کارشناسي نسخه هاي خطي با كدامين راه و با كدامين استاندارد؟

1386/3/6 ۰۳:۳۰

ماهيت خريد نسخ خطي و كميت و كيفيت خريد در مراكز خريد نسخ خطي هرگز روشن و شفاف نيست لذا آماري كه توسط برخي نهادها و سازمانها در خريد و كارشناسي آثار خطي ارايه مي دهند نه تنها درست نيست كه محيرالعقول است

ماهيت خريد نسخ خطي و كميت و كيفيت خريد در مراكز خريد نسخ خطي هرگز روشن و شفاف نيست لذا آماري كه توسط برخي نهادها و سازمانها در خريد و كارشناسي آثار خطي ارايه مي دهند نه تنها درست نيست كه محيرالعقول است

محسن جعفري مذهب_ در خبرها (ميراث خبر 13/11/ 1385) خوانديم که:
"رئيس يکي از مراکز پژوهشي گفته است:« در سه ماه اخير، بيش از 400 نسخه خطي خريداري کرده ايم که برخي از آنها از اعتبار و اهميت ويژه اي برخوردارند. به گفته او، تعداد 400 کتب خطي موجود در طي 30 خريد متنوع صورت گرفته است و براي خريد اين تعداد، 270 تا 280 ميليون تومان هزينه شده است.»
خبر ادامه مي دهد:« از ميان 400 نسخه خطي موجود در مرکز در حدود 180 جلد به قرآنهاي خطي اختصاص دارد.»

که احتمالأ درست نيست و درست آن چنين باشد:
« از ميان 400 نسخه خطي خريداري شده ، در حدود 180 جلد به قرآنهاي خطي اختصاص دارد.»
آيا مي توان از اين خبر به ماهيت کارشناسي خريد نسخ خطي و کميت و کيفيت خريد در يکي از مراکز کشور پي برد؟ آيا مي توان از تحليل اين خبر؛ نظام فراهم آوري مخطوطات را شفاف تر ساخت؟!
به قرار سرانگشتي اگر براي بيش از 400 نسخه حدود 280 ميليون پول بدهند، قيمت متوسط کتابها حدود 700 هزار تومان خواهد شد. و اگر 400 کتاب را در 30 خريد و در سه ماه انجام دهند، بطور متوسط هرماه 10 جلسه تشکيل شده است. در هر جلسه نيز به طور متوسط 13 نسخه بررسي و بطور متوسط به مبلغ بيش از 9 ميليون تومان قيمت گذاري شده اند. البته با توجه به اينکه حدود 45 درصد نسخه هاي خريداري شده قرآن بوده که قيمت متوسط آنها کمتر و زمان و کيفيت کارشناسي آنها کمتر و ساده تر است، مي توان مبلغ و زمان بيشتري را به آن 55 درصد غيرقرآني مصروف داشت.
بررسي حداقل 13 نسخة نفيس در يک نشست دو - سه ساعتة معمول (اگر از ديرآغاز شدن و زود تمام شدن نشستهاي ايراني، حال و احوال يکديگر پرسيدن، پذيرايي، و مخلفات ديگر) بگذريم، به هر نسخه اي 10 تا 15 دقيقه مي رسد تا بر روي آن کار کارشناسي شده و به طور متوسط 700 هزار تومان قيمت گذاري شود.
اما آن نسخه هايي که به طور متوسط 700 هزار تومان مي ارزند چه نسخه هايي هستند؟
ارزشمندترين نسخه هاي اين مجموعة 400 عددي توسط خريدار معرفي شده اند:
- "يکي از نسخه هاي مهم اين مجموعه، کتاب کليات سعدي مربوط به دوران صفوي، اوايل قرن يازدهم هجري قمري است. اين کتاب به خط نستعليق و داراي تذهيب کامل است.
نگارش اين کتاب را محمد آقاخان شيرازي برعهده داشته است."
- "اثر معتبر ديگر اين مجموعه که جزء نسخه هاي نفيس دوره تيموري بشمار مي آيد مربوط به يک جزء قرآن است که به خط نسخ عربي نوشته شده است . اين اثر معلوم نيست متعلق به عبدالله طباخ است يا متعلق به يکي از شاگردان ياقوت مستعصمي است."
- "از ميان مجموعه نسخ خطي خريداري شده کتاب مهم و با اهميت ديگر شرح قانون ابن سينا ست اين کتاب که شرح چاپ نشده اي از قانون ابن سيناست و مربوط به دوران صفويه است به موضوع طب اختصاص دارد."
- "از کتاب قران مربوط به اوايل دوران صفويه به عنوان يکي از کتابهاي مهم اين مجموعه ياد [شده]. اين قرآن به خط نسخ عثماني است و از حيث شمسه ها و نوع نگارش جزء نسخه هاي نفيس محسوب مي شود."
- "کتاب خطي مهم ديگر، فالنامه دانيال نبي متعلق به دوران صفويه است. اين کتاب با مرکب قرمز گياهي که شنگر[ف] نام دارد، نوشته شده است." - "در ميان کتب خطي اين مجموعه، يک تقويم مربوط به دوران قاجار وجود دارد. اين تقويم که براي دربار نوشته شده، تقويم کاملي بشمار مي آيد."
- "درميان کتب خطي خريداري شده، چند قطعه خط کوفي مراکشي که بر روي پوست نوشته شده و همچنين تعدادي کتب خطي که مربوط به تمدن آسياي ميانه و تطورات آن است، وجود دارد."
در واقع اين نسخه ها که مهمترين و نفيس ترين نسخه هاي مجموعه هستند بايد بيشتر از متوسط کتابهاي مجموعه بيارزند و شايد هم چند برابر ديگر نسخ . و ما هم که آن نسخه ها را نديده ايم از اين طريق به ارزش نسخه هاي موصوف بيشتر آگاه مي شويم.

منبع: خبرگزاري ميراث فرهنگي