شميسا اديبي جامع‌الاطراف است كه تكرار نمي‌شود

1386/10/15 ۰۳:۳۰

مراسم بزرگداشت سيروس شميسا شامگاه چهارشنبه در فرهنگسراي ابن سينا برگزار شد.

مراسم بزرگداشت سيروس شميسا شامگاه چهارشنبه در فرهنگسراي ابن سينا برگزار شد.
در اين مراسم كه اجراي آن به‌عهده‌ي سهيل محمودي بود، بهاء‌الدين خرمشاهي درباره‌ي شميسا گفت: در ميان استادان ادب ما بعضي‌ها دوزيست‌اند؛ يعني هم استاد و معلم دانشگاه هستند و هم اين‌كه دستي در عالم تأليف دارند و شميسا نه تنها دستي در عالم تأليف دارد، بلكه كثير‌التأليف هم هست. نظايري مانند او را جست‌وجو مي‌كردم و ديدم محمدرضا شفيعي كدكني كارنامه‌اش خيلي به شميسا شباهت دارد. سعيد حميديان هم از ديگر افرادي است كه شباهتي به شميسا دارد و همچنين پرويز ياحقي كه كتابي از او با برخي از كتاب‌هاي شميسا همانندي دارد.
او همچنين درباره‌ي آثار مرجع شميسا، گفت: اولين اثر مرجع كه با سرپرستي استاد بزرگي چون پرويز ناتل خانلري به انجام رسيد، كتاب "تلميحات" وي بود كه در سال 56 منتشر شد. اين اثر 60 صفحه مقدمه‌ي مفصل دارد كه به تبيين تفاوت تلميح و اشاره مي‌پردازد. ديگر اثر مرجع او، كتاب "فرهنگ عروضي" است. اين فرهنگ، فرهنگ بسيار خوبي است و به راحتي مي‌توانيد به اطلاعات مورد نظر در آن دسترسي داشته باشيد. فرهنگي ارزشمند با حجم كم است و درواقع مثل يك دانشنامه‌ي عروضي عمل مي‌كند.
خرمشاهي در پايان يادآور شد: شميسا اديبي جامع‌الاطراف و بسياردان است. ديگر اين‌كه يك اديب چه مي‌تواند باشد، جز اين‌همه تخصص در شناساندن ادبيات كهن، نقد ادبي و خلق آثار ادبي؟ كارنامه‌ي شميسا درخشان و مايه‌ي مباهات است.
حسين پاينده هم با اشاره به سابقه‌ي آشنايي 20ساله‌ي خود با سيروس شميسا، گفت: من شاگرد مستقيم شميسا نبودم، اما افتخار مي‌كنم كه بگويم با كتاب‌هاي شميسا ساخته شدم. اين‌جا قصد تحسين‌ كردن ندارم، فقط آمده‌ام كه شميسا را توصيف كنم و اين توصيف، جايگاه او را نشان مي‌دهد.
اين مدرس دانشگاه تأكيد كرد: ما استادان فارسي بسياري داريم؛ اما چرا شميسا در بين همه ممتاز شده است؟ هر تصوري كه از استاد سنخي ادبيات داريد، به كناري بگذاريد. شميسا استاد نقد ادبي و ادبيات تطبيقي است. در خصوص ادبيات تطبيقي چندين‌بار رخ داده كه راهنمايي‌هاي تزهاي ادبيات انگليسي به شميسا سپرده شده است و با مهارت تمام، دانشجويان را در اين زمينه راهنمايي مي‌كند.
اين منتقد ادبي در ادامه با بيان خاطره‌اي از 20 سال پيش كه به همراه استادش كاري تحقيقي انجام مي‌دادند، اظهار كرد: هروقت در فهم صناعات ادبي انگليسي به مشكلي برمي‌خورديم، پيش سيروس شميسا مي‌رفتيم. علي‌رغم اين‌كه وي استاد ادبيات فارسي بود، اما مانند استاد بي‌نظير ادبيات انگليسي، آن مطالب را مي‌فهميد و توضيح مي‌داد.
به گزارش ايسنا، پاينده از شميسا به‌عنوان مترجمي ممتاز ياد كرد و افزود: زماني‌كه دانشجوي فوق ‌ليسانس در دانشگاه تهران بودم، شميسا كاري كرد كه هيچ استادي نتوانست انجام دهد. درواقع او منتخبي از شاعر بزرگ آمريكايي "كامينگز" را ترجمه كرد. اين شاعر به دشوارنويسي در بين شاعران مدرن آمريكا معروف است، ديگر چه رسد به ترجمه‌ي آثار اين شاعر به زبان فارسي!
او خاطرنشان كرد: شميسا مترجم كم‌نظير و محقق ادبيات تطبيقي است، اما براي خود من به‌علت نوآوري در نقد ادبي، چهره‌اي برجسته و درخور توجه است. نقد ادبي هنوز هم چندان پر و بال نگرفته است و تا زماني‌كه در جامعه‌ي ما دموكراسي نباشد، امكان ندارد نقد ادبي در دانشگاه‌ها پا بگيرد و انصافاً در چنين فضايي، كار كردن بسيار دشوار است و شميسا در چنين فضايي فعاليت كرد.
پاينده در پايان با برشمردن عنوان كتاب‌هاي شميسا، اظهار كرد: عنوان كتاب‌ها نشان مي‌دهند كه شميسا به حوزه‌هاي وسيع دست زده و ويژگي‌اش اين است كه برخلاف ديگران كه باري به هر جهت اقدام به تأليف اثر مي‌كنند، عميقا وارد حوزه‌هاي مختلف شده است. همچنين شميسا براي من يك اهميت ديگري هم داشته و درواقع در آن مواقعي كه ملول مي‌شوم، دو رفيق دارم؛ يكي شميسا و ديگري حميديان است و در اين مواقع شميسا يك بعد انساني دلسوز و همدل دارد كه در زمانه‌ي ما كم‌نظير است. با حرف‌هاي او روحيه و آرام مي‌گيرم و به فعاليتم ادامه مي‌دهم؛ از اين رو اين جنبه‌ي انساني را تحسين مي‌كنم و البته اين باعث شده كه وي دشمناني هم داشته باشد. من خطاب به شميسا مي‌گويم استاد عزيز! از شما به نيكي ياد مي‌شود و آثارتان ماندگار است و ارادت آن كساني كه از طريق آثار شما با ادبيات پيوند دارند، بسيار گسترده‌تر از آناني است كه به شما حسادت مي‌ورزند.
همچنين سعيد حميديان با بيان اين مطلب كه من كف‌بين نيستم، اما حدس مي‌زنم كه شميسا تكرار نخواهد شد، گفت: شميسا و امثال او بي‌نهايت اندك‌اند و تكرار نمي‌شوند. درواقع بايد بگويم حتماً حرف‌هاي من به عده‌اي برخواهد خورد. اين مشكل ما ادبياتي‌هاست كه هرچه انتقاد كنيم و هرچه بگوييم، نظام آموزشي ما چنين و چنان است يا برخي گزينش‌هاي ناصواب صورت مي‌گيرد و بگوييم برخي از افسردگي‌ها در فضاي آموزشي وجود دارد، حتما به عده‌اي برخواهد خورد.
استاد دانشگاه علامه طباطبايي در ادامه تأكيد كرد: براي شميسا شدن خيلي چيزها لازم است. يكي از اين ملزومات، نوجويي است، كه من اين را همواره در وجود شميسا ديده‌ام و هرجا كه از وي سخن گفته‌ام، ديد بلند و وسيعش را ستوده‌ام. همچنين روح معلمي يكي ديگر از ملزومات شميسا شدن است. معلمي هم لذات و هم محروميت‌هاي بسيار دارد و شميسا بيش‌ترين همت خودش را در اين قسمت گذاشت و از طريق تكثير علم، چه در زمينه‌ي تعليم و چه در زمينه‌ي تدريس، خدمات بسياري انجام داده است.
اين نويسنده و پژوهشگر يادآور شد: عمده تأليف‌هاي وي كتاب‌هايي در زمينه‌ي درس‌هاي مختلف دانشگاهي است و گستره‌ي مطالعاتش بسيار وسيع است. همچنين زبان خارجي را به‌خوبي مي‌داند و با آفاق و عوالم خارج از كشور آشنايي كافي دارد. شميسا در پرتو همين نوجويي و تلفيق بين ديد وسيع و اهتمام به كار معلمي، كارهايي براي اين كشور كرده كه ستودني است.
سعيد حميديان فروتني را از ديگر ملزومات شميسا شدن دانست و ضمن اشاره به كتاب "انواع ادبي" وي و ديگر آثارش، از كتاب توقيف‌شده‌ي شميسا به‌عنوان اثري تحقيقي ياد كرد و افزود: شميسا اين اثر را كه به بعضي‌ها گران آمد، از آن بابت ننوشت كه يك مسأله‌ي قبيح را مطرح كند، بلكه در اين زمينه هم بر انجام كار علمي - تحقيقي تأكيد داشت و اين مسأله را به‌عنوان يك مسأله‌ي علمي مي‌ديد. با اين تنگ‌نظري‌ها مي‌خواهيم به كجا برسيم؟ هرچه بگوييم، ناگزير بر عده‌اي گران مي‌آيد و اين مشكل همه‌ي ما ادبياتي‌هاست كه همگي به‌نوعي تاوان آن را نيز داده‌ايم.
هرمز رحيميان - مدرس دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم تحقيقات - نيز با ابراز خوشحالي از برگزاري بزرگداشت شميسا، اظهار كرد: من از شاگردان مستقيم او و درواقع جزو نخستين شاگردانش هستم و به اين افتخار مي‌كنم. وقتي 16ساله بودم، شميسا 20ساله و دانشجوي پزشكي دانشگاه شيراز بود. شعر مي‌گفت و در كلاس‌هاي مسعود فرزاد حضور پيدا مي‌كرد. شعرش به‌عنوان شعر آوانگارد در شب‌هاي شعر خوشه در سال 1347 مطرح ‌شد و بسياري از جوانان از شعرهايش استقبال مي‌كردند. همچنين سه شعر از سيروس شميسا پس از آن در مجله‌ي خوشه به‌چاپ رسيد كه درواقع من براي اولين‌بار با اشعارش در آن‌جا آشنا شدم.
وي در ادامه تصريح كرد: شهادت مي‌دهم كه شميسا از سال‌هاي 62 به بعد جرياني را در دانشكده‌هاي ادبيات آغاز كرد كه امروزه من كه بيست‌وچندسال است معلم‌ام، نتيجه‌ي آن جريان را مي‌بينم و آن درواقع نگاه متفاوتي بود، كه به گفته‌ي خودش، نگاه تازه به ادبيات بود و امروزه افراد بسياري هستند كه با آن نگاهي كه شميسا مطرح كرد، ادبيات را تدريس و دنبال مي‌كنند.
رحيميان يادآور شد: آن‌چه در دوره‌ي فعاليت شميسا مغفول واقع شده، درواقع آن بعد خلاق اوست و اين شايد به‌خاطر اين است كه جنبه‌ي پژوهشي آثارش خيلي پررنگ بوده و همين بر بعد خلاق شميسا سايه افكنده است.
در پايان، سيروس شميسا در سخناني كوتاه گفت: كوچك‌ترين كاري كه الآن از دستم برمي‌آيد، اين است كه از بن دندان از تمام كساني كه در اين هواي سرد به اين مراسم آمده‌ و مرا شرمنده كردند، تشكر كنم و آن عزيزاني كه درباره‌ي من سخن گفته‌اند، من خود در مدح آن‌ها شعر گفته‌ام و هريك از اين‌ها از بزرگان فرهنگ و ادب ايران هستند.
او افزود: بر اساس يادداشت‌هايي از مولانا دو نوع مدح داريم؛ مدح مذموم و مدح محمود، كه درواقع مدح محمود، تشويق است و من اين مراسم را تشويقي مي‌دانم براي خودم و اين تشويق دوستان، به بنده و امثال من نيرو مي‌دهد كه وقتي مي‌نويسيم، مي‌دانيم كساني نيز هستند كه آثار ما را مي‌خوانند و ما را تشويق مي‌كنند. از همه به صد زبان سپاسگزارم.
در پايان با حضور بهاء‌الدين خرمشاهي، حسين پاينده، هرمز رحيميان، سعيد حميديان و كيوان محمدخاني - رييس فرهنگسراي ابن سينا - پس از خواندن متن تقديرنامه، لوح سپاس و هدايايي شميسا شد.


منبع: خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)