نگاهی به کتاب «زیباشناسی کانت»

1395/4/5 ۱۱:۳۳

گفته می‌شود کانت احتمالا در ایام حیات خود هرگز نقاشی یا مجسمه بزرگی را ندیده است، درست همان طور که تمام دوران حیاتش را در کونیگسبرگ در پروس شرقی و حوالی آن سپری کرد.

زیبایی از منظر مرد بی‌هنر
 

 گفته می‌شود کانت احتمالا در ایام حیات خود هرگز نقاشی یا مجسمه بزرگی را ندیده است، درست همان طور که تمام دوران حیاتش  را در کونیگسبرگ در پروس شرقی و حوالی آن سپری کرد. همچنین روشن است که او درک خاصی از موسیقی نداشت و تنها صورت هنری‌ای که وسیعا با آن آشنایی داشت ادبیات بود. ولی هیچ یک از اینها او را از خلق اثری منع نکرد که به طور کلی مهم‌ترین اثر مربوط به زیباشناسی در طول تاریخ تفکر مدرن دانسته می‌شود. کانت زیباشناسی خود را در نقد قوه حاکمه زیباشناختی مطرح می‌کند که اولین جزء از کتاب او تحت نام «نقد قوه حکم» محسوب می‌شود.
پیوند وثیق نظریه زیباشناختی کانت با پروژه جامع نقدی او، علاوه بر دشواری‌هایی که برای فهم این نظریه به بار می‌آورد مستقیما مسئول دو فقره از ممتازترین ویژگی‌های آن نیز هست. اولا، همان‌طور که از عنوان نقد سوم برمی‌آید، زیباشناسی کانت بیشتر به مسائل مربوط به حکم زیباشناختی، یعنی مبناها و دلایل توجیه‌کننده یا ایجابی ادعای حکم ذوقی مبنی بر زیبا (یا والا) بودن عین طبیعی یا هنری علاقه‌مند است، تا به مسائل مربوط به طبیعت و هنر. اگرچه کانت به این مورد اخیر نیز می‌پردازد و حین کار، نظریه بسیار تاثیرگذاری درباره خلاقیت هنری و نبوغ مطرح می‌کند ولی لااقل در ذهنش، این مساله برای «نقد ذوق»، که نقد سوم او اولا به همین موضوع مربوط می‌شد، در درجه دوم اهمیت قرار داشت. خلاصه اینکه، دغدغه کانات بیشتر معطوف به مساله «پذیرش»‌ (یا دریافت) زیباشناختی است تا «آفرینش زیباشناختی».ثانیا نظریه جامع زیباشناختی کانت در زمره مجموعه مسائلی درباره شناخت، اخلاق و حتی متافیزیک جای می‌گیرد. ضمنا، این مسائل وقتی با مبحث نقد قوه حاکمه غایت‌شناختی، یعنی با جزء دوم نقاد سوم، در می‌آمیزند حتی پیچیده‌تر هم می‌شوند.
در این زمینه کتاب «مسائل و مفاهیم کلیدی زیباشناسی کانت» کار درخوری است که به کار خواننده می‌آید و شناخت لازم از اندیشه کانت و متون اصلی او به ارائه می‌دهد. مزیت‌های اصلی کتاب مختصر کریستین هلموت ونزل این است که بسیار به کار علاقه‌مندان این نوع کتاب‌ها می‌آید. بحث‌های این کتاب قابل فهم، مملو از انبوهی از اطلاعات مفید در عین اختصار و به غایت جامع است. در واقع، ونزل درباره همه جوانب نظریه زیباشناختی کانت حرف‌های شنیدنی و کارآمدی برای گفتن دارد. بی‌تردید او در هیچ موردی نه حرف آخر را می‌زند و نه چنین ادعایی دارد، ولی رئوسی کلی نظریه زیباشناختی کانت را، آن‌گونه که در نقد سوم عرضه شده، به طرزی عالی ترسیم می‌کند.

منبع: فرهیختگان