از چه فرهنگي ارث برده ايم؟ / وحيد معتمدنژاد

1393/2/29 ۱۰:۲۲

اين هفته به نام «هفته ميراث فرهنگي» در تقويم كشورمان ثبت شده و بر اساس تقويم سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري برنامه‌هاي متنوع و گوناگوني در مراكز تحت پوشش اين سازمان در حال بر‌گزاري است كه از بيستون تا چهل‌ستون از تخت سليمان تا تخت جمشيد از كرانه‌هاي سواحل تا ترانه‌هاي قبايل و از تهران تا سراسرايران شاهد معرفي فرهنگ ايراني هستيم، اين را از اين جهت يادآوري كردم كه مخاطبان بي‌شمار اين ستون، از كم و كيف اين برنامه‌ها در اين هفته آگاه شوند.

اين هفته به نام «هفته ميراث فرهنگي» در تقويم كشورمان ثبت شده و بر اساس تقويم سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري برنامه‌هاي متنوع و گوناگوني در مراكز تحت پوشش اين سازمان در حال بر‌گزاري است كه از بيستون تا چهل‌ستون از تخت سليمان تا تخت جمشيد از كرانه‌هاي سواحل تا ترانه‌هاي قبايل و از تهران تا سراسرايران شاهد معرفي فرهنگ ايراني هستيم، اين را از اين جهت يادآوري كردم كه مخاطبان بي‌شمار اين ستون، از كم و كيف اين برنامه‌ها در اين هفته آگاه شوند. اما اين در حالي است كه به ضرس قاطع هنوز بسياري از ما به ريشه‌هاي عميق فرهنگ اصيل ايراني پي نبرده و در معرفي و فهم آن به صورت كليشه‌هاي غيرعرف جهاني چه در بنايي كه بازديد كرده و چه درمقالي و مجالي، تنها به اوراقي مكتوب و منقوش و نقل قو لي كسالت‌آور و سنتي بسنده مي‌كنيم و در دالان‌هاي تاريخي بي‌هيچ راهنمايي سرگردانيم و بي‌آنكه بدانيم از چه فرهنگي ارث برده‌ايم، به پذيرايي ذهن ناكنجكاو خود و آن هم با روايت‌هاي چند گونه مشغوليم. به يقين، ميراث فرهنگي كشوري به وسعت ايران، ميراثي كه امروز به اسطوره‌هاي گيل‌گمش، اوستا، شاهنامه فردوسي و جايگاه آسماني چغازنبيل، معابد و مساجد و بي‌شمار اساطيرومشاهيربزرگ ديگري مشهور است، با اين نوع معرفي هيچ گاه از گنجينه‌هاي آموزشي دنياي مترقي امروز سر درنياورده و به همين مقوله‌هاي نوشتاري كوتاه اكتفا مي‌كند و فرهنگ كهن ايراني را به خوبي به جهانيان نمي‌شناساند. معرفي در ذات خود فقط شناسايي اثر خاصي نيست و آگاهي از كاربرد و كاركرد آن نيز از اهميت بالايي بر خوردار است، اينكه بدانيم اثر باستاني و تاريخي چيست و كدام است و نشانگر چه انديشه و تفكري است و زاييده چه هنر و تمدني، خود بر درك فرهنگي عميقي دلالت دارد و راه را بر هرگونه رمزگشايي از جهل تاريخي و فرهنگي مي‌گشايد. اهميت اين شناخت در اين است كه ريشه‌هاي فرهنگ ايراني را از باورهاي نوظهور در قالب مختلف آن اعم از اسطوره‌يي، ديني و آموخته‌هايي كه چه به صورت القا و چه به صورت آگاه در حالات گوناگون روحي به وجود آمده بررسي و از آن الگو‌برداري و سپس تجزيه و تحليل كنيم. اسطوره و ديني كه با فرهنگ ايراني عجين بوده و به دور از وهم و خيال و در جامعيتي كلي بر همه ابعاد محيطي و فكري ايراني احاطه كامل داشته و با تشكيلات خاص سياسي با خط مشي و اعتقاد دگرگونه‌يي همراه بوده است. كاملا طبيعي است فرهنگ هر جامعه‌يي از جنبه‌هاي گوناگون آن در بستر زماني خاص با آداب و رسومي كه برگرفته از محيط طبيعي، تاخت و تاز قومي رهگذر وشرايط زندگي منطبق بر افراد آن نشات گرفته، بروز كرده و بر تمام فعاليت‌هاي افراد آن تاثيرگذار بوده است. در چنين شرايطي است كه فرهنگ شكل گرفته و زمينه نفوذ آن بر ديگر جوامع مهيا مي‌شود، خواه تحميلي بوده و خواه تحصيلي. بر اين اساس آگاهي از نحوه اين فعاليت‌ها مي‌تواند بر معرفي هرچه بهتر فرهنگ جوامع صحه گذاشته و در ساخت پايه‌هاي فرهنگي جامعه‌يي رو به رشد و توسعه كه با شيوه‌هاي نوين جهاني همسو و همراه باشد، كمك كند. با اين تعاريف، شناخت فرهنگ ايران علاوه بر اين گونه برنامه‌هاي همايشي و ستايشي، بيش از پيش به واكاوي در پيشينه آن نياز داشته تا از اين رهگذر به مقدمات توسعه فرهنگي انديشيده و به صلح جهاني بينديشيم.

روزنامه اعتماد