لغت‌نامه دهخدا نمی‌تواند مبنای "فرهنگ جامع زبان فارسی" قرار گیرد

1385/5/22 ۰۳:۳۰

ابوالفضل خطیبی :
لغت‌نامه دهخدا نمی‌تواند مبنای "فرهنگ جامع زبان فارسی" قرار گیرد

ابوالفضل خطیبی :
لغت‌نامه دهخدا نمی‌تواند مبنای "فرهنگ جامع زبان فارسی" قرار گیرد
در حال حاضر لغت‌نامه دهخدا لغت‌نامه کاملی برای زبان فارسی محسوب نمی‌شود و این امر علل مختلفی دارد.
مهم‌ترین مسئله این است که اکنون شیوه‌های نوین فرهنگ‌نویسی مطرح شده‌ و اصولاً شیوه این کار عوض شده است. به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ابوالفضل خطیبی - معاون گروه فرهنگ نویسی فرهنگستان زبان با اعلام این مطلب گفت: در کشورهای پیشرفته وقتی‌ فرهنگ معتبری تألیف شد و به چاپ رسید، پس ‌از چاپ فرهنگ، آن سازمانِ متصدی کار تعطیل نشد، بلکه فرهنگ ‌نگاران در آن سازمان همچنان کار را ادامه دادند و در سال‌های بعد آن فرهنگ را کامل‌تر و روزآمدتر کردند. مثلاً شما فرهنگ‌های معتبر خارجی را ببینید: لاروس، کوبیلد، آکسفورد، لانگمن، اینها به‌عنوان مؤسسات پویا همچنان وجود دارند و طبعا هر ده سال به ده سال، بیست سال به بیست سال، فرهنگ را روزآمد می‌کنند و چاپ‌های جدیدی از فرهنگ ارائه می‌دهند. حالا شما مقایسه کنید این وضعیت کشورهای پیشرفته را در زمینه فرهنگ‌نویسی با کشور ما.
وی تصریح کرد: معتبرترین و مهم‌ترین فرهنگی که تاکنون نوشته شده لغت‌ نامه دهخداست. از زمانی که دهخدا و بعد از او علاقه‌مندان و شاگردان و دوستدارانش این کار عظیم را به پایان رساندند تاکنون چه تغییراتی در این فرهنگ داده شده؟ درواقع هیچ. همان لغت‌نامه دهخدا را اکنون هم تجدید چاپ می‌کنند، بدون کمترین تغییری. به‌جز یک ویرایش سطحی، به‌لحاظ محتوایی تغییرات چندانی با آن چیزی که به قلم دهخدا انجام شده به‌وجود نیامده. حالا واقعاً باید چه کرد؟
این پژوهشگر ادبی ادامه داد: در حال حاضر لغت‌نامه دهخدا لغت‌نامه کاملی برای زبان فارسی محسوب نمی‌شود. مهم‌ترین مسئله این است که اکنون شیوه‌های نوین فرهنگی‌نویسی مطرح شده‌اند و اصلاً شیوه فرهنگ‌نویسی عوض شده است. امروزه فرهنگ‌نویسی شاخه‌ای از زبان‌شناسی است و فرهنگ‌های معتبر برمبنای دانش زبان‌شناسی، خصوصاً معنی‌شناسی، تألیف می‌شوند. یکی از اشکالات عمده‌ای که در کار لغت‌نامه دهخداست این است که شیوۀ واحدی در انتخاب مدخل‌ها، تعریف‌نگاری‌ها و شواهد وجود ندارد.
معاون گروه فرهنگ نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی یادآور شد: دومین مسئله اینکه بعد از دهخدا بسیاری از متون فارسی چاپ شده‌اند، خصوصاً رمان‌ها، خاطرات، داستان‌های کوتاه، و اصلاً زبان امروز ایران در مقایسه با زمانی که دهخدا فرهنگش را نوشت تغییر کرده‌است. بسیاری از واژه‌ها بعد از مرحوم دهخدا در روزنامه‌ها، مجله‌ها، رمان‌ها و داستان‌ها رواج یافته که این واحدهای واژگانی در لغت‌نامه دهخدا وجود ندارد. پس نیاز است که یک فرهنگ جدیدی تألیف بشود و به‌خاطر اشکالات ساختاری‌ای که در لغت‌نامه دهخدا وجود دارد این لغت‌نامه نمی‌تواند مبنای «فرهنگ جامع زبان فارسی» قرار بگیرد؛ پس فرهنگستان به‌ناچار باید اساس استواری را برای فرهنگ جامع زبان فارسی بریزد و این اساس استوار در آینده روزآمد هم بشود. منظور این است که گروه فرهنگ‌نویسی در فرهنگستان نباید هیچ زمانی تعطیل شود، حتی بعد از تألیف فرهنگ جامع زبان فارسی به‌عنوان یک سازمانی که کارش تألیف فرهنگ‌های مختلف است باید به کار خود ادامه دهد.
وی خاطرنشان کرد: فرهنگ‌نویسی یک کار طولانی با هزینه‌های گزاف و بسیار سخت است و با کاری مثل گویش‌شناسی، یعنی گردآوری یک گویش متفاوت است؛ بنابراین در بیرون از فرهنگستان ناشران خصوصی به‌خاطر هزینه‌های گزاف و اینکه باید زمانی طولانی منتظر نتیجه نهایی کار بمانند، کمتر می‌توانند یک فرهنگ جامع زبان فارسی را در دستور کار خودشان قرار دهند. یک ناشر خصوصی می‌خواهد در زمان محدودی فرهنگی به چاپ رساند که نه‌تنها هزینه‌های آن برگردد، بلکه سود نیز ببرد. طبیعی است که تألیف فرهنگ جامع زبان فارسی به زمان طولانی نیاز دارد و کمتر ناشری ازعهده تأمین هزینه آن برمی‌آید.

منبع: مهر