ارزيابی بهاءالدين خرمشاهی از دايرة‌المعارف قرآن مركز فرهنگ و معارف قرآن قم

1386/4/18 ۰۳:۳۰

بهاءالدين خرمشاهی در ديدار از مركز فرهنگ و معارف قرآن در قم گفت: «مجموعه مقالات دايرةالمعارف قرآن كريم از نظر محتوايی از اتقان و استحكام بالايی برخوردار و از نظر نگارش از شيوايی و روانی خوبی بهره‌مند است و به جرأت بايد گفت سطح علمی دايرة‌المعارف قرآن مركز از دانشنامه ليدن هلند بالاتر است.»

بهاءالدين خرمشاهی در ديدار از مركز فرهنگ و معارف قرآن در قم گفت: «مجموعه مقالات دايرةالمعارف قرآن كريم از نظر محتوايی از اتقان و استحكام بالايی برخوردار و از نظر نگارش از شيوايی و روانی خوبی بهره‌مند است و به جرأت بايد گفت سطح علمی دايرة‌المعارف قرآن مركز از دانشنامه ليدن هلند بالاتر است.»

«بهاءالدين خرمشاهی» قرآن‌پژوه معاصر در ديدار با برخی از مسئولان مركز فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم با اشاره به مجموعه منتشر شده پنج جلدی دايرة‌المعارف قرآن كريم گفت: نثر دايرة‌المعارف قرآن شيوا و به روز است، به يك معنا برخوردار از نثر معياری است كه امروز در جامعه رايج است و از سوی ديگر از شيوايی و متانت خوبی بهره‌مند است.

وی در ادامه افزود: برخی از مقالات مانند «آب و اسلام و اسباب نزول» آن چنان مرا به خود جذب كرد كه به محققان و نويسندگان آن تبريك عرض می‌كنم.

خرمشاهی اظهار كرد: با نگاهی گذرا به محققان و نويسندگان مقالات متوجه شدم كه برخی از محققان و صاحب‌نظرانی كه مقالات اين دانشنامه بزرگ قرآنی را نگاشته‌اند از مشاهير امروز كشور ما هستند.

اين قرآن‌پژوه با اشاره به نويسندگان برخی ديگر از مقالات گفت: به نظر می‌رسد كه برخی از نويسندگان از تربيت يافتگان مجموعه باشند، استحكام و استواری مقالات آنان خود به خوبی گواه اين مطلب است كه پرورش يافتگان خوبی را به جامعه ارايه داده‌ايد و در حقيقت از فوايد اين كار شما تربيت محققان جوان است كه بايد بر اين نعمت سپاس گفت.

وی درباره شناسه مدخل‌ها و موضوعات دايرة‌المعارف قرآن گفت: كار مفيدی كه در اين دانشنامه انجام شده و برای خوانندگان مفيد و سودمند است يكی همين شناسه‌های مدخل‌هاست كه امری ضروری است و در دايرة‌المعارف قرآن، شناسه از يك جامعيت و گويايی برخوردار است كه خواننده با متن و موضوع مورد بحث ارتباط برقرار می‌كند و اين شناسه‌ها چنان خوب است كه توجه مرا جلب كرده است.

نويسنده كتاب «قرآن‌شناسی و قرآن‌پژوهی» افزود: روشی كه در اين دايرة‌المعارف نسبت به مقالات اتخاذ شده خيلی خوب است و موجب می‌شود تا خواننده از مقالات بلند خسته نشود، زيرا با تقطيع و آوردن عناوين ريز و فرعی به خواننده استراحت می‌دهد.

وی تصريح كرد: كتاب‌شناسی دايرة‌المعارف قرآن كريم كه در پايان هر مقاله آمده يك ارزش افزوده بر مقاله است كه بسيار مفيد و سازنده است.

خرمشاهی گفت: اين كتاب‌شناسی خيلی عالمانه و تحقيقی فراهم آمده است و با آن كه من در حوزه كتاب‌شناسی بسيار كار كرده‌ام مقاله‌ای نبود كه از نظر كتاب‌شناسی نقصی داشته باشد و كتاب مرجعی را از قلم انداخته باشد.

وی درباره ساختار مقالات گفت: مقالات از سير منطقی و ساختار قوی و جامعيت و اتقان برخوردارند كه اين خود حسنی است كه اين دانشنامه دارد.

اين قرآن‌پژوه اظهار كرد: سنت‌گرايی امر خوبی است كه در اين كتاب به خوبی رعايت شده است و برخی در جست‌وجوی نوگرايی هستند در حالی‌كه اين نوگرايی آفتی است كه دامن‌گير برخی از نوشته‌ها و مجموعه‌ها شده است.

وی افزود: برخی در جامعه ظاهر شده‌اند كه حرف جديد می‌زنند ولی اين حرف‌هايشان گاه خارج از اجماع و گاه حتی خارج از ضرورت است، در حالی كه تفاوت‌ها را درك نمی‌كنند و ملاحظات را در نظر نمی‌آورند.

خرمشاهی تصريح كرد: من طرفدار سنت‌گرايی علمی هستم، كسی كه تفاوت ميان الهام و وحی را نمی‌داند می‌آيد يك حرفی را می‌زند و می‌گويد كه مثلاً قرآن الهام است، در حالی‌كه الهام نوعی از وحی است و قرآن وحی است نه الهام چنان كه «نصر حامد ابوزيد» گفته است و در اين اواخر از اين حرفش نيز برگشته است و در سايت‌ها آمده كه گفته قرآن وحی است و الهام نيست.

وی در ادامه افزود: آرای نصر حامد ابوزيد بسيار خارق اجماع است، در دانشنامه‌نويسی بايد به اين خارق اجماع‌ها توجهی نكرد و به دنبال نوگرايی به اين معنا نبود، در دايرة‌المعارف‌نويسی بايد سنت‌گرا بود، زيرا ما پاسدار يك سنت هزار و چهارصد ساله‌ايم و آوردن ديدگاه‌های شخصی و بيرون از اجماع نادرست است.

خرمشاهی با مقايسه دايرة‌المعارف قرآن كريم مركز فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم با ديگر آثار گفت: سطح دانشنامه قرآن مركز از دانشنامه ليدن هلند نيز بالاتر است، البته در آنجا مسايل جديدی مطرح شده كه در دايرة‌المعارف مركز نيامده است ولی از نظر اتقان و استحكام و هم از نظر مدخل‌های اين اثر خيلی بالاتر قرار می‌گيرد، به ويژه كه ليدن دارای هزار مدخل است و دايرة‌المعارف مركز بيش از سه هزار مدخل دارد.

وی ادامه داد: باتوجه به اين مطلب كه دوستان قرآن‌پژوه در اين مركز مژده داده‌اند كه مسايل جديدی تحت عنوان «قرآن و علوم روز» و مجموعه مستقلی قرآنی در اين مركز در حال تحقيق و تدوين است.

وی گفت: در دايرة‌المعارف‌نويسی بايد به اين نكته توجه شود كه خوانندگان آن عموم هستند و می‌بايست برای خواننده مفيد باشد و نيازهای همه اقشار جامعه را به گونه‌ای برآورده سازد، اين بدان معنا نيست كه روش‌مندی ناديده گرفته شود بلكه همراه با روش‌مندی برای عموم كار شود.

خرمشاهی در پايان با توجه به برخی از نواقص كار گفت: به نظر می‌رسد كه برخی از مدخل‌های آورده نشده است و اين شايد به خاطر سياست‌هايی است كه در گزينش مدخل دايرة‌المعارف قرآن در پيش گرفته شده است ولی توجه به برخی از نكات لازم و ضروری است كه يكی انتشار منظم كتاب و نشر و پخش آن است و ديگر ترجمه آن به زبان ديگر به ويژه عربی و انگليسی، چنان كه رجوع به منابع انگليسی نيز بايد در دستور كار قرار گيرد كه بدون منابع انگليسی نمی‌توان مدعی پژوهشی جامع حتی در مباحث قرآنی بود زيرا بسياری از مطالب در اين چند سال به زبان انگليسی تدوين و منتشر شده است.

منبع: خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)