درخشش سنگ‌های گوهری مشهد در جهان

1395/8/18 ۰۸:۳۱

اصفهان به‌عنوان شهر صنایع دستی، تبریز شهر جهانی فرش، لالجین شهر جهانی سفال و بالاخره مشهد، شهر جهانی گوهر سنگ‌ها به کل دنیا معرفی شده‌اند تا بار دیگر ثابت کنند که «هنر نزد ایرانیان است و بس.» از دیرباز صنایع دستی به همت دستان هنرمندانی که در این راه کم نگذاشته‌اند، نام ایران را شهره کرده تا جایی که این همه ظرافت و زیبایی توانست نظر کارشناسان عالی شورای جهانی صنایع دستی را نیز به خود جلب و نام 4 شهر ایران را در زمره 19 شهر جهانی صنایع دستی دنیا قرار دهد. خراسان رضوی با توجه به مستندات تاریخی از دیرباز خاستگاه سنگ‌های قیمتی بوده و از ۳۹ نوع گوهر موجود حداقل ۲۰ نوع در این استان وجود دارد. همین موضوع در کنار دیگر ظرفیت‌ها توانسته در سال 2017 مشهد را به‌عنوان «شهر جهانی گوهرسنگ ها» به کل دنیا معرفی کند.

پایتخت مذهبی ایران در فهرست 19 شهر جهانی صنایع دستی قرار گرفت
 

شیما جهان بخش: اصفهان به‌عنوان شهر صنایع دستی، تبریز شهر جهانی فرش، لالجین شهر جهانی سفال و بالاخره مشهد، شهر جهانی گوهر سنگ‌ها به کل دنیا معرفی شده‌اند تا بار دیگر ثابت کنند که «هنر نزد ایرانیان است و بس.»  از دیرباز صنایع دستی به همت دستان هنرمندانی که در این راه کم نگذاشته‌اند، نام ایران را شهره کرده تا جایی که این همه ظرافت و زیبایی توانست نظر کارشناسان عالی شورای جهانی صنایع دستی را نیز به خود جلب و نام 4 شهر ایران را در زمره 19 شهر جهانی صنایع دستی دنیا قرار دهد. خراسان رضوی با توجه به مستندات تاریخی از دیرباز خاستگاه سنگ‌های قیمتی بوده و از ۳۹ نوع گوهر موجود حداقل ۲۰ نوع در این استان وجود دارد. همین موضوع در کنار دیگر ظرفیت‌ها توانسته در سال 2017 مشهد را به‌عنوان «شهر جهانی گوهرسنگ ها» به کل دنیا معرفی کند.

«مسعود سلطانی فر»، رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور مرداد ماه امسال درمراسم «مشهد؛ شهر جهانی گوهر سنگ‌ها» گفته بود:«جای شکر دارد که مشهد در کنار آوازه بلند نام امام رضا(ع) ظرفیت‌های دیگری دارد که به تصویب مجامع بین‌المللی رسیده و باید از این ظرفیت استفاده بهینه را برد.»
برتری در میان کشور‌های مدعی
پس از بررسی‌های نهایی طبق نامه‌ای از سوی خانم «غدا هیجاوی»، رئیس منطقه آسیا و اقیانوسیه و بر اساس اعلام رسمی دفتر رئیس شورای جهانی صنایع دستی، مشهد درمیان رقبای سرسختی همچون بانکوک (تایلند) و بمبئی(هند) به‌عنوان شهر جهانی گوهرسنگ‌ها انتخاب شد.
شورای جهانی صنایع دستی که زیر نظر سازمان یونسکو قرار دارد می‌کوشد تا با تشویق و بالا بردن سطح عمومی اطلاعات حرفه‌ای هنرمندان، تقویت صنایع دستی، ایجاد همبستگی میان هنرمندان جهان و دسترسی به بازارهای جدید بپردازد. عنوان شهر جهانی، عنوانی است که می‌تواند علاوه بر انتقال و معرفی فرهنگ بین کشورهای مختلف به معرفی و فروش محصولات در سطح جهانی، تبدیل شدن به نشان (برند) بین‌المللی، جهانی‌سازی و رونق کسب و کار هنرمندان و صنعتگران منتهی شود.
تأسیس خانه‌های صنایع‌دستی با محوریت گوهرسنگ‌ها
«حسین زارع صفت»، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی معتقداست: با توجه به اینکه بر اساس مستندات تاریخی مشهد از دیرباز خاستگاه سنگ‌های قیمتی بوده، ثبت جهانی این شهر از اولویت‌های مسئولان استانی بوده و پس از ارسال پرونده مشهد مقدس به شورای جهانی صنایع دستی، بازدیدی توسط داوران این شورا در اردیبهشت امسال از این شهر صورت گرفت. بعد از بررسی‌های نهایی و اعلام نظر رؤسای چهار منطقه اروپا، امریکای لاتین، امریکای شمالی و آفریقا، مشهد در سال 2017 به‌عنوان شهر جهانی گوهرسنگ‌ها معرفی شد.
زارع صفت گفت: این عنوان در آغاز برای مدت یکسال تعیین شده اما تنها به این مدت معطوف نمی‌شود. طی 4 سال کارشناسان یونسکو به طور متناوب به رصد شهر می‌پردازند. در صورت موفقیت در تحقق شاخص‌ها و استانداردهای اعلام شده از سوی شورای جهانی این عنوان برای مدت یک سال دیگر تمدید و در نهایت برای همیشه نام مشهد به‌عنوان شهر جهانی گوهر سنگ‌ها در جهان ثبت می‌شود.
وی ادامه داد: در این 4 سال مشهد باید الزامات یک شهر جهانی را فراهم و خود را به استاندارد‌های بین‌المللی نزدیک کند. در این زمینه توسعه طراحی و دیزاین محصولات، تنوع تولید، آموزش نیروها و استفاده از نمادهای شهری متناسب با سنگ‌های قیمتی استان در دستور کار قرار دارد. همچنین فضای شهری در مشهد نیز از این پس باید به موضوع شهر جهانی سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی بیشتر توجه کند. لازمه تثبیت مشهد به‌عنوان شهر جهانی بعد از 4 سال همدلی و هماهنگی میان دستگاه‌های اجرایی است. در کنار هم‌افزایی میان دستگاه‌ها، شناخت صحیح از نقایص قانونی و حرکت سریع در اصلاح قوانین می‌تواند رشد و جهانی شدن این شهر را سرعت ببخشد.
زارع صفت افزود: تا به حال هنرمندان صنایع دستی خراسان رضوی موفق به کسب 7 نشان مهر اصالت از یونسکو شده‌اند که 2 نشان مربوط به سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی بوده است. 70 رشته صنایع دستی در خراسان رضوی فعال است و 90 درصد تراش، تولید، فروش و صادرات سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی کشور در این استان انجام می‌شود.
تنها خوشه صنعتی جواهرات
وی ادامه داد: با توجه به اینکه 90 درصد واحد‌های صنعتی تراش جواهرات و گوهرسنگ‌ها در مشهد فعال است باید خانه‌های صنایع‌دستی با محوریت گوهرسنگ‌ها در این استان تأسیس شود. در حال حاضر 16 هزار و 100 نفر در حوزه‌های مختلف گوهر سنگ‌ها در استان اشتغال دارند. مهم‌ترین آزمایشگاه‌های سنگ‌شناسی، مراکز آموزشی تخصصی گوهرسنگ‌ها و تنها خوشه صنعتی جواهرات کشور در مشهد قرار دارد. 39 نوع سنگ قیمتی و نیمه قیمتی در کشور شناسایی شده که حداقل 15 نوع از این تعداد در خراسان رضوی وجود دارد. آکوآمارین، عقیق، انواع کوارتز، ژاسپر، فیروزه، گارنت و زنولیت از مهم‌ترین سنگ‌های قیمتی استان هستند.
بررسی جایگاه ایران از منظر جواهرات
«محمد جواد پیش‌بین»، رئیس کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار جواهرات و سنگ‌های زینتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز گفت: خراسان رضوی یکی از متنوع‌ترین استان‌های گوهر سنگ‌هاست.
پیش‌بین عنوان کرد: با توجه به اینکه ۸۵ درصد واحد‌های تراش گوهرسنگ‌ها در مشهد واقع شده‌اند ضروری است که به این حوزه توجه ویژه‌ای شود. سالانه ۹ تن عقیق و ۶ تن نگین فیروزه در مشهد تولید می‌شود. البته استان‌های همدان، زنجان، کرمان و سیستان و بلوچستان نیز ظرفیت‌هایی در این حوزه دارند.
وی ادامه داد: ۳ واحد طراحی جواهرات در مشهد تأسیس شده و به همت هنرمندان و مسئولان خراسان رضوی نخستین برندهای جواهر‌سازی به اسم این استان به ثبت رسیده است. همچنین نخستین آزمایشگاه‌های تخصصی در حوزه گوهرشناسی، هنرستان تراش سنگ، مراکز آموزشی و دانشگاهی گوهر شناسی در این استان ظرفیت‌ها را برای تثبیت نام مشهد برای همیشه به‌عنوان شهر گوهرسنگ‌ها چندین برابر کرده است.
گوهر سنگ‌ها مزیتی برای اشتغال
این مقام مسئول ادامه داد: مسأله اشتغال همواره از مهم‌ترین موضوعات مورد توجه بوده و می‌توان با استفاده از این ظرفیت معضل اشتغال را تا حدودی در خراسان برطرف کرد. نرخ سرانه سرمایه‌گذاری برای تراش یک سنگ برای هر نفر بین ۵ تا ۱۰ میلیون تومان است در حالی که برای راه‌اندازی صنایع دیگر حداقل ۶۰ تا ۷۰ میلیون تومان سرمایه‌گذاری لازم است. از سوی دیگر این صنعت به حمل و نقل نیاز ندارد و می‌توان در فضایی اندک کار کرد.
رئیس کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار جواهرات و سنگ‌های زینتی خاطرنشان کرد: تاکنون ۴ استاندارد روی سنگ‌های قیمتی تدوین شده است؛ روش شناسایی سنگ‌های رنگی، درجه‌بندی و شناخت سنگ‌های رنگی، درجه‌بندی و شناخت مروارید، شناسایی و درجه‌بندی الماس از استانداردهای تدوین شده سنگ‌های قیمتی به شمار می‌روند. اینها در اداره استاندارد به تدوین رسیده است.
به گفته وی، این قوانین جدید هستند و در ۲ سال گذشته کدملی اخذ کرده‌اند؛ همچنین در حال حاضر هم نیازی به استانداردهای دیگری در زمینه جواهرات نیست. اخیراً استاندارد آموزش‌های فنی حرفه‌ای بازنگری شده‌اند تا بر مبنای آن تقسیم‌بندی بین‌المللی انجام گیرد.

ضرورت ایجاد تنوع در تولیدات

حسین زارع صفت  مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: استفاده از سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در محصولات متنوع از مهم‌ترین مسائلی است که باید مورد توجه تراشکاران سنگ و هنرمندان این عرصه قرار گیرد. این عرصه باید از تولید یک نوع محصول، خارج و به سمت تولید محصولات جدید همچون پوشاک، صنایع دستی تزئینی، ظروف و موارد مشابه حرکت کند. وی افزود: مراکز بزرگ تجاری به‌عنوان قطب فروش سنگ‌های قیمتی در مشهد ظرفیت بی‌بدیلی است که باید از آن بهره برد. در این راستا در نظر داریم تمامی سنگ‌ها شناسنامه دار شوند تا از عرضه سنگ‌های تقلبی جلوگیری شود.
وی در رابطه با برنامه‌های آتی شورای سیاستگذاری سنگ‌های قیمتی گفت: ساخت پایانه صادراتی و منطقه ویژه اقتصادی در مجاورت یکی از معابر گمرکی استان، ایجاد شهرک فناوری سنگ‌های قیمتی در مشهد مقدس و همچنین افزایش سهم صادراتی در کشور بر طبق سند چشم‌انداز سه تا پنج ساله از برنامه‌های شورای سیاستگذاری است. مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی با بیان اینکه فضای شهری از این به بعد باید به موضوع شهر جهانی سنگ‌های قیمتی بیشتر توجه کند و در این زمینه مدیریت شهری باید به کمک ما بیاید افزود: ما در دو سطح استانی و ملی تقاضای ارزیابی مشهد به‌عنوان شهر جهانی سنگ‌های قیمتی را داده‌ایم اما این عنوان به شهرداران شهرها تفویض می‌شود و به همین دلیل مدیریت شهری مشهد این موضوع را هم در فضاسازی شهری و هم در معرفی شهر مد نظر و مورد توجه قرار خواهد داد. وی در خصوص ساختار شهری عنوان کرد: یکی از بحث‌های مهمی که وجود دارد، مدیریت شهری است. باید کارهایی از جمله نامگذاری میادین به نام سنگ‌های قیمتی، تولید المان‌هایی که می‌توان به این موضوع اختصاص داد و... ورود خوبی به این مقوله داشته باشد و همچنین در برنامه ششم توسعه باید برنامه‌ریزی منظمی نیز برای این رویداد تدوین شود.

منبع: ایران