گردشگری زیارتی و ظرفیت های ناشناخته

1393/3/12 ۱۰:۴۶

وجود نزدیک به 10 هزار مکان مذهبی، ایران را به مستعدترین کشور در جذب گردشگران زیارتی تبدیل کرده است؛ اما در سال گذشته فقط یک میلیون و 200 هزار گردشگر زیارتی وارد کشور شدند. دلیل فاصله زیاد بین ظرفیت های فراوان گردشگری کشور با شمار اندک گردشگران چیست؟

علی حبیبی: وجود نزدیک به 10 هزار مکان مذهبی، ایران را به مستعدترین کشور در جذب گردشگران زیارتی تبدیل کرده است؛ اما در سال گذشته فقط یک میلیون و 200 هزار گردشگر زیارتی وارد کشور شدند. دلیل فاصله زیاد بین ظرفیت های فراوان گردشگری کشور با شمار اندک گردشگران چیست؟

آماده نبودن زیر ساخت های گردشگری شامل سیستم حمل و نقل، راه و محل اقامت در کنار معرفی نکردن درست داشته های گردشگری شاید مهمترین عامل رشد نکردن صنعت گردشگری در ایران باشد.

سابقه گردشگری مذهبی به عنوان میراث ماندگار تاریخ هر چند به قرون وسطی باز می گردد اما به باور کارشناسان این صنعت با توجه به ظرفیت ها و توانمندی های بالقوه کشور، هنوز مورد توجه درخور قرار نگرفته است.

شمار اماکن مذهبی و زیارتگاه ها در ایران فراوان بوده و کمتر کشوری از این ظرفیت برخوردار است.

برخی از این زیارتگاه ها، مانند بارگاه مطهر امام رضا(ع) در مشهد مقدس، دارای ارزش معنوی و مذهبی قابل توجهی برای مسلمانان جهان است به طوری که هر ساله مسلمانان بسیاری از سراسر جهان به منظور زیارت آن حضرت به ایران سفر می کنند.

در زمان حاضر حدود 10 هزار مکان مذهبی در کشور وجود دارد که از این تعداد حدود 6 هزار بقعه متبرکه به عنوان آرامگاه های امام زادگان ثبت شده که 1200 بقعه به دلیل شرایط خاص فرهنگی و تاریخی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

براساس آمار سازمان جهانی گردشگری، 38 درصد گردشگران دنیا را گردشگران مذهبی تشکیل می دهند و سالیانه حدود 600 میلیون سفر مذهبی در دنیا انجام می شود.

جمعیت مسلمانان جهان به بیش از 1.5 میلیارد نفر رسیده است و از این تعداد 270 میلیون نفر شیعه اند که چنانچه ایران بتواند 10 درصد شیعیان را به عنوان گردشگر بپذیرد رقمی حدود 27 میلیون گردشگر را شامل می شود که می تواند تاثیر فراوانی در رشد کشور ایفا کند.

براساس آمار غیررسمی شمار گردشگران خارجی ورودی به ایران کمتر از4 میلیون نفر در سال است که با رقم 30 میلیون نفر فاصله زیادی دارد.

گردشگری مذهبی یکی از پنج شاخه اصلی گردشگری در دنیاست و ایران با وجود بارگاه منور علی ابن موسی الرضا(ع) و بارگاه حضرت معصومه(س) و بیش از ۱۰ هزار بقعه و امام زاده ظرفیت عظیمی برای جذب گردشگر دارد.

بر اساس اعلام سازمان جهانی یونسکو ایران به دلیل برخورداری از اماکن باستانی و فرهنگی جزو 10 کشور نخست دنیاست و وجود اماکن مذهبی بسیار متنوع برای پیروان ادیان گوناگون امتیاز بی نظیر دیگری است که کمتر نقطه ای از جهان از آن برخوردار است.

به نظر می رسد هنوز زیر ساخت های گردشگری و تبلیغات درخور برای جذب گردشگران زیارتی به کشور مهیا نشده است و در این شرایط نمی توان انتظار فراوانی از افزایش شمار گردشگران زیارتی داشت.

با این حال ایران زمانی می تواند به قطب گردشگری تبدیل شود که در کنار معرفی جاذبه های تاریخی و گردشگری به زیر ساخت ها و رشد فرهنگ گردشگری نیز توجه کند.

** توسعه گردشگری مذهبی با حداقل امکانات

اسماعیل کاویانی کارشناس گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی اظهار کرد باتوجه به وجود امامزاده ها و مرقد مطهر امام هشتم (ع) در ایران، کشورما در طول سال پذیرای خیل عظیمی از شیفتگان خاندان عصمت و طهارت (ع) است.

وی افزود: این زائران معمولا از کشورهای مسلمان و شیعه وارد کشور می شوند تا به زیارت اماکن مذهبی نایل آیند که از این طریق می توان ضمن اشتغالزایی، در آمدهای زیادی نیز کسب کرد.

کاویانی گفت: بسیاری از امامزاده ها و بزرگان دینی که مرقد مطهر آنان در ایران وجود دارد به خاطر ظلم و جور دژخیمان قرون گذشته به ایران عزیمت کرده اند.

وی افزود: مردم ایران به دلیل میهمان نوازی و علایق دینی همواره پذیرای بزرگان و شخصیت های دینی بوده و به همین دلیل در اغلب نقاط کشور مرقد مطهر امامزاده ها وجود دارد.

این کارشناس اظهار داشت: مرقد مطهر امام هشتم (ع) در مشهد سالانه پذیرای میلیون ها زائر داخلی و خارجی است و بعداز آن نیز آرامگاه حضرت معصومه (ع) در قم سالانه پذیرای صدها هزار زایر است.

وی گفت: مرقد شاه چراغ برادر امام رضا (ع) در شیراز و همچنین آرامگاه شخصیت های دینی در شهرهای اصفهان از جمله مکان های گردشگری مذهبی بوده که همواره محل حضور زائران وگردشگران مذهبی است.

این کارشناس تصریح کرد برای گسترش گردشگری مذهبی در این مکان ها کافی است حداقل امکانات فراهم آید تا به رونق اشتغال و در آمد در این نقاط منجر شود.

**زیارت انگیزه سفر

حمید ضرغام کارشناس گردشگری روز یکشنبه به خبرنگار فرهنگی ایرنا گفت: دردوران ما به خوبی مشخص شده یکی از انگیزه های سفر در جهان، انگیزه مذهبی بخصوص برای مردم ایران است.

وی افزود: اکنون تمایل به سفر مذهبی به یک روند فعال تبدیل شده و دائم روبه افزایش است به همین دلیل باید برای این صنعت برنامه ریزی کرد.

ضرغام با اشاره به موقعیت ممتاز ایران در توسعه گردشگری مذهبی یا زیارتی گفت: گردشگری مذهبی ایران با یک سری موقعیت ها و مشکل روبرو است که باید به صورت همزمان به آن توجه کرد.

وی با بیان این جمله که در 10سال گذشته با تغییرات شگرف در سراسر جهان روبرو بودیم گفت: این تغییرات در صنعت گردشگری اثرات زیادی داشته و می توان با یکسری خط مشی و رویکرد پاسخ بسیاری از این مشکلات را داد.

ضرغام گفت: برخی مناطق در این دوره شاهد تغییرات آب و هوایی و مهاجرت بوده که جذابیت گردشگری را از دست داده و بخاطر همین موضوع تغییراتی در الگوی سفر پدید آمد.

وی افزود: اکنون سفرهای بلند مدت کاهش و سفرهای کوتاه مدت افزایش یافته و مقصد بیشتر این سفرها نیز مسیرها و نقاط نزدیک است.

این کارشناس مشکل دیگر صنعت گردشگری را ثبات نداشتن شرایط اقتصادی دانست و گفت: اکنون صنعت گردشگری جهان با مشکل اقتصادی روبرو است و این مشکل تنها مختص به ایران نیست.

وی وضعیت بهداشتی، بیماری و فوریت های پزشکی را از دیگر مسایل صنعت گردشگری دانست و گفت: اکنون این مشکلات به عنوان چالش های پیش روی برنامه ریزان قرار دارد و چنانچه ایران قصد دارد به عنوان یک کشور گردشگر پذیر برجسته تبدیل شود نیازمند برنامه ریزی و مطلوب سازی خدمات متناسب با نیازهای مشتریان است.

این کارشناس با اشاره به اینکه اکنون در دوره فناوری و جهانی شدن قرار داریم ، گفت: این بازار به شدت رقابتی است و در آن عطوفت محلی از اعراب ندارد.

ضرغام با بیان اینکه باید در خصوص گردشگری تحقیقات گسترده ای صورت گیرد ، افزود: اکنون گردشگران مذهبی پیرتر شده اند و بر این اساس الگوی سفر و نوع نیازهای آنان نیز تغییر یافته و طالب خدمات نوینی هستند.

وی تصریح کرد کشور نیازمند واحدهای تبلیغات است تا واقعیت جاذبه های گردشگری و تنوع این جاذبه ها را برای بازار گردشگری تشریح کند.

این کارشناس گفت: گردشگری مذهبی یک موقعیت ویژه و استثنایی دارد و باید متناسب با نیازهای مشتری نسبت به تهیه تجهیزات آن اقدام کرد.

وی به اشتغالزایی گردشگری مذهبی یا زیارتی اشاره کرد و گفت: در گردشگری 60 درصد اشتغال در اقامتگاه ها، 18 درصد در واحدهای پذیرایی و رستوران ها، 15 درصد در بخش تفریحات و سرگرمی و 9 تا 10 درصد نیز در مراکز خرید و سایر فعالیت ها صورت می گیرد.

** ایران کشوری با ظرفیت های بالای گردشگری مذهبی

ایران سرزمین امامزاده ها است؛ در گذشته انسان های بزرگی که نسبت و شجره آنان به امامان (ع) می رسید در جای جای ایران زندگی می کرده اند و اکنون آرامگاه آنان مامن هزاران عاشق و دلسوخته خاندان عصمت و طهارت (ع) شده است.

معاون رییس جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می گوید گردشگری زیارتی را برای شیعیان در اماکن مقدسی که در مشهد، قم، کاشان و شیراز وجود دارد، توسعه می دهیم.

مسعود سلطانی فر درباره توسعه گردشگری زیارتی در ایران، گفت: شمار شیعیان در دنیا 270میلیون نفر است که برنامه ریزی کردیم گردشگری زیارتی را برای این شیعیان در اماکن مقدسی که در مشهد، قم، کاشان و شیراز وجود دارد، توسعه دهیم.

مسعود سلطانی فر گفت: سال گذشته، یک میلیون و 200هزار نفر از شیعیان دنیا به ایران آمدند که ظرفیت کشور بیش از این جمعیت است. امیدواریم ظرفیت جذب گردشگران شیعی به ایران سالانه به 5 میلیون نفر برسد.

** لزوم ایجاد تاسیسات اقامتی و پذیرایی و حمل و نقلی

مکان ها و مسیرهای زیارتی از لحاظ گردشگری بسیار اهمیت دارد اما قبل از آن باید به ایجاد تاسیسات اقامتی و پذیرایی و حمل و نقلی توجه کنیم تا زائران بیشتری را برای سفرهایی از این قبیل ترغیب کنیم.

شهرهای زیارتی از پتانسیل ها و ظرفیت های خاصی برای ایجاد اشتغال و در آمد زایی برخوردار هستند بنابراین ایجاد تسهیلات در مسیرهای تازه گردشگری زیارتی، ضروری است.

در کنار رسیدگی به مسیرهای گردشگری زیارتی، شناسایی و بررسی مجموعه موانع و محدودیت های قانونی توسعه گردشگری مذهبی و زیارتی کشور و همچنین شناسایی الگوهای تسهیل و توسعه گردشگری زیارتی باید مورد توجه قرار گیرد.

نهادینه کردن فرهنگ بهره مندی از مزایای سفرهای مذهبی در بین اقشار مختلف جامعه با هر سطح درآمد و دسترسی سریع، آسان و بی واسطه مردم به خدمات سفرهای زیارتی از جمله راهکارهای توسعه گردشگری زیارتی و مذهبی است.

خبرگزاری ایرنا