گنجینۀ گویش‌های ایرانی (تاتی خلخال)

1394/12/15 ۱۲:۱۷

گنجینۀ گویش‌های ایرانی عنوان عمومی مجموعه فرهنگ‌هایی است که نخستین دفتر آن در سال 1384 با عنوان گنجینۀ گویش‌شناسی فارس به همّت آقای عبدالنبی سلامی در فرهنگستان منتشر شد و تا کنون هفت دفتر آن به سرانجام رسیده است. هدف از انتشار گنجینۀ گویش‌های ایرانی، که درواقع ادامۀ همان کار پیشین در دیگر استان‌های ایران است، صرفاً ارائۀ مواد خام (حدود 2500 واژه و 100 جمله) از گویش‌های اصیل ایرانی است که می‌تواند از جنبه‌های مختلف آوایی، صرفی، نحوی، واژگانی و معنایی مورد بررسی قرار گیرد و پژوهشگران عرصه‌های گوناگون، به‌خصوص زبان‌شناسان و مردم‌شناسان از آن بهره گیرند.

 
گنجینۀ گویش‌های ایرانی عنوان عمومی مجموعه فرهنگ‌هایی است که نخستین دفتر آن در سال 1384 با عنوان گنجینۀ گویش‌شناسی فارس به همّت آقای عبدالنبی سلامی در فرهنگستان منتشر شد و تا کنون هفت دفتر آن به سرانجام رسیده است. هدف از انتشار گنجینۀ گویش‌های ایرانی، که درواقع ادامۀ همان کار پیشین در دیگر استان‌های ایران است، صرفاً ارائۀ مواد خام (حدود 2500 واژه و 100 جمله) از گویش‌های اصیل ایرانی است که می‌تواند از جنبه‌های مختلف آوایی، صرفی، نحوی، واژگانی و معنایی مورد بررسی قرار گیرد و پژوهشگران عرصه‌های گوناگون، به‌خصوص زبان‌شناسان و مردم‌شناسان از آن بهره گیرند.
    گنجینۀ گویش‌های ایرانی بر اساس پرسش‌نامه‌ای فراهم آمده که در وبگاه فرهنگستان تحت عنوان «راهنمای گردآوری گویش‌ها» موجود است. این پرسش‌نامه درواقع الگوی گروه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی برای گردآوری مواد خام گویش‌های ایرانی است.
    این دفتر از مجموعۀ گنجینۀ گویش‌های ایرانی که به زبان تاتی خلخال اختصاص دارد دربرگیرندۀ معرفی مختصر مناطق مورد نظر، کلیات دستور زبان، گنجینۀ واژگان، مجموع یکصد جمله و 9 متن آوانویسی و ترجمه‌شده از 9 گونه از گونه‌های زبانی تاتی رایج در شهرستان خلخال است. گویش‌های تاتی ایران و جهان را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: 1. تاتی شمالی که گویشوران آن در خارج از ایران در داغستان (دربند)، منتهی‌الیه شمال شرقی جمهوری آذربایجان در قفقاز، شبه‌جزیر. آپشرون، باکو، سوراخانی، بالاخانی، ماشتاغا، بوزونا، امیرخان، داغستان افروجه و دربند آبشوران زندگی می‌کنند؛ 2. تاتی جنوبی که در نواحی گوناگون ایران رواج دارد. در حال حاضر گویش تاتی در این مناطق ایران رایج است: مناطقی در جنوب غرب قزوین، اشتهارد کرج، خلخال، زنجان (خویین، طارم علیا)، آذربایجان شرقی (هرزند، دیزمار، کرینگان، کلیبر، کَلاسور)، رودبار و الموت و کوهپایه، شمال خراسان (جلگۀ شوغان و منطقۀ چهارده سَنخواست). در این دفتر از گنجینۀ گویش‌های ایرانی اطلاعات مربوط به 9 گونه از گویش تاتی خلخال گرد آمده که عبارت‌اند از: اَسکِستانی، دِرَوی، شالی، کَجَلی، کَرنَقی، کَرینی، کُلوری، گیلَوانی، لِردی.
    گنجینۀ گویش‌های ایرانی (تاتی خلخحال) نوشتۀ دکتر جهاندوست سبزعلیپور است که انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی آن را در 482 صفحه و با شمارگان 500 نسخه، به بهای 250000 ریال منتشر کرده است.

منبع: فرهنگستان زبان و ادب فارسی