بلندهمت‌تر از حاتم طایی که بود

1395/6/1 ۰۸:۰۸

روایت‌هایی گوناگون درباره زنان و مردان بخشنده در تاریخ ایران و جهان وجود دارد؛ حکایت‌هایی که گاه با حقیقت و اسطوره درهم‌آمیخته‌اند. حاتم طایی، یکی از مهم‌ترین کسانی است که درباره او حکایت‌ها و داستان‌هایی بسیار گفته و نوشته‌اند؛ کسی که چهره‌اش گاه به اسطوره‌ها می‌ماند نه انسانی زمینی و خاکی! مردی که آوازه بخشش‌ها، نام‌اش را در تاریخ و ادب و فرهنگ مشرق‌زمین ماندگار کرده است.

 از بخشندگی‌های ماندگار در تاریخ
 

روایت‌هایی گوناگون درباره زنان و مردان بخشنده در تاریخ ایران و جهان وجود دارد؛ حکایت‌هایی که گاه با حقیقت و اسطوره درهم‌آمیخته‌اند. حاتم طایی، یکی از مهم‌ترین کسانی است که درباره او حکایت‌ها و داستان‌هایی بسیار گفته و نوشته‌اند؛ کسی که چهره‌اش گاه به اسطوره‌ها می‌ماند نه انسانی زمینی و خاکی! مردی که آوازه بخشش‌ها، نام‌اش را در تاریخ و ادب و فرهنگ مشرق‌زمین ماندگار کرده است. این شخصیت در حافظه تاریخی عامه چه عرب چه ایرانی جایگاهی ویژه دارد. ضرب‌المثل‌ها و حکایت‌هایی درباره او گفته می‌شود. او از قبیله طی بود و پیش از اسلام می‌زیست. گفته شده است پدر و پدربزرگ‌اش از بخشش‌های حاتم رنجیده شده‌اند و حاتم به ناچار آنها را ترک کرده است. مادر او اما زنی بخشنده و با او همراه و همدل بود. همچنین معروف است وی مال‌اش را بیش از ده بار میان فقیران و تهیدستان تقسیم کرده و حتی یک‌بار به جای کسی که بر دست دشمن به اسارت افتاده، به زندان رفته است. در گلستان سعدی نیز حکایت‌هایی از بخشندگی او آمده است. سعدی در حکایتی قابل درنگ، افزون بر اشاره به بخشندگی‌های حاتم طایی، به موضوعی پرداخته است که همت والای انسان را پیش چشم ترسیم می‌کند؛ کوششی که شیوه‌ای از زیست و نگاه به دنیا را فارغ و رها از ابراز نیاز به دیگران بیان کرده است. سعدی می‌نویسد که روزی از حاتم طایی پرسیدند از خودت بلند همت‌تر دیده‌ای یا شنیده‌ای؟ گفت بله. روزی چهل شتر برای امرای عرب قربانی کردم و سپس برای برآوردن حاجتی به صحرا رفتم. خارکنی را دیدم. از او پرسیدم چرا به میهمانی حاتم طایی نمی‌روی؟ عده‌ای بر سفره او گرد آمده‌اند. گفت: هر که نان از عمل خویش خورد، منت حاتم طایی نبرد.
بخشش‌های حاتم طایی تا بدانجا قصه‌ساز شد و در حافظه‌ها ماند که حتی عده‌ای گفته‌اند هر کس بر سر مزار او حضور یابد نیز به گونه‌ای از جانب حاتم پذیرایی می‌شود. مزار او در شهر حائل در سرزمین طی در عربستان بوده است. روی مزار او چهار دختر پریشان گیسو نقر کرده‌اند که در نبود حاتم شیون و زاری می‌کنند.

منبع: شهروند