گلشن حکمت / دکتر مهدی محقق

1395/2/27 ۰۸:۱۶

استاد دکتر مهدی گلشنی، فیزیکدان و نظریه‌پرداز، پژوهشگر فلسفه علم، نویسنده و مترجم، استاد دانشگاه صنعتی شریف، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران است. او از برگزیدگان همایش «چهره‌های ماندگار» در عرصه فیزیک و برنده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران است.

اشاره: استاد دکتر مهدی گلشنی، فیزیکدان و نظریه‌پرداز، پژوهشگر فلسفه علم، نویسنده و مترجم، استاد دانشگاه صنعتی شریف، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران است. او از برگزیدگان همایش «چهره‌های ماندگار» در عرصه فیزیک و برنده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران است.

وی تحصیلات مقدماتی را در اصفهان گذراند و در سال ۱۳۳۹ موفق به اخذ دانشنامه لیسانس از دانشگاه تهران در رشته فیزیک شد. در سال ۱۳۴۸ از دانشگاه برکلی آمریکا در رشته فیزیک به درجه دکتری نایل آمد. پس از بازگشت به کشور، در دانشگاه صنعتی شریف به تدریس پرداخت. وی به زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی تسلط دارد و به هر سه زبان دارای تألیفات متعدد است.

گذشته از دانش فیزیک که رشته تخصصی اوست، در عرصه الهیات و پژوهش‌های دینی و نیز در زمینه‌ مطالعات تطبیقی میان دو حوزه‌ «علم و دین» صاحب‌نظر است و بنیانگذار گروه فلسفه علم دانشگاه شریف شناخته می‌شود. وی برگزیده‌ همایش چهره‌های ماندگار در عرصه‌ فیزیک و برنده‌ دو جایزه‌ کتاب سال جمهوری اسلامی ایران است. در سال ۱۳۹۰ کتاب «جشن‌نامه‌ دکتر مهدی گلشنی» به مناسبت بزرگداشت مقام علمی وی از سوی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران به چاپ رسید.

از سمت‌های علمی و فرهنگی این استاد نامور می‌شود به موارد زیر اشاره کرد:

رئیس دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف (از ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۴ و از ۱۳۶۶ تا ۱۳۶۸)

رئیس و بنیانگذار گروه «فلسفه علم» دانشگاه صنعتی شریف (از ۱۳۷۴ تا کنون)

رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (از ۱۳۷۲ تا کنون)

عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف (از ۱۳۴۹)

استاد دانشگاه صنعتی شریف (از ۱۳۶۴ تا کنون)

عضو پیوسته فرهنگستان علوم (از ابتدای تأسیس)

رئیس گروه علوم پایه فرهنگستان علوم (از ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۹)

سرپرست گروه علوم پایه شورای عالی برنامه‌ریزی (از ۱۳۶۹ تا ۱۳۸۰)

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی (از ۱۳۷۵ تا کنون)

عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران

عضو وابسته ارشد مرکز بین‌المللی فیزیک نظری در ایتالیا (از ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۴)

عضو آکادمی علوم جهان اسلام (از ۱۳۸۱تا کنون)

عضو انجمن اروپایی علم و الهیات

عضو انجمن استادان فیزیک آمریکا

عضو مرکز الهیات و علوم طبیعی (برکلی، آمریکا)

عضو مؤسس انجمن بین‌المللی علم و دین (کمبریج، بریتانیا)

داور جایزه‌ تمپلتن

عضو انجمن اروپائی علم و الهیات

عضو انجمن استادان فیزیک آمریکا

عضو مرکز الهیات و علوم طبیعی (برکلی، آمریکا)

عضو مؤسس انجمن بین‌المللی علم و دین (کمبریج، انگلیس)

عضو انجمن فیزیک ایران

عضو انجمن فیزیک آمریکا

عضو انجمن فلسفه علم (میشیگان، آمریکا)

عضو انجمن مطالعه علمیِ دین (نیویورک، آمریکا)

عضو مرکز اسلام و علم (کانادا)

عضو مؤسسه تعامل الهیات با علم و تکنولوژی (میسوری، آمریکا)

عضو مؤسسه علم و دین مِتانِکسوس (فیلادلفیا، آمریکا)، و…

آثار علمی

از استاد این کتابها به زبان فارسی منتشر شده است:

قرآن و علوم طبیعت، ۱۳۶۴؛ فیزیک (ترجمه از هالیدی ـ رزنیک). با همکاری مهندس مقبلی، ۱۳۶۴ (برنده کتاب سال ۱۳۷۴)؛ تحلیلی از دیدگاههای فلسفی فیزیکدانان معاصر، ۱۳۶۹ (برنده کتاب سال)؛ از علم سکولار تا علمی دینی، ۱۳۷۷؛ فیزیک امروز (ترجمه از کتاب اوهانیان). با همکاری مهندس مقبلی، ۱۳۷۸؛ علم و دین و معنویت در آستانه قرن بیست ویکم، ۱۳۷۹؛ گزارش پژوهش ملی ایران و جهانی شدن، با همکاری حجت‌الاسلام والمسلمین رضا غلامی. برخی از همین کتابها به عربی و انگلیسی نیز ترجمه شده است.

از نشان‌ها و افتخارات استاد، موارد زیر حائز اهمیت است:

«استاد ممتاز» و «استاد نمونه» دانشگاه صنعتی شریف

برنده جایزه درس علم و دین از بنیاد تمپلتون آمریکا

داور بین‌المللی جایزه علم و دین تمپلتون (بزرگترین جایزه مالی در جهان در زمینه علم و دین)

برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران (دو بار)

نشان درجه یک دانش از مجمع عمومی فرهنگستان علوم به عنوان استاد برگزیده مراسم بزرگداشت مشترک فرهنگستان‌ها

چهره‌ ماندگار عرصه‌ فیزیک (۱۳۸۱)

دریافت جایزه علامه طباطبائی، ۱۳۹۱

مسئول برگزاری کنفرانسهای:

سمینار فلسفه و روش‌شناسی علوم تجربی (۱۳۶۹)

کنگره بین‌المللی امام علی(ع) و عدالت، وحدت و امنیت (۱۳۷۹)

کنفرانس توسعه دانش و فناوری (۱۳۸۳)

کنگره ملی علوم انسانی: وضعیت امروز، چالشهای فردا ( ۱۳۸۵)

به مناسبت بزرگداشت این شخصیت علمی و فرهنگی در انجمن مفاخر، آقای دکترمهدی محقق نوشتار زیر را در اختیارمان نهاده‌اند:

***

در اوایل انقلاب، وزیر علوم وقت، دکترعلی شریعتمداری برگزیده‌ای از استادان دانشگاه‌های کشور را دعوت کرد که به قم مشرف شوند، و به حضور مرحوم امام خمینی(رضوان‌الله تعالی علیه) برسند. برای رفت و برگشت، چند اتوبوس پیش‌بینی شده بود که من وقتی وارد یکی از آنها شدم، استادی که پشت سر راننده نشسته بود، برخاست و مرا برای نشستن کنار خود دعوت و خود را معرفی کرد که دکتر «مهدی گلشنی»، استاد دانشگاه صنعتی شریف است.

ایشان مرا از پیش با کتاب فیلسوف ری [محمدبن زکریای رازی] که کتاب درجه اول سال شناخته شده بود، می‌شناخته است. من نیز او را به نام می‌شناختم ـ در آن زمانی که برای تصحیح کتاب الاسوله و الاجوبه (پرسش‌ها و پاسخ‌ها میان ابوریحان بیرونی و ابن‌سینا) به دانشگاه شریف می‌رفتم تا به مشارکت دکتر سیدحسین نصر آن را مقابله و تصحیح نمایم، که چاپ اول و دوم این کتاب در تهران و چاپ سوم در کوالالامپور مالزی و چاپ چهارم به وسیله انجمن آثار و مفاخر فرهنگی چاپ و منتشر شده است.

در دانشگاه شریف، از دکتر گلشنی به عنوان «استاد جامع‌الاطراف» و«ذوفنون» یاد می‌شد. من در نخستین دیدار او را برتر از آنچه شنیده بودم، یافتم. به قول متنبّی:

وَأستکبِرُ الأخبارَ قبل لِقائه فَلَمّا التَقینا صَغّرالخَبَر الخُبرُ

او هرچند تحصیلات عالیه خود را در رشته فیزیک (با گرایش ذرات بنیادی) در دانشگاه برکلی(در آمریکا) گذرانده بود و در همین زمینه به عنوان «استاد» سالیان دراز در دانشگاه صنعتی شریف تدریس کرده بود، ولی تحصیلات حوزوی و خواندن شرح تجرید علامه و شرح منظومه سبزواری او را توانا ساخته بود که به مطالعات اسلامی بپردازد؛ به‌ویژه در برخورد اسلام با دنیای جدید صاحب‌نظر باشد و در این زمینه او را با نقیب‌العطّاس از مالزی و هشام جعط از شمال افریقا و سیدحسین نصر از ایران و حسن حنفی از مصر مقایسه می‌کنند و جنبه‌های علوم محض که در اوست، او را برتر از دیگران ساخته است. از این روی، وجود او که دارای جنبه‌های مختلف است، او را در دانشگاه شریف «متفرّد» ساخته است.

دکتر رضا داوری اردکانی (رئیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی)، چند سال پیش، از من و ایشان دعوت کرد تا در آن نهاد درباره علم و دین به بحث بپردازیم. در آنجا من به وسعت علم و اطلاعات ذی‌قیمت او پی بردم. او در سالهای اخیر که ریاست مرکز پژوهشهای علمی را به عهده داشت، موجب نشر آثار گرانبهایی اعم از تألیفات و ترجمه و تصحیح شده که همۀ آن آثار برای نسل جوان و به ویژه دانشجویان سودمند و مفید است.

در پایان یادآور می‌شود که استاد گلشنی یکی از کتابهای خود را تحت عنوان از علم سکولار تا علم دینی موسوم ساخته است. لازم است که اضافه شود: و از علم دینِ ناب تا علم دینیِ غوغازده یا عوام‌زده، که متجاوز از یک‌هزار و صد سال پیش «حکیم ناصرخسرو» به آن اشاره کرده است:

غرّه مشو بدان که همی‌گوید بهمان فقیه بلخ و بخارا شد

زیرا که علم دین پنهان شد چون کار علم و دین به غوغا شد

اردیبهشت‌ماه۱۳۹۵

منبع: روزنامه اطلاعات