باید تصور خود را از «دانش» اصلاح کنیم

1395/5/13 ۱۰:۰۸

ارزیابی خسرو باقری از نفی و اثبات علوم انسانی اسلامی:باید تصور خود را از «دانش» اصلاح کنیم

ارزیابی خسرو باقری از نفی و اثبات علوم انسانی اسلامی:باید تصور خود را از «دانش» اصلاح کنیم
 

عباس پورسینا : دکتر خسرو باقری معتقد است دانشمندی که «عینیت»‌ها را فراموش کند، قربانی توهمات می‌شود. ما باید تصور خود را از «دانش» اصلاح کنیم و علم اسلامی را در پس آن تصور، شکل دهیم.4 مرداد ماه مرکز الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت میزبان نشستی بود با عنوان «مرز عینیت و ذهنیت در علوم‌انسانی با نگاهی انتقادی به نفی و اثبات علوم انسانی اسلامی» که خسرو باقری،‌ استاد دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، از سخنرانان این هم‌اندیشی علمی بود.  
خسرو باقری در این نشست عنوان کرد که بعد از انقلاب، دغدغه تطبیق علوم انسانی با فضای جامعه و فرهنگ برجسته شد. از آن زمان، در جامعه، واکنش نیرومندی نسبت به علوم انسانی غربی به وجود آمد که اساساً آن را طرد می‌کرد.
او معتقد است نسبت به علوم‌انسانی در کشور ما دو رویکرد وجود دارد؛ یک رویکرد این است که نمی‌توان «علوم انسانی اسلامی» داشت چراکه علوم‌انسانی بالاخره علم است و علم باید انسان را بشناسد و غربی و شرقی ندارد و دیدگاه دوم این است که ما باید علومی را جایگزین کنیم که با ما وابستگی فرهنگی دارد.
وی با بیان اینکه بخشی از جنبه‌های علوم انسانی با واقعیت انسان سر و کار دارد، گفت: «باید به این بخش از علوم انسانی، به شکل شواهد تجربی نگریست نه اینکه هر چه در متون دینی آمد را علم بپنداریم. برخورد نقلی و درون‌دینی با علم موجب فاصله از عقل‌گرایی می‌شود؛ به تعبیری، نقل‌گرایی می‌تواند عقل‌گرایی را تضعیف کند.» وی همچنین تأکید کرد: «چون علم عینیت دارد، بنابراین، تعبیر علوم اسلامی- انسانی به کلی اشتباه است. مشکل این رویکرد این است که جنبه علمی را بیش از حد تشدید می‌کند. واقعیت این است که علم تنها با عینیت سر و کار ندارد؛ یعنی دانشمندان ذهن‌های آینه‌ای ندارند که بخواهند عین واقعیت‌ها را نشان دهند. دانشمندان دغدغه‌هایی دارند که می‌تواند از جایی به جای دیگر متفاوت باشد. لذا وقتی مسأله‌ها متفاوت باشد، می‌تواند ذهنیت‌های مختلفی به دانشمندان بدهد.»
از این رو، به باور خسرو باقری «ذهنیت» و «عینیت» در علم درهم تنیده است؛ یعنی علوم‌انسانی نه کاملاً وابسته به فرهنگ است و نه یکسره عینی و تجربی. مسأله‌ها و دغدغه‌ها تأثیرگذارند و چارچوب را می‌سازند اما ما باید عینیت را احراز کنیم. وی در پایان با بیان اینکه دانشمندان باید دغدغه «حقیقت» داشته باشند، گفت: «اگر به فرهنگ‌گرایی و جهت‌گیری‌های تام و تمام روی آوریم، دانشگاه نابود می‌شود، چون دانشمندی که عینیت‌ها را فراموش کند، قربانی توهمات می‌شود. ما باید تصور خود را از دانش اصلاح کنیم و علم اسلامی را در پس آن تصور، شکل دهیم.»
 

منبع: ایران