گفت‌وگو با اسدالله فلاحی درباره کتاب منطق تطبیقی

1394/11/24 ۱۰:۳۵

اســـدالله فلاحـــی، دانش‌آموخته حوزه و دانشگاه است. او چهارسال درس خارج فقه و اصول را درحوزه علمیه قم، کارشناسی و کارشناسی‌ارشد فلسفه غرب را در دانشگاه مفید قم و دکترای فلسفه منطق را در دانشگاه تربیت‌مدرس گذرانده‌ است.

اســـدالله فلاحـــی، دانش‌آموخته حوزه و دانشگاه است. او چهارسال درس خارج فقه و اصول را درحوزه علمیه قم، کارشناسی و کارشناسی‌ارشد فلسفه غرب را در دانشگاه مفید قم و دکترای فلسفه منطق را در دانشگاه تربیت‌مدرس گذرانده‌ است. در زمان دانشجویی دکتری، سه سال پژوهشگر منطق در دانشگاه تهران بوده و پس از دفاع رساله‌اش، چهار سال در دانشگاه زنجان تدریس کرده و چهار سال است در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران مشغول تدریس است. کتاب «منطق تطبیقی» آخرین اثر اوست که به‌زودی توسط انتشارات «سمت» منتشر می‌شود. همان‌گونه که فلاحی در این گفت‌وگو توضیح می‌دهد این کتاب به‌دنبال آن است که بین منطق جدید و منطق سینوی تطبیق ایجاد کند. فلاحی معتقد است کتاب منطق تطبیقی گوشه‌نگاهی به تاریخ منطق سینوی نیز داشته و امید دارد مطالب تاریخی جمع‌آوری‌شده در آن، در آینده‌ای دور یا نزدیک، کمکی به حرکت به سوی نگارش آثاری ارزشمند در تاریخ منطق سینوی کند.

اجازه دهید بحث را پیرامون کتابی که به‌زودی از شما منتشر خواهد شد، آغاز کنیم. کتاب «منطق تطبیقی» چه موضوعاتی را شامل و از چه سرفصل‌هایی تشکیل می‌شود.
این کتاب، تطبیق منطق جدید و منطق سینوی است تا برپایه آن، بتوانیم نقاط قوت و ضعف هریک را دریابیم و در پی آن، به تکمیل و توسعه هر دو بیندیشیم. در این کتاب، شاخه‌های منطق جدید را پایه گرفته و مباحث منطق سینوی را در هر مورد بررسی کرده‌ایم. فصل‌های عمده کتاب، منطق گزاره‌ها، منطق محمول‌ها، منطق سورها، منطق این‌همانی، منطق وجود، منطق مرتبه دوم و منطق ربط است. منطق‌دانان سینوی، بدون این تقسیم‌بندی‌ها، درباره هر یک از این منطق‌ها سخنانی گفته‌اند که بسیاری از آنها تاکنون کاوش نشده‌اند و اگر پژوهشی صورت گرفته، در آغاز مسیر است و تا رسیدن به انجام کار، راهی بس دراز در پیش است.

 شما پیش از این نیز فعالیت‌هایی درباره منطق انجام داده‌اید. پیشینه علمی و تحقیقاتی که شما را به تالیف این کتاب رساند، چه بوده است؟
درسال‌های پس از فارغ‌التحصیلی از دوره دکتری، به دلیل تدریس کتاب نسبتا ضعیف «المنطق» اثر مرحوم مظفر در مقطع کارشناسی رشته فلسفه و نیز کمبود اثر در زمینه تطبیق منطق سینوی به منطق جدید، تلاشم را روی تطبیق این دو منطق متمرکز و سعی کردم کتاب مظفر را به زبان منطق جدید معرفی کنم تا دانشجویان آهسته‌آهسته و گام به گام با زبان منطق جدید آشنا شوند که حاصل آن جزوه‌ای به‌روز شده با نام «درس‌نامه منطق تطبیقی» در وبلاگی به نام «منطق در ایران» بود؛ به همراه تعدادی مقاله و یک کتاب به نام «منطق خونجی» که ایده‌های خلاقانه بزرگ‌ترین منطق‌دان سینوی را پس از ابن‌سینا، به زبان منطق جدید بیان می‌کند. البته در کنار اینها، کتابی نیز به نام «آشنایی با منطق ربط» نوشته‌ام که فصل آخر آن تطبیق مباحث کتاب به منطق سینوی است.

هدف و ‌انگیزه‌تان از نگارش این اثر چه بود؟
اولا درسی به‌عنوان «منطق تطبیقی» در دوره کارشناسی‌ارشد در برخی دانشگاه‌ها (مانند علامه طباطبایی و امام صادق‌(ع)) پایه‌گذاری شده است که هیچ منبع واحد و منسجمی درباره آن وجود ندارد و استاد و دانشجو با انبوهی از مقالات و تعدادی از کتاب‌ها از نویسندگانی با رویکردهای بسیار متفاوت و به زبان‌های گوناگون (فارسی، عربی، انگلیسی، ترکی و آلمانی) مواجهند که احاطه بر آنها در یک درس دوواحدی امکان‌پذیر نیست. کتاب منطق تطبیقی تلاشی برای انسجام‌بخشی به این انبوه فراوان و آماده‌ساختن متنی برای استادان این درس است که با معرفی مجموعه مقالات و کتاب‌های منبع در هر بحث، استاد می‌تواند مطالب مربوطه را با نگاهی به این آثار و با سلیقه خود در کلاس تدریس کند و دانشجو را به منابع یادشده ارجاع دهد.
ثانیا به گمان من - به‌عنوان نگارنده کتاب «منطق تطبیقی» - درباره منطق تطبیقی، برداشت‌های بسیار نادرستی میان استادان منطق و فلسفه درجریان است که متاسفانه هرگز در یک گفتمان واحد قرار نگرفته‌اند تا غث و سمین آنها آشکار شود. کتاب منطق تطبیقی می‌تواند تلقی بنده را به صورت منسجم در برابر دیدگان استادان منطق و فلسفه بگذارد و آنان را که مخالفت‌های حضوری و غیابی درباره آثار بنده می‌کنند، یاری رساند که به صورت منسجم به نقد این دیدگاه‌ها بپردازند یا دست‌کم به صورت منسجم به نگارش برداشت‌های خویش از منطق تطبیقی همت گمارند و این بنده کمترین و دیگرانی را که شاید تحت‌تاثیر دیدگاه‌های بنده هستند، از جهل مرکب درآورند.
ثالثا سوگ‌مندانه باید گفت که برخلاف غربی‌ها که تاریخ منطق خویش را نگاشته‌اند، ما همچنان تاریخ منطق در جهان اسلام را نادیده انگاشته‌ایم و کتابی درخور در این زمینه ننوشته‌ایم. کتاب منطق تطبیقی گوشه‌نگاهی به تاریخ منطق سینوی نیز داشته است و امید دارد مطالب تاریخی جمع‌آوری‌شده در آن، در آینده‌ای دور یا نزدیک، کمکی به حرکت به سوی نگارش آثاری ارزشمند در تاریخ منطق سینوی کند.

با این اوصافی که گفتید ویژگی بارز و وجه‌ممیزه کتاب شما از سایر آثار مشابه چیست؟
منطق تطبیقی گستره بزرگی از مباحث منطق جدید و منطق سینوی را در بردارد و پژوهش‌های چند دهه اخیر را بازتاب داده است. این دو ویژگی (گستردگی مباحث و بازتاب پژوهش‌ها) در هیچ‌یک از آثار یاد‌شده وجود ندارد.

قصد ادامه، گسترش و بسط این موضوع را در قالب کتاب‌های دیگری دارید؟
کتاب «منطق تطبیقی» هرچند کوشیده است بسیاری از مباحث را در بر گیرد و پژوهش‌های موجود را بازتاب دهد، بدون‌تردید مباحث بسیاری، چه در منطق سینوی و چه در منطق جدید، وجود دارد که همچنان مستلزم کارهای تطبیقی است.
طبیعی است بسیاری از پژوهش‌های معاصر در اروپا، آمریکا و جهان اسلام به دست من نرسیده است و من با بسیاری از آن زبان‌ها ناآشنا هستم و کار گروهی تعداد زیادی پژوهشگر لازم است که به حوزه‌های مختلف سرکشی و دیدگاه‌ها را بررسی کنند و بهترین‌ها را برگزینند.
 

منبع: فرهیختگان