جايگاه نسخ خطى در مطالعات امروزى بررسى شد

1386/2/22 ۰۳:۳۰

نشست تخصصي «جايگاه نسخ خطي در مطالعات امروزي» با حضور فريد قاسملو، دكتر شيخالحكمايي و دكتر آل داوود توسط سايت كتاب خبرگزاري ميراث فرهنگي در سالن كارنامه نشر برگزار شد.

نشست تخصصي «جايگاه نسخ خطي در مطالعات امروزي» با حضور فريد قاسملو، دكتر شيخالحكمايي و دكتر آل داوود توسط سايت كتاب خبرگزاري ميراث فرهنگي در سالن كارنامه نشر برگزار شد.

نشست تخصصي با موضوع «جايگاه نسخ خطي در مطالعات امروزي» با حضور فريد قاسم‌لو، دكتر شيخ‌الحكمايي و دكتر آل داوود توسط سايت كتاب خبرگزاري ميراث فرهنگي در سالن كارنامه نشر سراي اهل قلم در بيستمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران برگزار شد. در ابتداي جلسه زهرا حاج محمدي در ارتباط با كشفيات پيرامون نسخ خطي و به كار گرفتن آنها در علم امروز سخن گفت و از قاسم‌لو درباره رابطه و پل ارتباطي علوم امروزي با نسخ خطي سئوال كرد.

فريد قاسم‌لو، عضو گروه تاريخ علم بنياد دايره‌المعارف اسلا‌مي‌توضيح داد: «علم در مفهوم ساينس، به تعبير فلا‌سفه علم يك جريان دائمي ودرحال حركت است و هيچ‌وقت به جزاير منقطعي تقسيم نمي‌شود كه بگوييم در هر كدام از اين جزاير منقطع علمي پديدآمده. اما اگر علم مفهوم خطي، ممتد و در حال رشد است، رابطه وامداري بين حال و گذشته برقرار است اما گذشته نقش انعكاسي در توسعه آينده ندارد. علم به تعبيري، منحني در حال رشد نيست بلكه هميشه به نقاط ركود و انحطاطي احتياج دارد تا به خردورزي‌ها و تئوري‌ها و انديشه‌هاي بعدي برسد. اينكه كپونيك جرات نمي‌كرد عنوان كند كه زمين مركز عالم است و گاليله را تهديد به شكنجه مادرش كرده بودند تا حرفش را پس بگيرد براي اين بود كه علم بطلميوس را قبول داشتند وزمين را مركز كائنات مي‌دانستند. پس كپرنيك و گاليله هيچ وامداري‌اي به بطلميوس نداشتند. خود ما وقتي مريض مي‌شويم به پزشك مراجعه مي‌كنيم و ‌ كتاب قانون ابن‌سينا را براي درمان دردهايمان جست‌وجو نمي‌كنيم. علم امروز وامداري علم گذشته نيست ولي اين موضوع دليل بر اين نيست كه گذشته را فراموش كنيم.بايد به گذشته نگاه كنيم چون ذات علم، استفاده از دانش‌هاي گذشته براي دستيابي به معرفت آينده است.

حاج محمدي در ادامه توضيح داد كه بسياري از كشفيات باستان شناسي ثابت كرده كه علم پزشكي در گذشته بسيار پيشرفت داشته و درمان برخي بيماري‌هاي لا‌علا‌ج امروزي را پيدا كرده بودند.وي نوع تقسيم‌بندي علم توسط قاسم‌لو را كه به دو دسته قديم و جديد بدون هيچ ارتباطي با هم مطرح كرده بود رد كرد و گرايش امروزي در جامعه علمي و به خصوص پزشكي را به استفاده از روش‌هاي قديمي براي علا‌ج بيماري‌ها نشانگر رابطه عميق ميان اين دو تقسيم‌بندي دانست.

قاسم‌لو نيز مقوله پزشكي سنتي را از بزرگ‌ترين دغدغه‌هاي علم پزشكي دانست و اعلا‌م كرد كه به تازگي دانشگاه علوم پزشكي تهران اقدام به گرفتن دانشجو در اين زمينه در حدM.S كرده است.

وي در اين زمينه توضيح داد كه اين كار داروسازي و داروشناسي گياهي است و نبايد با پزشكي سنتي اشتباهش گرفت و گفت: امروزه ديگر نمي‌شود به پزشكان سنتي اعتماد كرد و بايدتابع زمانه به سراغ پزشك‌هايي رفت كه داروي شيميايي تجويز مي‌كنند.

آل‌داوود در ادامه بحث شناسايي نسخ خطي را بسيار مهم دانست و گفت: نبايد شناسايي اين نسخ براي اين امر باشد كه آيا براي امروز من مفيد است يا نه؟ بايد آنها را بشناسيم تا راه‌آينده خود را بهتر پيدا كنيم. اينكه علم قديم تاچه حد در كشف درمان بيماري‌ها مفيد بوده است بحثي است ثانوي.

شيخ‌الحكمايي نيز شناخت تاريخ و هويت را از راه شناسايي آثار مكتوب بسيار مهم داشت، گفت: موضوع تاريخ مهم بيشترين اهميت را دارد. اينكه بدانيم سهم ما تمدن جهاني، حداقل در نشان دادن حقيقت‌ها چقدر است. متاسفانه به خاطر كم توجهي ما و پول‌هايي كه عرب‌ها خرج مي‌كنند، بسياري ازتلا‌ش‌هاي دانشمندان سرزمين ما در همه علوم به نام اعراب ثبت مي‌شود. بحث مهم ديگر اين است كه اگر ما مي‌خواهيم جهشي رو به جلو داشته باشيم نياز به خود باوري داريم. يعني نسل امروز ما بداند كه در مقاطعي، مردم سرزمين ما چه پيشرفت‌هايي كرده‌اند. اول بايد مشحص شود كه كدام مرجع و مركزي متولي شناسايي اين امور است. كتابخانه ملي، كتابخانه آيت‌الله مرعشي، سازمان ميراث فرهنگي و ديگر مراكز، هر كدام بخشي از انجام اين كار را برعهده دارند و متاسفانه هيچ مركزي نيست تا به سامان امور نسخ خطي و پژوهش درباره آن به صورت متولي اصلي اين كار بپردازد. حيطه كار روي نسخ خطي در ايران جدي گرفته نمي‌شود و مصحح كه روي تصحيح نسخه‌هاي خطي كار مي‌كند حق الزحمه بسيار پاييني دريافت مي‌كند. هيچ بودجه‌اي هم براي اين كار در نظر گرفته نمي‌شود و اين ناهماهنگي‌ها مقدمه‌اي است براي آشفتگي‌هاي اين حوزه پر ارزش.

آل داوود نيز ضمن تائيد سخنان شيخ‌الحكمايي عنوان كرد: چون براي اين كار از طرف هيچ ارگاني ارزش چنداني گذاشته نمي‌شود، برخي مصحح‌ها كار خود را بدون دقت لا‌زم انجام مي‌دهند تا سريعا كار تصحيح نسخه‌ها را تمام كرده و حق الزحمه خود را دريافت كنند. بنابراين كتاب‌هايي كه از تصحيح اينها چاپ مي‌شود هيچ ارزش تحقيقي و علمي ندارد. نه مصحح زحمت لا‌زم را كشيده و نه نسخه‌هاي خطي مربوطه را تطبيق داده و نه مجالي داشته تا روي مقدمه كتاب درباره ايرادات و جايگاه آن صحبتي كند. يك استاد تصحيح متون بايد در كنار اين كار، ده‌ها كار ديگر انجام دهد تا بتواند امرار معاش كنند. اين كار كيفيت نهايي را پايين مي‌آورد.

البته نبايد از زحمات برخي از موسسه‌ها كه با ذوق شخصي يا مديريت درست كارهايي در اين زمينه انجام مي‌دهند گذشت ولي اينگونه كارها جوابگوي حدود 300 هزار نسخه خطي داخل كشور نيست.

حاج محمدي در ادامه عنوان كرد كه با وجود چنين دايره مسدودي در حوزه نسخ خطي، نه تعريف درستي از نسخ خطي ارائه مي‌شود، نه مصحح، تصحيح با كيفيتي از كار ارائه مي‌كند، نه دولت از اين كار حمايت مي‌كند و نه ما مي‌توانيم به نتيجه مطلوبي برسيم.

قاسم‌لو اين سخنان را رد كرد و اوضاع را اينگونه وخيم ندانست ودرباره نسخه‌هايي كه تاكنون منتشر شده گفت: آيا تمام نسخه‌هايي كه امروزه منتشر مي‌شود قابل اعتمادند و در مطالعات امروزي نقش مهمي دارند؟ من اعتقاد دارم كه بخش خصوصي بايد متولي اين كار شود تا به پيشرفت دراين زمينه كمك شود.

سپس آل داوود درباره نحوه استفاده پژوهشگران از نسخه‌هاي خطي موجود در كتابخانه‌ها گفت: متاسفانه بعد از انقلا‌ب چيزي كه شدت يافته اين است كه به خارجي‌ها بهاي بيشتري نسبت به ايراني‌ها براي بازديد و پژوهش روي نسخه‌هاي خطي داده مي‌شود. وزارت امور خارجه هزينه زيادي كرده و كتاب‌هاي خطي فراوان را از روسيه و چند كشور ديگر عكسبرداري كرده واين عكس‌ها در حال حاضر در كتابخانه وزارتخانه موجود است. صرف اين هزينه براي اين كار بسيار درست بوده است اما متاسفانه بعد از صحافي اين نسخه‌ها مهري رويشان زده‌اند كه نشر اين كتاب پيگرد قانوني دارد. يعني از بودجه بيت‌المال كتابي به ايران آمده و نبايد در دسترس قرار بگيرد. مسئولين كتابخانه‌ها به جاي اينكه كار پژوهش روي نسخه‌هاي خطي را آسان كنند، با مقررات بي‌جا اين كار را غيرممكن كرده‌اند.

منبع: خبرگزاري ميراث فرهنگي