول قرن‌ها فراز و نشیب بسیاری را طی کرده است؛ از محدودیت‌ها و ابراز مخالفت‌ها گرفته تا شکوفایی و مورد توجه قرار گرفتن توسط علاقه مندان به فرهنگ.
بخش مهمی از موسیقی ایرانی برآمده از جنبشی است که از اواخر دهه 40 درمرکز حفظ اشاعه موسیقی با دعوت از استادان بزرگ و نیز هنرجویانی مستعد که خود درسال‌های بعد بخش مهمی ازراویان فرهنگ موسیقایی بوده‌اند، ایجاد شد.
 جشنواره‌هایی چون جشن هنر نیز با حضور استادان و همین جوانان مستعد به معرفی هرچه بیشتر موسیقی اصیل ایرانی به مخاطبان پرداختند.
بعد‌ها نیز تحت عنوان جشنواره موسیقی فجر و نیز جشنواره‌های دیگر که البته با سطوح کیفی و نیزاستقبال متفاوت هنرمندان روبه‌رو شد، سعی در روشن نگاه داشتن این چراغ کردند. جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی نیز با دغدغه‌ای فرهنگی تلاش می‌کند تا عرصه‌ای را فراهم نماید تا این هنر ناب و اصیل فرصتی برای ارائه و حضور در متن جامعه را داشته باشد، بنابراین باید به این تلاش و هدف احترام گذاشت و از آن حمایت کرد.
وی در مورد رقابت بین نسل میانی موسیقی ایرانی و انگیزه و رقابت آنها گفت: به نظر بنده انگیزه امری است که سن و سال نمی‌شناسد. یک نوجوان و جوان برای تشویق به ادامه راهی، همان قدربه انگیزه نیاز دارد که یک میانسال و بزرگسال.
 البته شکل این ایجاد انگیزه در نسل‌های گوناگون می‌تواند متفاوت باشد. جوان نیاز به دیده شدن واحساس شایستگی دارد و یک میانسال و پیشکسوت نیاز به قدرشناسی از طریق توجه و حمایت. البته بحث رقابت در هنرهای انتزاعی به نظرمن جای بحث بسیاری دارد، که نیازمند فرصتی دیگر است و تا آنجا که مسئولان برگزاری جشنواره اعلام کرده‌اند امسال بخش رقابتی در جشنواره وجود ندارد.این خواننده با وجود فعالیت و اجراهای کم و بیش طی سال در خصوص حضورش دراین جشنواره افزود:  موسیقی ایرانی نیاز به توجه و عزمی همگانی برای ارائه و ایجاد شناخت در میان مخاطبان دارد و هر حرکتی که به این هدف کمک نماید، حمایت و حضور هنرمندان را طلب می‌کند. بنده هم با حضور در این جشنواره تلاش می‌کنم که در حرکت جمعی اهل هنر سهمی هر چند کوچک داشته باشم.وی موسیقی کلاسیک در سراسر جهان را موسیقی برآمده از فرهنگ، تاریخ و نیز زبان آن مردمان عنوان کرد و گفت: یکی از وظایف اصلی نهادها و سازمان‌های فرهنگی و شهرداری‌ها حمایت از موسیقی برآمده از دل آن فرهنگ است و برای این کار بودجه‌های بسیاری را در نظر می‌گیرند تا ارتباط مخاطبان را با گذشته‌ و ریشه‌هایشان حفظ نمایند. آنها در این حمایت توجهی به میزان استقبال و نیز بازگشت سرمایه ندارند، زیرا به طورطبیعی هنرهای اصیل مخاطبان فراگیری همچون دیگر شاخه‌های پاپیولار و نیز دارای شاخصه‌های همه پسند‌تر ندارند و بنابراین چمشداشت بازگشت سرمایه در آن موضوعیتی ندارد. گو اینکه اگر موسیقی کلاسیک ایرانی همانند دیگر شاخه‌های فراگیرامروز سهم قابل توجهی در رسانه‌های دیداری و شنیداری داشته باشد، استقبال مردمی از آن نیز دور از دسترس نیست، چون عنصر شناخت و تربیت گوش، بی‌گمان در افزایش تقاضا مؤثر است.

سرآغاز مبارک و توجه به موسیقی اصیل ایرانی/ حمید رضا نوربخش- مدیرعامل خانه موسیقی

موسیقی اصیل و سنتی ما که پایه، مبنا و جانمایه آن برساز و آواز است در این روزگار بسیار کمرنگ شده و باید به آن پرداخته شود.این مسأله را می‌توان دربرنامه و جشنواره‌های اختصاصی نگاه ویژه‌ای به آن داشت حال دربخش گروه نوازی خواننده یا در بخش ساز و آواز باید به‌صورت جدی به آن پرداخته شود به این علت که این ژانر از موسیقی استادان موسیقی ما هستند و  باید   نسل به نسل جریان داشته باشند و جامعه بیشتر به این سو سوق داده شود تا گوش مردم با این بخش موسیقی آشنا شود.بنابراین با توجه به اینکه نسل جوان نوازندگان و خوانندگان خوب و بسیار با استعدادی هستند و با جدیت تلاش می‌کنند هر چقدر معرفی شوند و بستری برای فعالیت آنها فراهم شود کارشان بهتر و غنی ترخواهد شد و همچنین با زحمت بیشتر و تشویق ارتقا پیدا می‌کنند و سبب می‌شود اساساً سطح موسیقی و فرهنگ شنیداری مردم ارتقا پیدا کند. جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی سرآغاز خوب و بسیارمبارک برای توجه به این بخش موسیقی است و من بسیار خوشحال هستم.

چراغی در تیره شبان وحشت نمای فرهنگی/ نوید دهقان- آهنگساز، نوازنده کمانچه

از نخستین شبی که «قمر» را روی صحنه بردیم 10 سال چون دمی گذشت؛نه 10 سال گوشه نشینی و دستی از دور بر آتش. 10 سال با تمام جان و توان در عین لهیب اش.سازها بر دوش و جام دل‌ها در دست؛هر آنجا که کمترین مجالی برای ارائه «هنر» بوده است.از بزرگ و کوچک شهرهای وطن، خرابه یا آباد؛ تا غرب و شرق زمین پیر بی‌بنیاد...راه و ماه و یار و دیار، هوای آفتاب و وطن...کار، کار و کار؛ برای آنچه به عشقش جان و دل دیده هر سه بردوخته ایم: هنر پس با تمام این حرف ها، از دوستان هنرمندم اشاره‌ای برای حضور در نخستین جشنواره موسیقی کلاسیک ایران و از ما دویدن به سر. با امید به اینکه چراغی که امروز افروخته‌اند در این سرزمین، درخشان بتابد و گوشه‌ای را بتواند حداقل روشن نگه دارد...اتفاقی که می‌تواند خجسته و بزرگ باشد؛ اگر از همدلی و همدمی و همرهی همه هنرمندان هم روزگارمان بهره‌مند شود.

نسل آینده ساز موسیقی/ مسعود شعاری- آهنگساز و نوازنده سه تار

درخصوص جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی دو مسأله بسیار مهم و حائز اهمیت است؛ نکته نخست اینکه با توجه به مسائل زمان و روز به نوعی می‌توان گفت ذائقه شنیداری مردم تغییر پیدا کرده و نیاز به تقویت و ساماندهی موسیقی کلاسیک و دستگاهی ایران است تا بدان سبب بتوانیم برای قطع نشدن ارتباط نسل‌های بعد دراین سرزمین ریشه‌های این موسیقی را مستحکم‌تر کنیم. متأسفانه درحال حاضرارتباط شنیداری و ذائقه علمی و آکادمیک با موسیقی ایرانی آرام آرام گسسته شده است.مسأله دیگر نوازندگان جوان یا بخش میان سنی این نوع موسیقی هستند که هنرمندان بسیار پراعتدال نیز در میان آنها وجود دارد و با کمی دقت و ریز بینی خواهید دید تعدادی ازاین دوستان می‌توانند سرنوشت وآینده موسیقی کشور را بسازند، به همین دلیل باید مورد حمایت قرار گرفته و شرایط و بستر کاری برایشان هموارترشود.این افراد باید بتوانند مطرح و بیشتردیده شوند و تجربیات اجرایی، روی صحنه بودن و خلاقیت برای آنها فراهم شود. این نسل بسیار با اهمیت هستند وهرچه بیشتر و بهتردراین مورد باهم رقابت کنند یقیناً به نتایج بهتری دست می‌یابند.شاید بهتر است بگوییم جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی می‌بایست به دو بخش تقسیم شود؛ بخش اصلی و ساختاری را افرادی تشکیل داده‌اند که بحث رقابت برایشان مطرح نیست و حضور فعالی در عرصه موسیقی دارند اما بخش دیگر افرادی هستند که کمتر دیده می‌شوند و فعالیت دارند بنابراین بهتر است دربخش رقابتی حضور داشته باشند.استادان موسیقی و مسئولان فرهنگ وهنر نیزنباید تنها حضورشان در جشنواره جدی گرفته شود بلکه  باید بتوانند درساماندهی جشنواره و اهمیت آن بپردازند.

منبع: ایران