کتابخانه ملی، گنجینه ای از کتاب های ایرانشناسی و اسلام شناسی

1394/11/18 ۱۲:۰۶

ایران از مراکز اصلی تشکیل تمدن جهان است که با برخورداری از امکانات مناسب طبیعی و انسان های توانمند همواره نقشی مهم در تکوین فرهنگ جهانی داشته است.

 ایران از مراکز اصلی تشکیل تمدن جهان است که با برخورداری از امکانات مناسب طبیعی و انسان های توانمند همواره نقشی مهم در تکوین فرهنگ جهانی داشته است.
 

 شناخت ویژگی های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و قومی سرزمین کهن و پهناور ایران می تواند گامی موثر در راستای شناخت بهتر فرهنگ و تمدن آن باشد.
آثار تاریخی و فرهنگی که در موزه های مختلف ایران نگهداری می شود از جمله کتابها از اهمیت زیادی برخوردار هستند زیرا ما را به تاریخ دور و گذشته متصل می کنند.
منابع تاریخی از جمله کتاب های ایران شناسی و اسلام شناسی برای معرفی فرهنگ ایران به جهان اهمیت فراوانی دارند و به وسیله آنها می توان از گذشته و هویت ملت ایران مطلع شد و اینکه این دیار از چه تمدن بالایی برخوردار است.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با گرد آوری اطلاعات بروز و مستند، بطور اجمال شناختی از ایران به دست می دهد.
این سازمان از آغاز تاسیس در سال 1316 هجری شمسی علاوه بر جمع آوری منابع مختلف، به گردآوری کتاب های ایران شناسی همت گماشت.
آشنایی ایرانی ها با آثار ایرانشناسان غربی در اواسط عصر قاجاریه و در عهد ناصرالدین شاه آغاز شد و کم کم ایرانیانی که برای تحصیل به خارج از کشور رفته یا در ایران با زبان های خارجی و عموما فرانسه آشنا شده بودند، شروع به تهیه برخی از این آثار کردند، سپس کتابخانه دارالفنون و کتابخانه سلطنتی هم برخی از این کتب را خریداری کردند.
تا مدت ها این نوع کتب بیشتر در کتابخانه های شخصی محققان ایرانی یافت می شد تا این که نخستین بار با تاسیس کتابخانه ملی قانونا این وظیفه به یک نهاد رسمی کشور واگذار شد.
مجموعه اولیه کتابخانه ملی عبارت بود از کتب اهدائی ایرانشناسان، کتابخانه دارالفنون، کتابخانه معارف، کتابخانه سلطنتی، کتابخانه بانک استقراضی روس که کتاب های بسیار خوبی به زبان های آلمانی و فرانسه داشت و چندی بعد کتابخانه ای که دولت آلمان به ایران هدیه کرده بود در سال 1341 و در زمان ریاست ایرج افشار در کتابخانه ملی همه کتاب های ایرانشناسی از میان کتب خارجی خارج و در محلی جداگانه قرار گرفت.
در واقع برای اولین بار بخش ایرانشناسی در کتابخانه ملی راه اندازی شد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی؛ چند مجموعه از جمله کتابخانه پهلوی و مجموعه دکتر شادمان نیز به کتابخانه ملی منتقل و اهدا شد.
در سال 1369 طبق اساسنامه جدید مصوب مجلس شورای اسلامی، مرکز مطالعات ایرانشناسی و اسلام شناسی رسما تاسیس شد و سپس همزمان با افتتاح ساختمان جدید کتابخانه ملی در سال 1383بخش ایرانشناسی و اسلام شناسی در محل مخازن تخصصی گشایش یافت.
در اواخر سال 1385 این بخش به محل جدید در ساختمان کتابخانه انتقال یافت.

**بیش از 65 هزار نسخه کتاب و سه هزار عنوان پایان نامه
مدیرکل اطلاع رسانی سازمان اسناد و کتابخانه ملی در این باره به خبرنگار فرهنگی ایرنا می گوید: منابع موجود در بخش ایران شناسی و اسلام شناسی شامل سه دسته کتاب، پایان نامه و نشریات است و در حال حاضر تعداد کتب موجود در این بخش حدود 65 هزار و 500 نسخه بوده که چهار زبان آلمانی،انگلیسی، فرانسوی و روسی بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده اند.
رضا شهرابی با بیان اینکه منابعی در این بخش به زبان های هندی،اسپانیایی، ایتالیایی، اروپای شرقی، اسکاندیناوی و ترکی نیز وجود دارد، می افزاید: از دیگر منابع این بخش که طی سال های اخیر به مجموعه ایرانشناسی افزوده شده، پایان نامه های دانشجویان ایرانی و غیر ایرانی دکتری خارج از کشور با موضوع ایران و اسلام است.
وی ادامه می دهد: در حال حاضر تعداد پایان نامه ها بیش از سه هزار عنوان است و بیش از چهار صد عنوان و در حدود هفت هزارنشریه ایرانشناسی و اسلام شناسی چاپ خارج از کشور نیز از دیگر منابع موجود در این بخش است.

** وجود 400 عنوان سفرنامه
شهرابی می افزاید: از منابع کتابی ارزشمند ایرانشناسی می توان به سفرنامه ها اشاره کرد که در حدود 400 عنوان است مانند سفرنامه آنتونی شرلی در سال 1613 میلادی، مجموعه 10 جلدی سفر نامه شاردن در سال 1711 و سفرنامه آدام اولئاریوس چاپ 1662 .
به گفته وی، قدیمترین کتاب مجموعه ترجمه گلستان سعدی به زبان آلمانی اثر آدام اولئاریوس چاپ 1660 میلادی است.
مدیر کل اطلاع رسانی سازمان اسناد و کتابخانه ملی درباره اهم فعالیت های بخش ایرانشناسی و اسلام شناسی کتابخانه ملی ایران اضافه می کند: دریافت، حفاظت و نگهداری از منابع مختلف ایرانشناسی و اسلام شناسی، همکاری برای گسترش مجموعه منابع مختلف ایرانشناسی و اسلام شناسی، تدوین و گسترش تبادل اطلاعات در حوزه ایرانشناسی و اسلام شناسی در سطح ملی و بین المللی، انجام خدمات اطلاع رسانی در این حوزه به اشخاص حقیقی و حقوقی از جمله مهمترین وظایف این بخش است.
شهرابی می گوید: این بخش همچنین به منظور گردآوری، سازماندهی و اطلاع رسانی منابعی که به زبانهای لاتین و غیرفارسی در خصوص معرفی ایران و فرهنگ، تاریخ، علوم این کشور و همچنین منابعی که در حوزه علوم اسلامی، هنر و تاریخ اسلامی منتشر شده، تشکیل شده است.
وی با بیان اینکه خدمت رسانی در این بخش همه روزه بجز ایام تعطیلات رسمی در روزهای شنبه و دوشنبه از ساعت 8 تا 20 و در روزهای یکشنبه، سه شنبه و چهارشنبه از 8 تا 16 می باشد، می افزاید: بخش ایران شناسی و اسلام شناسی دارای یک تالار مجزای 2طبقه با ظرفیت پذیرش 50 پژوهشگر طراحی شده است.
شهرابی آمار منابع موجود در این بخش را به تفکیک زبانها به شرح زیر معرفی می کند: کتابها به زبان انگلیسی 24 هزار نسخه
، فرانسه10 هزار نسخه، روسی هشت هزار نسخه و آلمانی شش هزار نسخه
به گفته وی، سایر منابع به زبانهای ایتالیایی، عربی، ترکی و اردو است.

** مکانی برای بهره مندی محققان و پژوهشگران
شهرابی تعداد مراجعین روزانه بخش ایرانشناسی را 8 تا 10 نفر دانسته و می گوید: این افراد بیشتر محققین و پژوهشگران داخلی هستند هرچند طی سال همواره این بخش پاسخگوی افراد خارجی می باشد؛ افرادی که یا شاغل به تحصیل در ایران هستند و یا از کشور متبوع خود برای انجام پژوهشی خاص به کتابخانه ملی رجوع کرده اند.
وی اضافه می کند: همه پایان نامه های موجود در بخش ایرانشناسی خارجی هستند و توسط دانشجویان ایرانی و یا خارجی به انجام رسیده البته بخش عمده ای از این پایان نامه ها به زبان انگلیسی و مربوط به فارغ التحصیلان در دانشگاه های انگلستان و آمریکا است.
شهرابی می گوید: مجموعه ای از پایان نامه ها به زبانهای آلمانی ، ایتالیایی، فرانسوی و ترکی نیز در این بخش موجود است.
به گفته وی، مجموعه منابع ایرانشناسی هریک معرف بخشی از مسائل فرهنگی، دینی، ادبی، تاریخی و هنر ایران و اسلام هستند اما از مجموعه های کامل می توان به هفت جلد تاریخ ایران چاپ کمبریج ، مجموعه چند صد جلدی اسلام شناسی فواد سزگین، مجموعه چند جلدی آرتور پوپ درباره هنر ایران و مجلدات دایره المعارف ایرانیکا اشاره کرد.
شهرابی می گوید: در میان منابع ایرانشناسی کتبی وجود دارد که در آنها به هنر، تاریخ و فرهنگ ایران زمین پرداخته شده و بخشی از اطلاعات موجود در آنها در واقع به نوعی معرف آثار گردشگری در ایران هستند هرچند تعدادی از کتب نیز بطور مشخص درباره شهرهای ایران نظیر شیراز و اصفهان به چاپ رسیده که موضوع آنها مسائل گردشگری ایران است.
مدیرکل اطلاع رسانی سازمان اسناد و کتابخانه ملی می افزاید: از نکات قابل توجه برای بازدیدکنندگان این بخش می توان به قدمت و نفیس بودن برخی از منابع مانند سفرنامه ها، کثرت و تنوع زبانی منابع خارجی در ایرانشناسی ،مجموعه های اهدایی مانند مجموعه کتابخانه رایش و وجود منابع چاپ جدید در این بخش اشاره کرد.

منبع: ایرنا