خوشنویسی، هنری که زیبایی خود را از قرآن گرفته است

1395/4/9 ۱۳:۰۴

انتشار کلام وحی و انتقال آن به آیندگان نیازمند تحریر بود که به این واسطه و به اعتبار کلام قرآن و ارتباطی که با مقوله زیبایی دارد، اولین ارتباط را با خوشنویسی پیدا کرده و شاید سابقه طولانی این ارتباط باعث شده که خوشنویسی در کنار کتاب الهی قرار گرفته و به عنوان هنر قدسی شناخته شود.

 خوشنویسی یک هنر نوشتاری است که اعتبار و زیبایی خود را از قرآن گرفته است.
 

 انتشار کلام وحی و انتقال آن به آیندگان نیازمند تحریر بود که به این واسطه و به اعتبار کلام قرآن و ارتباطی که با مقوله زیبایی دارد، اولین ارتباط را با خوشنویسی پیدا کرده و شاید سابقه طولانی این ارتباط باعث شده که خوشنویسی در کنار کتاب الهی قرار گرفته و به عنوان هنر قدسی شناخته شود.
دلیل این نزدیکی مشخص است، چون از ابتدای کتابت قرآن همیشه سعی شده که قرآن به زیباترین رسم ممکن نوشته شود، برای همین هیچ قرآنی را در تاریخ اسلام نمی‌ توان یافت که از زیبایی رسم الخط بهره نبرده باشد و همین امتیاز سبب شده تا این هنر ماندگار شود.
به اعتقاد برخی صاحبنظران، هنر خوشنویسی در جهان اسلام ارتباط وثیقی با کتابت کلام الهی دارد و از طرفی اهتمام خوشنویسان در طول تاریخ به کتابت قرآن کریم شاهد و گواه همین ارتباط و خلوص هنرمندان است.
با مطالعه تاریخ اسلام و روایات متعدد درمی یابیم که نخستین خوشنویس قرآن حضرت علی(ع) بود که خط کوفی ساده را با نگارش چندین قرآن به حد کمال رساندند.
در کتابت قرآن در روزهای آغازین ظهور اسلام، عبدالله بن سعد از خط حجازی که خود نوعی از خط نسخ مایل بود استفاده کرد، اما بعدها خط کوفی جایگزین خط نسخ شد.
خط کوفی هم در ابتدا فاقد اعراب و نقطه بود و باعث اختلاف در قرائت و معنا می شد، از این رو سال ها بعد خط کوفی ساده به دستور حضرت علی(ع) و به دست یکی از شاگردان وی نقطه و اعراب گذاری شد.
کمال سعادت و آرزوی هر خوشنویسی است که هنر کتابتش پیوندی مقدس، نورانی و ابدی با کلمات الهی برقرار سازد تا روشنی بخش و هدایتگر نسل بشر باشد، از این رو بیشتر هنرمندان خوشنویس سعی کرده اند که آثارشان با قرآن پیوند خورده باشد.
کاوه تیموری هنرمند خوشنویس در گفت وگو با ایرنا می گوید: از بدو تاریخ اسلام، هنر خوشنویسی ارتباط تنگاتنگی با قرآن مجید داشته و تکمیل و تکامل شیوه های خطوط اسلامی یکی از معجزات قرآن است.
وی ادامه داد: از امام علی(ع) به عنوان مطرح ترین کاتب وحی و نیای روحانی خوشنویسان یاد می کنند کتابت قرآن موجب تکمیل خط کوفی و هماهنگ شدن آن با آیات وحی شد و بعدها با ایجاد تنوع در شیوه های خطوط اسلامی خطی جامع از نظر هندسی تکامل یافت که به نام خط «نسخ» یعنی نسخ کننده همه خطوط بار کتابت قرآن را به نحو احسن به دوش کشید.
وی افزود: در یک نگاه تاریخی و گذرا، خوشنویسان به کتابت قرآن به عنوان یک عبادت و فرایندی که نماد بندگی و خشوع را به درگاه الهی عینیت می بخشد نگاه می کردند پس نباید تعجب کنیم که میراز احمد نیریزی خوشنویس عهد صفوی بیش از 90 قرآن کتابت کرده و کتابت شدن قرآن یعنی عمل ثواب و کاتب به نتیجه و پاداش الهی دلگرم بود.
تیموری گفت: در متن و بطن دوران اسلامی کتابت قرآن به عنوان یک فضیلت شناخته می شد البته این نکته به جهان اسلام ارتباط دارد و تمثیل مشهوری وجود دارد که قرآن در مکه نازل شد، در قاهره تلاوت شد در استانبول هم کتابت شد.
وی افزود: اکنون قرآن نویسی چه به خط نسخ و نستعلیق در کشور رایج است و آخرین قرآن چاپ شده مربوط به قرآن منوچهر نوسرشت است که در سال 94 به زیور طبل آراسته شد. از زمان انقلاب نزدیک 26 قرآن به خط نستعلیق کتابت شده که نشان دهنده این است که هنرمندان خوشنویس علاوه بر مضامین ادبی همچنان پیوند خود را با نگارش قرآن مجید حفظ کرده اند و در آثار هنری همچنان از آیات قرآن برای آفرینش هنری استفاده می کنند.
تیموری ادامه داد: مراکز آموزشی خوشنویسی از جمله انجمن خوشنویسان برای این موضوع هیج برنامه آموزشی ندارند و چه خوب است که در ورای موضوعات حاشیه ای که در واقع به تقابل افراد و اتلاف انرژی، امکانات و بودجه لطمه می زند، انجمن خوشنویسان به کارهای بنیانی در مورد نگارش آیات قرآن با خطوط مختلف اهتمام ویژه کند.
وی افزود: برنامه ریزان باید به آموزه های قرآنی اعتقاد داشته و عامل باشند، در این راستا انجمن خوشنویسان به جای تسویه حساب های فردی به برنامه های بنیادی خوشنویسی توجه کند.
این هنرمند خوشنویس ادامه داد: برای اینکه نسل جوان را با این منبع عظیم پیوند دهیم، فقط نباید توصیه کنیم، برنامه ریزان انجمن که در حقیقت مدعی ترویج هنر خوشنویسی هستند باید به خاطر بسپارند که این هنر دینی است و نماد دینی بودن آن پیوندش با آیات وحی است هر چه در این زمینه کار کنند، زمینه ترویج خوشنویسی بهتر فراهم می شود.

منبع: ایرنا