دايره المعارف‌هاي اين زمانه

1386/2/3 ۰۳:۳۰

دايره المعارف‌هاي اين زمانه

افق‌ براي‌ دايره`‌المعارف‌هاي‌ كاغذي‌ كه‌ مي‌‌شد‌ آن‌ها‌ را‌ با‌ دست‌ لمس‌ كرد،‌ تيره‌ و‌ تار‌ است.



ترجمه دكتر يونس شكرخواه:
براي‌ جيمي‌ ويلز‌‌(Jimmy wales) بنيانگذار‌ دايره`‌المعارف‌ رايگان‌ ويكي‌پديا،‌ شرايط‌ بسيار‌ روشن‌ است:
افق‌ براي‌ دايره`‌المعارف‌هاي‌ كاغذي‌ كه‌ مي‌‌شد‌ آن‌ها‌ را‌ با‌ دست‌ لمس‌ كرد،‌ تيره‌ و‌ تار‌ است.
اما‌ آيا‌ واقعا‌ دايره‌`المعارف‌هاي‌ كاغذي‌ دايناسورهاي‌ نشر‌ هستند؟‌ موضوع‌ واقعا‌ به‌ همين‌ آساني‌ها‌ هم‌ نيست. انتشاراتي‌هاي‌ بسياري‌ هستند‌ كه‌ هنوز‌ روي‌ كتاب‌هاي‌ مرجع‌ حجيم‌ سرمايه‌گذاري‌ مي‌‌كنند.‌ انتشارات‌ فرانسوي‌ يونيورساليس‌‌(universalis) دايره‌`المعارف‌هاي‌ 28‌ جلدي‌ خود‌ را‌ در‌ سال‌ 2002 منتشر‌ كرد.
شركت‌ آلماني‌ بروكهاس‌‌(Brockhaus) كه‌ 200‌ سال‌ است‌ در‌ آلمان‌ ضامن‌ تداوم‌ دانش‌ است،‌ نسخه‌ قرن‌ بيست‌ و‌ يكمي‌ خود‌ را‌ كه‌ يك‌ دايره‌`المعارف30‌ ‌‌ جلدي‌ ‌ با‌ 24500‌ صفحه‌ و‌ به‌ وزن‌ 70‌ كيلوگرم‌ است‌ و‌ فضايي‌ به‌ وسعت‌ 70/1‌ متر‌ را‌ در‌ قفسه‌ اشغال‌ مي‌‌كند،‌ در‌ سال‌ 2005‌ در‌ نمايشگاه‌ بين‌المللي‌ كتاب‌ فرانكفورت‌ عرضه‌ كرد.
غول‌هاي‌ دانش‌
در‌ همين‌ حال‌ ماجراي‌ دايره‌`المعارف‌‌ بريتانيكا‌ هم‌ كه‌ گفته‌ مي‌‌شود‌ مهم‌ترين‌ دايره‌`المعارف‌‌ انگليسي‌ زبان‌ است،‌ مطرح‌ مي‌‌باشد.
ويرايش‌ جديد‌ بريتانيكا‌ هم‌ در‌ سال‌ 2005‌ كه‌ مشتمل‌ بر‌ 32‌ جلد‌ بود،‌ به‌ بازار‌ عرضه‌ شد.
جواسپوزيتو‌ فرد‌ صاحب‌نظري‌ كه‌ تا‌ پايان‌ دهه‌ 1990‌ مدير‌ اجرايي‌ سابق‌ بريتانيكا‌ بود،‌ مي‌‌گويد:‌ اينترنت‌ آخرين‌ ميخي‌ است‌ كه‌ به‌ تابوت‌ دايره‌`المعارف‌ كوبيده‌ مي‌‌شود.
اما‌ تاكنون‌ كسي‌ سعي‌ نكرده‌ است‌ از‌ تلاش‌ براي‌ زدن‌ آخرين‌ ميخ‌ به‌ تابوت‌ فراتر‌ رود.‌ در‌ واقع‌ در‌ پس‌ طرح‌ اين‌ نكته‌ كه‌ نسخه‌هاي‌ بعد‌ فقط‌ آنلاين‌ خواهند‌ بود،‌ دوباره‌ نسخه‌هاي‌ مكتوب‌ هم‌ به‌ بازار‌ آمده‌اند.‌ الان‌ هم‌ بعيد‌ به‌ نظر‌ مي‌‌رسد‌ كه‌ كمپاني‌هايي‌ چون‌ بروكهاوس‌ و‌ بريتانيكا‌ تمايل‌ به‌ از‌ دست‌ دادن‌ پولشان‌ داشته‌ باشند‌ و‌ فعاليت‌هايي‌ را‌ كنار‌ بگذارند‌ كه‌ مردم‌ از‌ 2500‌ سال‌ پيش‌ آن‌ را‌ شروع‌ كرده‌اند:‌ مستندسازي‌ دانش‌ انسان.

آموزش‌ جهاني‌
آثار‌ به‌ جا‌ مانده‌ از‌ چين‌ باستان‌ و‌ يونان‌ قبل‌ از‌ مسيحيت‌ يا‌ قلمرو‌ فرهنگي‌ عربي‌ و‌ مكتوبات‌ موجود‌ بر‌ خيزران‌ها‌ و‌ طومارها‌ همه‌ بيانگر‌ اين‌ نكته‌ هستند‌ كه‌ مستندسازي‌ دانش‌ در‌ جهان‌ يك‌ روياي‌ قديمي‌ است.
ردپاي‌ اصطلاح‌ انسايكلوپديا Encyclopedia به‌ معني‌ دايره‌`المعارف‌‌ را‌ كه‌ ريشه‌ لاتين‌ دارد‌ و‌ به‌ معني‌ دوره‌ آموزش‌ عمومي‌ است،‌ مي‌‌توان‌ از‌ هيپياس‌ اليس‌(Hippias of Elis) گرفت‌ كه‌ پانصد‌ سال‌ پيش‌ مي‌‌زيست‌ و‌ اين‌ اصطلاح‌ او‌ در‌ آن‌ دوران‌ به‌ معني‌ "آموزش‌‌ جهاني"‌ بود.‌ دايره‌`المعارف‌ها‌ تا‌ قرن‌ هفدهم‌ كم‌تر‌ به‌صورت‌ الفبايي‌ تنظيم‌ مي‌‌شدند.‌ اين‌ دايره‌`المعارف‌ها‌ مدعي‌ بودند‌ كه‌ اطلاعات‌ كامل‌ و‌ جامعي‌ درباره‌ همه‌ دانش‌ها‌ دارند.
دانش‌ در‌ آن‌ دوران‌ محدود‌ بود‌ و‌ مي‌‌شد‌ آن‌ را‌ به‌صورت‌ دايره‌اي‌ بسته‌ فرض‌ كرد‌ كه‌ داراي‌ چند‌ رشته‌‌ است.
تا‌ دوران‌ مدرن‌ هفت‌ هنر‌ ليبرال‌ چارچوب‌ كار‌ را‌ شكل‌ مي‌‌دادند: گرامر،‌ بيان‌ (فن‌ بلاغت)،‌ هندسه،‌ احتجاج‌ (جدل)،‌ رياضي،‌ موسيقي‌ و‌ نجوم.
به‌ اين‌ هنرها‌ به‌صورت‌ سلسله‌ مراتبي‌ نگريسته‌ مي‌‌شد‌ و‌ هر‌ كدام‌ براي‌ خودشان‌ داراي‌ زيربخش‌هاي‌ اختصاصي‌ بودند. اما‌ در‌ قرن‌ هجدهم،‌ دايره‌`المعارف‌ها‌ به‌ گونه‌اي‌ كه‌ حالا‌ ما‌ آن‌ها‌ را‌ مي‌‌شناسيم،‌ در‌ فرانسه‌ متولد‌ شدند.‌ در‌ اين‌ مرحله،‌ دايره‌`المعارف‌‌ حالت‌ يك‌ كتاب‌ مرجع‌ را‌ براي‌ مردم-‌ در‌ هر‌ سطحي‌ از‌ سواد-‌ به‌ خود‌ گرفت،‌ علاوه‌ بر‌ اين،‌ حالت‌ الفبايي‌ به‌ خود‌ گرفت‌ و‌ به‌ اين‌ منطق‌ هم‌ دست‌ يافت‌ كه‌ دانش‌ انسان‌ پديده‌اي‌ است‌ كه‌ مدام‌ توسعه‌ مي‌‌يابد.‌ اما‌ تلقي‌ مدرن‌ ما‌ از‌ دايره‌`المعارف‌‌ يك‌ گزارش‌ ساختمند‌ از‌ دانش‌ بشري‌ است‌ كه‌ تلاش‌ دارد‌ در‌ عين‌ جامعيت‌ تا‌ حد‌ ممكن‌ تفصيلي‌ باشد.‌ حالا‌ باورها‌ حول‌ اين‌ نكته‌ شكل‌ گرفته‌ كه‌ نيازي‌ نيست‌ اين‌ نوع‌ آثار‌ حالت‌ جهاني‌ داشته‌ باشند‌ و‌ به‌ همين‌ دليل‌ است‌ كه‌ اكنون‌ كتاب‌هاي‌ مرجع‌ با‌ دامنه‌ موضوعي‌ خاص‌ و‌ يا‌ فرهنگ‌هاي‌ موضوعي‌ هم‌ در‌ همين‌گونه‌ ادبي‌ جاي‌ داده‌ مي‌‌شوند.
با‌ در‌ نظر‌ گرفتن‌ اين‌ نكته‌ كه‌ عرصه‌ دانش،‌ حوزه‌اي‌ گسترده‌ است،‌ تلاش‌ براي‌ حفظ‌ همه‌ معارف‌ بشري‌ به‌ رويايي‌ انساني‌ مي‌‌ماند‌ كه‌ با‌ نوعي‌ جنون‌ خودبزرگ‌بيني‌ همراه‌ است.
اكنون‌ اين‌ نكته‌ مشخص‌ شده‌ است‌ كه‌ در‌ هر‌ دوازده‌ سال‌ حجم‌ دانش‌ بشر‌ دو‌ برابر‌ مي‌‌شود‌ و‌ اگر‌ قرار‌ بود‌ دايره‌`المعارف‌ها‌ به‌ همين‌ شتاب‌ گام‌ بردارند‌ مي‌‌بايست‌ هر‌ كدام‌ در‌ چندين‌ هزار‌ جلد‌ در‌ آستانه‌ قرن‌ منتشر‌ مي‌‌شدند‌ و‌ اين‌ امر‌ به‌ اين‌ معنا‌ است‌ كه‌ به‌ كيلومترها‌ جا،‌ بيشتر‌ از‌ قفسه‌‌هاي‌ موجود‌ كتاب‌ نياز‌ هست.
بنابراين‌ يكي‌ از‌ دشواري‌هاي‌ تيم‌هاي‌ سرپرستي‌‌ دايره‌`المعارف‌ها‌ در‌ كنار‌ ساير‌ وظايفشان‌ اين‌ است‌ كه‌ كدام‌ اصطلاحات‌ و‌ مفاهيم‌ تازه‌ را‌ بايد‌ به‌ مدخل‌هاي‌ قبلي‌ اضافه‌ كنند،‌ كدام‌ها‌ را‌ بايد‌ در‌ ساير‌ مداخل‌ حل‌ كنند‌ و‌ يا‌ كدام‌ها‌ اصلا‌ نياز‌ به‌ مدخل‌ مستقل‌ شدن‌ ندارند‌ و‌ مي‌‌توان‌ آنها‌ را‌ در‌ مقاله‌اي‌ و‌ يا‌ در‌ ذيل‌ يك‌ ‌ مفهوم‌ ديگر‌ توضيح‌ داد.
اما‌ اينترنت‌ با‌ مشكل‌ كمبود‌ جا‌ مواجه‌ نيست‌ و‌ از‌ طرف‌ ديگر‌ به‌ سيستم‌ نظم‌دهي‌ و‌ ترتيبي‌ هنجار‌ هم‌ نياز‌ ندارد‌ و‌ اطلاعات‌ در‌ آن‌ به‌صورت‌ پيوندي‌ از‌ طريق‌ فرامتن‌‌(Hypertext) با‌ يكديگر‌ مرتبط‌ مي‌‌شوند.
با‌ اين‌ همه،‌ ضرورت‌ شبكه‌اي‌ شدن‌ دانش‌ بر‌ توليدكنندگان‌ نخستين‌ دايره‌`المعارف‌‌ فرانسوي‌ در‌ قرن‌ هجدهم‌ هم‌ آشكار‌ بوده‌ است.‌ آن‌ها‌ در‌ همان‌ دوران‌ از‌ پانوشت‌ها‌ و‌ ارجاعات‌ متقابل‌ استفاده‌ كرده‌اند،‌ امري‌ كه‌ در‌ حال‌ حاضر‌ نيز‌ رايج‌ است. در‌ هر‌ حال،‌ امروز‌ هنوز‌ برخاستن‌ و‌ رفتن‌ به‌ سمت‌ قفسه‌ كتاب‌ و‌ تورق‌ در‌ اين‌ مجلدات‌ قطور‌ با‌ گرفتارهايي‌ كه‌ از‌ نظر‌ وقت‌ وجود‌ دارد،‌ كاري‌ دشوار‌ است.
اگر‌ كسي‌ فرضا‌ اطلاعاتي‌ درباره‌ موزارت‌ يا‌ ساختار DNA يا‌ اطلاعاتي‌ درباره‌ طول‌ رودخانه‌ آمازون‌ بخواهد‌ فقط‌ به‌ يك‌ كامپيوتر،‌ ماوس‌ و‌ صفحه‌ كليد‌ نياز‌ دارد‌ و‌ به‌ عبارت‌ بهتر‌ با‌ يك‌ جست‌وجوي‌ ساده‌ در‌ يك‌ موتور‌ جست‌وجوي‌ اينترنتي‌ به‌ همه‌ آن‌ها‌ دست‌ مي‌‌يابد.
موتور‌ جست‌وجوي‌ گوگل‌ كه‌ از‌ سال‌ 1998‌ پايه‌گذاري‌ شد‌ به‌ يكي‌ از‌ مهم‌ترين‌ ابزارهاي‌ پژوهشي‌ در‌ عرصه‌ وب‌ تبديل‌ شده‌ است.‌ اين‌ غول‌ جست‌وجوگر‌ روزانه‌ به‌ 200‌ ميليون‌ درخواست‌ پاسخ‌ مي‌‌دهد‌ و‌ براي‌ پاسخ‌ دادن‌ به‌ اين‌ 200‌ ميليون‌ درخواست‌ به‌ سراغ‌ هشت‌ ميليارد‌ وب‌ سايت‌ مي‌‌رود. هدف‌ شركت‌ گوگل‌ سامان‌ دادن‌ به‌ اطلاعات‌ جهان‌ و‌ دسترس‌پذير‌ ساختن‌ آن‌ براي‌ همگان‌ است.‌ اين‌ سرويس‌ اگرچه‌ رايگان‌ است،‌ اما‌ براي‌ گوگل‌ يك‌ تجارت‌ پردرآمد‌ است.
گوگل‌ سال‌ پيش‌ 6‌ ميليارد‌ دلار‌ درآمد‌ آگهي‌ داشت‌ (سال‌ 2005)‌ و‌ اين‌ رقم‌ دو‌ برابر‌ سال‌ 2004‌ بود‌ و‌ به‌ اين‌ ترتيب‌ همه‌ موتورهاي‌ جست‌وجوگر‌ رقيب‌ را‌ جا‌ گذاشت.
هر‌ كه‌ با‌ گوگل‌ يا‌ موتور‌ جست‌وجوي‌ ديگري‌ كار‌ كرده‌ باشد،‌ جبرا‌ با‌ "ويكي‌پديا"‌ مواجه‌ شده‌ است.
ويكي‌پديا‌ يك‌ دايره‌`المعارف‌‌ رايگان‌ آنلاين‌ است‌ كه‌ هزينه‌هايش‌ را‌ از‌ طريق‌ يك‌ بنياد‌ و‌ كمك‌هاي‌ مالي‌ ديگر‌تامين مي‌كند. ويكي‌پديا‌ هم‌ از‌ سال‌ 2001‌ پاسخگوي‌ پرسش‌هاي‌ فراواني‌ بوده‌ است.‌ اگر‌ چه‌ زبان‌ ويكي‌پديا‌ در‌ اصل‌ انگليسي‌ بود،‌ اما‌ اكنون‌ با‌ بيش‌ از‌ 200‌ زبان‌ جهان‌ در‌ دسترس‌ است.‌ از‌ آنجايي‌ كه‌ نسخه‌هاي‌ متفاوت‌ زباني‌ ويكي‌پديا‌ به‌صورت‌ مستقل‌ عمل‌ مي‌‌كنند،‌ تعداد‌ مقالات‌ آن‌ از‌ زباني‌ به‌ زبان‌ ديگر‌ متفاوت‌ است،‌ ولي‌ در‌ هر‌ حال‌ از‌ بيش‌ از‌ چهار‌ ميليون‌ مدخل‌ ويكي‌پديا،‌ يك‌ ميليون‌ مدخل‌ به‌ زبان‌ انگليسي‌ است‌ در‌ حالي‌ كه‌ كاربران‌ آلماني‌ ويكي‌پديا‌ به‌ بيش‌ از‌ 400‌ هزار‌ مدخل‌ دسترسي‌ دارند.‌ مقالات‌ ويكي‌پديا‌ رايگان‌ نوشته‌ مي‌‌شوند‌ و‌ از‌ افراد‌ متخصص‌ يا‌ غيرمتخصص‌ مجوز‌ انتشار‌ نمي‌‌گيرند‌ و‌ در‌ عمل‌ نشانه‌اي‌ از‌ يك‌ هيات‌ تحريريه‌ مركزي‌ كه‌ از‌ اعتبار‌ و‌ قابليت‌‌ اتكاي‌ مقالات‌ مراقبت‌ كند،‌ به‌ چشم‌ نمي‌‌خورد.‌ افراد‌ گرداننده‌ ويكي‌پديا‌ بر‌ اين‌ باورند‌ كه‌ هر‌ اشتباهي‌ توسط‌ عده‌اي‌ ديگر‌ در‌ روندي‌ طبيعي‌ اصلاح‌ خواهد‌ شد‌ چرا‌ كه‌ وجود‌ ابزار‌ ويرايش‌ مخصوص‌ براي‌ ويكي‌پديا‌ اين‌ امكان‌ را‌ فراهم‌ مي‌‌سازد‌ تا‌ هر‌ كه‌ بتواند‌ اطلاعات‌ آن‌ را‌ ويرايش‌ كند.
اما‌ ناشران‌ دايره‌`المعارف‌هاي‌ بزرگ‌ حاضر‌ نيستند‌ به‌ نويسندگان‌ افتخاري‌ پاره‌وقت‌ اتكا‌ كنند،‌ چرا‌ كه‌ هدف‌ اصلي‌ اين‌ ناشران‌ كيفيت‌ است‌ و‌ اين‌ امر‌ به‌ معني‌ بررسي‌ و‌ رسيدگي‌ دقيق‌ به‌ مطالب‌ به‌صورت‌ چندين‌ و‌ چند‌ باره‌ است.

هزاران‌ محقق‌ و‌ كارشناس‌ بر‌ روي‌ دايره‌`المعارف‌‌ بروكهاوس‌ كار‌ مي‌‌كنند. اين‌ پژوهشگران‌ و‌ كارشناسان،‌ مقاله‌ مي‌‌نويسند،‌ موضوعات‌ را‌ دقيقا‌ چك‌ مي‌‌كنند‌ و‌ مورد‌ تجزيه‌ و‌ تحليل‌ قرار‌ مي‌‌دهند‌ و‌ در‌ دفاتر‌ خود‌ در‌ آفريقاي‌ جنوبي،‌ كوير‌ گوبي‌‌(Gobi) در‌ آند‌ آمريكاي‌ جنوبي‌ يا‌ در‌ ساير‌ نقاط‌ جهان‌ كار‌ مي‌‌كنند‌ و‌ نتيجه‌ نهايي‌ را‌ براي‌ هيات‌ تحريريه‌ مركزي‌ در‌ لايپزيك‌ ارسال‌ مي‌‌كنند‌ و‌ در‌ اين‌جا‌ شصت‌ ويراستار‌ فني‌ مجددا‌ به‌ ارزيابي‌ اعتبار‌ مقالات‌ مي‌‌پردازند‌ و‌ در‌ عين‌ حال‌ آن‌ها‌ را‌ ساده‌تر‌ و‌ كوتاه‌تر‌ مي‌‌سازند.‌ عده‌اي‌ ديگر‌ هم‌ درگير‌ ارزيابي‌ محتوا‌ و‌ جزييات‌ زبان‌شناسي‌ موضوع‌ نظير‌ گرامر،‌ رسم‌الخط‌ و‌ سجاوندي‌ مي‌‌شوند.

دايره`‌المعارف‌ يا‌ بازار‌ تبادل‌ اطلاعات؟
تيم‌ بروكهاوس‌ به‌ ويكي‌پديا‌ نگاه‌ سردي‌ دارد. پترا‌ سينگر‌ از‌ موسسه‌ بروكهاوس‌ مي‌‌گويد‌ ويكي‌پديا‌ دايره‌`المعارف‌ نيست،‌ يك‌ بازار‌ تبادل‌ اطلاعات‌ است.
كسي‌ كه‌ مي‌‌خواهد‌ اطلاعاتي‌ را‌ نقل‌ كند‌ براي‌ رسيدن‌ به‌ يك‌ درك‌ اوليه‌ مي‌‌تواند‌ خيلي‌ راحت‌ از‌ گوگل‌ يا‌ ويكي‌پديا‌ استفاده‌ كند،‌ اما‌ اگر‌ قرار‌ به‌ تحقيق‌ عميق‌تري‌ باشد،‌ بايد‌ به‌ دايره‌`المعارف‌هاي‌ مكتوب‌ تكيه‌ كرد‌ كه‌ هميشه‌ قابل‌ اتكا‌ هستند.
ناشر‌ بزرگ‌ترين‌ دايره‌`المعارف‌ ژاپن‌ يعني‌ "سكايي‌ دايهاياكاجتين" (sekai Daihyakka Jiten) هم‌ بر‌ ديدگاهي‌ در‌ همين‌ راستا‌ تكيه‌ دارد.
از‌ ديگر‌ سو،‌ نائوتو‌ شيمونوكا‌ رييس‌ چاپخانه‌ هيبونشا‌ در‌ ژاپن‌ و‌ نيز‌ شركت‌ چاپي‌ اينشوكان‌ كه‌ از‌ سال‌ 1954‌ اين‌ دايره‌`المعارف‌‌ ژاپني‌ را‌ چاپ‌ مي‌‌كند،‌ معتقد‌ است: ديگر‌ مدت‌ها‌ از‌ اين‌ موضوع‌ كه‌ دايره‌`المعارف‌ها‌ نماد‌ وضع‌ كنوني‌ ژاپن‌ هستند،‌ گذشته‌ است.
به‌ جاي‌ چاپ‌ 240‌ هزار‌ نسخه‌ 32‌ جلدي،‌ اكنون‌ تنها‌ چند‌ هزار‌ نسخه‌ به‌دست‌ چاپ‌ سپرده‌ مي‌‌شوند.‌ اكثر‌ مشتريان‌ هم‌ نهادهاي‌ عمومي‌ هستند،‌ افراد‌ عادي‌ نمي‌‌توانند‌ متقبل‌ چنين‌ هزينه‌هايي‌ شوند،‌ مگر‌ اين‌كه‌ نويسنده‌ يا‌ پژوهشگر‌ باشند.‌ تقريبا‌ ميانگين‌ ژاپني‌ها‌ را‌ مي‌‌توان‌ در‌ موتورهاي‌ جست‌وجو‌ يا‌ صفحات‌ ژاپني‌ ويكي‌پديا‌ ديد.‌ ناشران‌ و‌ چاپكاران‌ هم‌ خود‌ را‌ با‌ چنين‌ روندي‌ وفق‌ داده‌اند‌ و‌ بر‌ روي‌ محصولات‌ ديگري‌ مثل‌ مجلات‌ متمركز‌ شده‌اند.
اما‌ نائوتو‌ شيمونوكا‌ درباره‌ يك‌ چيز‌ تقريبا‌ مطمئن‌ است:‌گنج‌ ما‌ ميزان‌ زياد‌ دانش‌ است‌ كه‌ طي‌ زمان‌ انباشته‌ شده‌ و‌ وظيفه‌ ما‌ انتقال‌ اين‌ دانش‌ به‌ حال‌ و‌ به‌ آينده‌ از‌ طريق‌ هر‌ رسانه‌اي‌ مي‌‌باشد. با‌ اين‌ حال،‌ كتاب‌هاي‌ مرجع‌ مدرن‌ خودشان‌ را‌ صرفا‌ ناقل‌ دانش‌ نمي‌‌دانند.
بروكهاوس‌ در‌ سال‌ 2005،‌ جايزه‌ "جذاب‌ترين‌ كتاب‌ها"‌ را‌ از‌ استيفتونگ‌ بوخكانست (stiftung Buchkunst) گرفت.
بروكهاوس‌ اطلاعات‌ خود‌ را‌ به‌صورت‌ رنگي،‌ جذاب‌ و‌ سهل‌ براي‌ خواندن‌ ارايه‌ مي‌‌كند.‌ نقشه‌هاي‌ تاشونده،‌ گرافيك‌هاي‌ اطلاع‌رسان‌ ساده‌ و‌ تصاوير‌ جذاب‌ از‌ ديگر‌ خصوصيات‌ تبديل‌ ساختن‌ مدخل‌ها‌ به‌ ادبيات‌ جذاب‌ و‌ قابل‌ خواندن‌ بروكهاوس‌ است.
داشتن‌ ارجاعات‌ متقابل‌ براي‌ اصطلاحات‌ كليدي‌ و‌ يا‌ حتي‌ ارجاع‌ به‌ رسانه‌هاي‌ ديگر‌ مثلا‌ به‌ كتابخانه‌‌ شنيداري‌ بروكهاوس‌ كه‌ بخشي‌ از‌ بسته‌ نسخه‌ قرن‌ بيست‌ و‌ يكمي‌ اين‌ دايره‌`المعارف‌ است،‌ جزو‌ جاذبه‌هاي‌ ديگر‌ آن‌ به‌ شمار‌ مي‌‌آيد.
تشنگان‌ دانش‌ به‌ اين‌ ترتيب‌ مي‌‌توانند‌ به‌ آن‌چه‌ كه‌ به‌ سختي‌ تبديل‌ به‌ كلمه‌ مي‌‌شود،‌ گوش‌ بسپارند‌ به‌ عنوان‌ مثال‌ به‌ نعره‌ يك‌ اورانگوتان‌ جوان‌ و‌ يا‌ به‌ تلفظ‌ ويژه‌ جان‌ اف‌ كندي‌ در‌ بيان‌ اين‌ جمله‌ به‌ زبان‌ آلماني‌ كه‌ روزگاري‌ در‌ برلين‌ به‌ زبان‌ آورد: "Ich bin ein Berliner"
دايره`‌المعارف‌ها‌ و‌ تنوع‌ رسانه‌اي‌
و‌ صد‌ البته‌ رسانه‌هاي‌ سنتي‌ اكنون‌ از‌ طيف‌ كامل‌ رسانه‌هاي‌ نوين‌ بهره‌ مي‌‌گيرند.‌ به‌ هر‌ حال،‌ چه‌ بحث‌ يونيورساليس‌ در‌ ميان‌ باشد‌ و‌ چه‌ بحث‌ بريتانيكا‌ يا‌ بوركهاوس،‌ نسخه‌هاي‌ الكترونيك‌ ساليانه‌ به‌ عنوان‌ بخشي‌ از‌ بسته‌ دايره‌`المعارف‌ به‌ روز‌ مي‌‌شوند.
به‌ عنوان‌ نمونه،‌ نسخه‌ آنلاين‌ بروكهاوس‌ نه‌ تنها‌ از‌ طريق‌ اينترنت‌ بلكه‌ از‌ طريق‌‌PDA كه‌ همان‌ كامپيوترهاي‌ جيبي‌ هستند‌ و‌ به‌ دستيار‌ ديجيتال‌ شخصي‌ شهرت‌ دارند‌ نيز‌ قابل‌ دسترس‌ هستند،‌ علاوه‌ بر‌ اين‌ نسخه‌ آنلاين‌ بروكهاوس‌ از‌ طريق‌ تلفن‌هاي‌ هوشمند‌ هم‌ در‌ دسترس‌ مي‌‌باشد.‌ راه‌حل‌ ايده‌آل‌ در‌ اين‌ زمينه‌ مي‌‌تواند‌ استفاده‌ از‌ حافظه‌هاي‌‌USB باشد‌ كه‌ مي‌‌تواند‌ كل‌ 30‌ جلد‌ را‌ هم‌ در‌ خود‌ جا‌ دهد.
علي‌رغم‌ تنوع‌ رسانه‌اي‌ موجود،‌ بروكهاوس‌ دليلي‌ نمي‌‌بيند‌ كه‌ از‌ نسخه‌ چاپي‌ دايره‌`المعارف‌ خود‌ دست‌ بكشد.‌ آنگونه‌ كه‌ پترا‌ سينگر‌ مي‌‌گويد‌ فروش‌ نسخه‌ قرن‌ بيست‌ و‌ يكمي‌ دايره‌`المعارف‌ بروكهاوس‌ نسبت‌ به‌ سال‌ پيش‌ 20‌ درصد‌ افزايش‌ نشان‌ مي‌‌دهد.
بين‌ خريداران‌ دايره‌`المعارف‌‌ قرن‌ بيست‌ و‌ يكم‌ بروكهاوس‌ مي‌‌توان‌ رد‌ پاي‌ دانشمندان،‌ روزنامه‌نگاران‌ و‌ نهادهاي‌ عمومي‌ نظير‌ كتابخانه‌ها،‌ دانشگاه‌ها‌ و‌ مدارس‌ را‌ ديد.
اگر‌ چه‌ ممكن‌ است‌ برخي‌ از‌ آمارها‌ و‌ ارقام‌ به‌ سان‌ آمارهاي‌ دهه‌ 1990‌ نباشد،‌ اما‌ محصولات‌ چاپي‌ كماكان‌ براي‌ بسياري‌ جزو‌ سرمايه‌گذاري‌هاي‌ حياتي‌ باقيمانده‌ و‌ حتي‌ از‌ نظر‌ ارزش‌ نيز‌ افزايش‌ نشان‌ مي‌‌دهد.
نسخه‌هاي‌ امضا‌ شده‌ نظير‌ نسخه‌هايي‌ با‌ امضاي‌ جيمز‌ ريزي،‌ اندي‌ وارهون‌ يا‌ فردريش‌ هاندرويزر‌ جزو‌ گنجينه‌هاي‌ كتاب‌دوستان‌ به‌ شمار‌ مي‌‌آيند‌ و‌ براي‌ كلكسيونرها‌ ارزشمند‌ به‌ حساب‌ مي‌‌آيند.
كيفيت‌ فني‌ در‌ توليد‌ و‌ داشتن‌ شكل‌ و‌ شمايل‌ مناسب‌ جزو‌ مشخصه‌هاي‌ امروز‌ دايره‌`المعارف‌هاست‌ و‌ بنابراين‌ مي‌‌توان‌ گفت‌ كه‌ انتخاب‌ كاغذهاي‌ مقاوم‌ و‌ ضد‌ پارگي‌ با‌ جلد‌ چرمي،‌ و‌ طلاكوب،‌ امروزه‌ به‌ چيزي‌ فراتر‌ از‌ ذائقه‌ تبديل‌ شده‌ است.
نگاه‌ دايره‌المعارف‌ بريتانيكا‌
"اصلي‌ترين‌ بازار‌ براي‌ دايره`‌المعارف‌هاي‌ چاپي‌ما،‌ نهادها،‌ مدارس،‌ كتابخانه‌ها‌ و‌ دانشگاه‌ها‌ هستند."
اين‌ را‌ تام‌ پنه‌‌لاس‌ سخنگوي‌ اصلي‌ دايره`‌المعارف‌ بريتانيكا‌ مي‌‌گويد.‌ او‌ در‌ ضمن‌ مي‌‌افزايد:‌ "اما‌ ما‌ الزاما‌ با‌ مشتريان‌ مواجه‌ نمي‌‌شويم‌ و‌ روزانه‌ از‌ طريق‌ وب‌سايت‌ دايره`‌المعارف‌هايمان‌ را‌ مي‌‌فروشيم."
آنگونه‌ كه‌ پنه‌‌لاس‌ مي‌‌گويد‌ علاوه‌ بر‌ نسخه‌هاي‌ استاندارد‌ چاپي‌ بريتانيكا،‌ اين‌ دايره`‌المعارف‌ نسخه‌هايي‌ را‌ هم‌ براي‌ كلكسيونرها‌ تهيه‌ مي‌‌كند:
"براي‌ چاپ‌هاي‌ لوكس‌ محدود،‌ مشترياني‌ وجود‌ دارد.‌ اين‌ دايره`‌المعارف‌ها‌ غالبا‌ جلدهاي‌ چرمي‌ دارند‌ كه‌ به‌صورت‌ تك‌ جلدسازي‌ و‌ منحصر‌ به‌ فرد‌ صحافي‌ مي‌‌شوند."
چنين‌ دايره`‌المعارفي‌ مي‌‌تواند‌ يك‌ هديه‌ خاص‌ براي"دوك"‌ انگليسي‌ باشد.‌ اما‌ بريتانيكايي‌ كه‌ ريشه‌ در‌ قرن‌ هجدهم‌ اسكاتلند‌ دارد‌ از‌ سال‌ 1901‌ هم‌ در‌ شيكاگو‌ دفتر‌ دارد‌ كه‌ به‌ نمادي‌ آمريكايي‌ در‌ بيش‌ از‌ يك‌ قرن‌ تبديل‌ شده‌ است.
"در‌ حال‌ حاضر،‌ بزرگ‌ترين‌ ايره`‌المعارف‌ انگليسي‌زبان‌ هستيم."‌ اين‌ را‌ پنه‌لاس‌ مي‌‌گويد‌ و‌ مي‌‌افزايد:‌ "سوئيت‌ چاپي‌ بريتانيكا‌ مشتمل‌ بر‌ 32‌ جلد‌ با‌ تكيه‌ بر‌ 4000‌ كارشناس‌ كه‌ در‌ بين‌ آنان‌ چهره‌هايي‌ چون‌ كارل‌ ساگان،‌ ميلتون‌ فرايدمن‌ و‌ بسياري‌ از‌ برندگان‌ نوبل‌ وجود‌ دارند،‌ توليد‌ مي‌‌شود."
پنه‌لاس‌ مي‌‌گويد‌ ويكي‌پديا‌ تنها‌ دايره`‌المعارف‌ اينترنتي‌ است‌ كه‌ از‌ نظر‌ دامنه‌ كار‌ از بريتانيكا‌ بزرگ‌تر‌ است‌ و‌ آن‌ هم‌ يك‌ رقيب‌ ديجيتال‌ براي‌ ما‌ به‌ شمار‌ مي‌‌آيد.‌ او‌ مي‌‌گويد:‌ "ويكي‌ پديا‌ خودش‌ را‌ دايره`‌المعارف‌ مي‌‌داند،‌ اما‌ موجود‌ ديگري‌ است."
تبليغات‌ براي‌ نسخه‌ چاپي‌ بريتانيكا‌ هم‌ حاكي‌ از‌ اعتبار‌ و‌ اطميناني‌ است‌ كه‌ نسبت‌ به‌ اين‌ دايره`‌المعارف‌ وجود‌ دارد. پنه‌لاس‌ مي‌‌گويد‌ دلايل‌ ديگري‌ هم‌ براي‌ اين‌كه‌ مردم‌ اين‌ منبع‌ چاپي‌ را‌ ترجيح‌ مي‌‌دهند،‌ وجود‌ دارد:‌ "مردم‌ كاغذ‌ و‌ مركب‌ را‌ دوست‌ دارند.‌ تجربه‌ لمس‌ يك‌ دايره`‌المعارف‌ چاپي‌ به‌ مراتب‌ جذاب‌تر‌ از‌ لمس‌ كامپيوتر‌ است.
ضمن‌ اين‌كه‌ روحيه‌ آكادميك‌ هم‌ يك‌ كار‌ چاپي‌ تمام‌ رنگي‌ و‌ مصور‌ خوب‌ را‌ مي‌‌پسندد.‌ شما‌ مي‌‌توانيد‌ يك‌ دايره`‌المعارف‌ را‌ ورق‌ بزنيد‌ و‌ اين‌ حسي‌ متفاوت‌ با‌ مرور‌ يك‌ دايره`‌المعارف‌ ديجيتال‌ است."
پنه‌لاس‌ مي‌‌گويد‌ خواندن‌ يك‌ مقاله‌ بلند‌ چاپي‌ راحت‌تر‌ است،‌ كتاب‌ها‌ عملياتي‌ و‌ كاركردي‌ هستند‌ و‌ هيچ‌گاه‌ از‌ مد‌ نمي‌‌افتند.

منبع: همشهري


سعیده خان احمدی
نظر دهید
نظرات کاربران

کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.

گزارش

برچسب ها

اخبار مرتبط

ورود به سایت

مرا به خاطر بسپار.

کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما

کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور

کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:

ثبت نام

عضویت در خبرنامه.

قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید

کد تایید را وارد نمایید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.: