دكتر حسین پاینده و دو كتاب تازه

1386/8/19 ۰۳:۳۰

« نظریه‌های رمان »،« نظریه‌ها و روش‌های نقد ادبی»

« نظریه‌های رمان »،« نظریه‌ها و روش‌های نقد ادبی»

«نظریه‌های رمان: از رئالیسم تا پسامدرنیسم»و«درآمدی بر نظریه‌ها و روش‌های نقد ادبی» عنوان دو اثر تازه ادبی هستند كه يكی با ترجمه دكتر "حسين پاينده"(مترجم، منتقدو مدرس دانشگاه) و ديگری با ويراستاری و سرپرستی وی از سوی «انتشارات نيلوفر» راهی بازار كتاب ايران شده‌اند.

« نظریه‌های رمان: از رئالیسم تا پسامدرنیسم»
پاینده كه اكنون سال‌هاست در عرصه نقد ادبی ، داستان كوتاه و رمان تدریس می‌كند، در ابتدای كتاب خود، با بیان این مطلب كه «رمانی شکلی از ادبیات داستانی است که در ادبیات کهنِ ما سابقه ندارد و از حدود یک قرن پیش به این سو به ادبیات فارسی راه پیدا کرده است. با این همه، رمان امروزه جزو پُرطرفدارترین ژانرهای ادبی در کشور ما است. فهم کاملِ تکنیک‌های رمان، با آگاهی از شالوده‌های نظریِ آن میسر می‌شود. » در معرفی این اثر می‌نویسد:«کتاب حاضر مبانیِ نظریِ رمان را برای خواننده روشن می‌کند. رمان چیست و چه تفاوتی با سایر داستان‌های مطول دارد؟ نخستین رمان‌ها از چه زمانی و به قلم کدام نویسندگان نوشته شدند؟ رمان رئالیستی چیست؟ چه رمانی با کدام ویژگی‌ها را «رمان مدرن» می‌نامیم؟ «رمان پسامدرن» از چه زمانی نوشته شد و چه ویژگی‌هایی دارد؟ در کتاب حاضر کوشیده می‌شود تا به این سؤال‌ها و پرسش‌های مشابه درباره‌ی ماهیت رمان و سِیرِ تحولات آن پاسخ داده شود. در فصل‌های مختلف این کتاب، نظریه‌های رمان (از زمان پیدایش رمان در قرن هجدهم تا دوره‌ی معاصر) به تفصیل و با اشاره به مشهورترین رمان‌های نویسندگان جهان توضیح داده می‌شوند. در این توضیحات، هم فنون نگارش رمان مورد بررسی قرار می‌گیرند و هم اصطلاحات ادبی رایج درباره‌ی رمان شرح داده می‌شوند. همچنین مترجم زیرنوشت‌های فراوانی را برای روشن ساختن معنای اصطلاحات ادبی یا برای توضیح بیشتر درباره‌ی محتوای رمان‌های مورد اشاره در متن کتاب افزوده است تا بحث‌های کتاب حاضر برای خواننده هر چه بیشتر فهمیدنی شوند.»
كتاب دوم كه نام دكتر پاینده در آن دیده می‌شود،" درآمدی بر نظریه‌ها و روش‌های نقد ادبی" اثر :"چارلز برسلر " ششمین جلد از «مجموعه‌ی نظریه و نقد ادبی» است، كه با ترجمه "مصطفی عابدینی‌فر" و و یراستاری و سرپرستی دكتر"حسین پاینده" از سوی انتشارات "نیلوفر" راهی بازار كتاب ایران شده است.
دكتر"حسین پاینده" به عنوان ویراستار و سرپرست این كتاب ، می‌نویسد:« کتاب حاضر، نوشته‌ی "چارلز برسلر"، با مقاصدی کاملاً آموزشی برای دانشجویان دوره‌ی لیسانس نوشته شده است. نویسنده سبک و سیاق ساده‌ای را برای نگارش کتاب به کار برده است تا دانشجو بتواند مبانی مهم‌ترین رهیافت‌های متداول در نقد ادبی‌ مدرن را به سهولت فراگیرد. در هر فصل از کتاب، نویسنده علاوه بر تشریح سِیرِ تکوینِ تاریخیِ یکی از رهیافت‌های نقد ادبی جدید، مفروضات بنیادین و روش به‌کاربردنِ آن رهیافت را نیز توضیح داده است. سپس در پایان هر فصل، رهیافتِ توضیح‌داده شده در همان فصل برای نقد یک داستان کوتاه یا شعر یا نمایشنامه به کار گرفته شده و بدین ترتیب نمونه‌ای عملی از نقد ادبی به خواننده ارائه گردیده است. (متن کامل داستان و شعر و نمایشنامه‌ای که در پایان هر فصلِ این کتاب نقد شده، در ضمائم کتاب گنجانده شده است.) در پایان هر فصل، فهرستی از منابع مربوط به مباحث همان فصل برای مطالعه‌ی بیشتر ارائه شده است. همچنین به منظور تسلط خواننده بر اصطلاحات رایج در نظریه‌های ادبی جدید، در پایان کتاب فهرستی از اصطلاحات نقد ادبی و توضیح آن اصطلاحات در «واژه‌نامه‌ی توصیفیِ اصطلاحات نقد ادبی» آورده شده است. »
وی در بخشی دیگر از سخن سرپرست مجموعه، با انتقاد از وضعیت غیر حرفه‌ای نقد در جامعه و نبود منابع مناسب برای این حوزه ادبی در ایران می‌نویسد:« کتاب حاضر ششمین مجلد از «مجموعه‌ی نظریه و نقد ادبی» است. انتشار این مجموعه زمانی آغاز شد که به سبب فقدان منابع معتبر یا فهمیدنی درباره‌ی نقد ادبی، بسیاری کسان (خواه در «جلسات نقد» که توسط کانون‌ها و محافل ادبی برگزار می‌شد، خواه در «برنامه‌های ادبیِ» تلویزیون و خواه در کلاس‌های درس در دانشگاه) بی‌‌محابا خود را «منتقد ادبی» و «استاد نقد ادبی» معرفی می‌کردند و استنباط‌های مغشوش خود از آثار ادبی را تحت عنوان «نقد ادبی» ارائه می‌دادند. این «منتقدانِ» خودخوانده و «استادانِ» کذایی، اگر قرار بود متنی از ادبیات فارسی را نقد کنند، هرگز توانایی آن را نداشتند که با استناد به جزئیات متن و از راه قرائت نقادانه‌ی متن به پشتوانه‌ی نظریه‌ای معین گزاره‌های خود را مستدل سازند. اگر هم به متنی از ادبیات غیرفارسی می‌پرداختند، حداکثر هنر ایشان، دزدی از آراء منتقدان غربی و ارائه‌ی آن نظرات بدون نام بردن از منابع‌شان بود. ترجمه‌ی کتاب‌های نظریه و نقد ادبی در مجموعه‌ی حاضر با این هدف بنیادین آغاز شد که منابع ضروریِ غیرفارسی با ترجمه‌هایی درست و فهمیدنی در اختیار خواننده‌ی فارسی‌زبان قرار گیرند. تألیف نیز در این مجموعه ایضاً با هدف کاربرد نظریه‌های ادبی جدید در نقد عملیِ متون ادبیات فارسی و یا شرح و تبیینِ فزون‌ترِ این نظریه‌ها صورت گرفته است. »
پاینده معتقد است اكنون فضای نقد ادبی كشور ایران در حال بهتر شدن است،می‌گوید:«‌اکنون که این ششمین کتاب از مجموعه‌ی یادشده تقدیم محققان و علاقه‌مندان به نقد ادبی می‌شود، شاید بتوان گفت که آرام‌آرام فضای متفاوتی در حوزه‌ی مطالعات نقادانه در کشور ما در حال نضج گرفتن است. اکنون از نظر بسیاری از مخاطبانی که در جلسات نقد کانون‌ها و محافل ادبی یا کلاس‌های نقد ادبی در دانشگاه شرکت می‌کنند، دیگر پذیرفتنی نیست که کسی بخواهد بدون اتکا به نظریه‌های ادبی و بدون پرداختن به متن، صرفاً از خوش آمدن یا بد آمدنش از اثر مورد بحث صحبت کند، یا ردپای زندگینامه‌ی نویسنده را در اثر بیابد، یا ــ از همه بدتر ــ بخواهد از متون ادبی مجموعه‌ای از پندهای اخلاقی را استنتاج کند. کمترین فایده‌ی انتشار کتاب‌های این مجموعه این بوده است که با یاری رساندن به شکل‌گیری جریان هویتمند و مبتنی بر نظریه‌ی نقد ادبی در کشور ما، زمینه‌ی مناسبی را برای مطرح شدن و رشد این حوزه‌ی مهم از مطالعات ادبی و فرهنگیِ معاصر فراهم کرده است و موجب ارتقاء درک و توقعات دست‌اندرکاران مطالعات ادبی از نقد ادبی شده است. »
این استاد دانشگاه بخشی دیگر از سخن خود را به مخاطبان این مجموعه كتاب‌ها اختصاص داده و می‌نویسد:«باید افزود که کتاب‌های این مجموعه به‌ویژه برای دانشجویان و دانش‌آموختگانِ رشته‌ی ادبیات فارسی سودمند بوده است که با گذراندن فقط دو واحد درس نقد ادبی در دوره‌ی لیسانس و بدون گذراندن هیچ درسی در نقد ادبی در دوره‌ی فوق‌لیسانس و دکتری ادبیات فارسی در کشور ما، بیشترین و مبرم‌ترین نیاز را به فراگیری نظریه‌های جدید ادبی و نقد ادبی مدرن دارند. تماس‌های مشوّقانه‌ی خوانندگان با سرپرست این مجموعه و نیز با ناشر این کتاب‌ها، مؤیِّد این حقیقت است که در عمل بیشترین خوانندگان این کتاب‌ها را همین کسانی تشکیل می‌دهند که به رغم وقف بهترین سال‌های عمرشان به تحصیل در رشته‌ی ادبیات فارسی، احساس می‌کنند که بیشتر زبان فارسی یا عربی خوانده‌اند و متون کهن ادبیات فارسی نیز اساساً با هدفی لغت‌آموزانه (برای معنی کردن لغات مهجور) به آن‌ها تدریس شده است. این رویدادی فرخنده و مبارک است که اکنون دانشجویان ادبیات فارسی مایل‌اند حتی ادبیات کلاسیک نیز از منظر نظریه‌های ادبی به آنان تدریس شود. به منظور حمایت از این خواستِ برحق و تشدید این گرایش خجسته، مجلدات بعدیِ این مجموعه در آینده‌ی نزدیک انتشار خواهند یافت تا ضمناً مباحث کتاب‌های قبلی و کتاب حاضر تکمیل شوند.
چنان‌که در مقدمه‌ی ویراستار بر کتاب‌های قبلیِ این مجموعه اشاره شده بود، این کتاب‌ها در دو مرحله به علاقه‌مندان ارائه خواهند شد. در مرحله‌ی اولِ اجرای این طرح، به آن دسته از کتاب‌های نقد ادبی اولویت داده می‌شود که برای خوانندگانِ کم‌وبیش نامتخصص نوشته شده‌اند. هدف این خواهد بود که مجموعه‌ای از مهم‌ترین رهیافت‌های نقادانه، به ترتیبی تاریخی از ابتدای قرن بیستم به این سو، به شیوه‌ای فهمیدنی و دنبال‌کردنی، به خواننده معرفی شوند. برای مرحله‌ی دوم (سطح پیشرفته)، مجموعه‌هایی از مقالاتِ نظریه‌پردازانِ اصلی گزینش و ترجمه خواهند شد.»


منبع : آتی بان