«گفت‌وگو با فرهنگ‌مداران: ایران و دنیای جدید»

1393/2/9 ۰۹:۳۱

دغدغه اصلی در كتاب «گفت‌وگو با فرهنگ‌مداران: ایران و دنیای جدید» موضوعیت فرهنگ و اصلاح فرهنگ عنوان شده است. در بررسی مسائل به اندیشمندان و متفكرانی نظیر استاد مصطفی ملكیان، دكتر محمد علی اسلامی ندوشن، پروفسور فضل‌الله رضا، دكتر علی فردوسی، دكتر ابوطالب میرعابدینی و... مراجعه شده كه هر كدام در زمینه‌های مختلف علوم انسانی افرادی صاحب‌نظر به حساب می‌آیند.

نرگس باطنی: دغدغه اصلی در كتاب «گفت‌وگو با فرهنگ‌مداران: ایران و دنیای جدید» موضوعیت فرهنگ و اصلاح فرهنگ عنوان شده است. در بررسی مسائل به اندیشمندان و متفكرانی نظیر استاد مصطفی ملكیان، دكتر محمد علی اسلامی ندوشن، پروفسور فضل‌الله رضا، دكتر علی فردوسی، دكتر ابوطالب میرعابدینی و... مراجعه شده كه هر كدام در زمینه‌های مختلف علوم انسانی افرادی صاحب‌نظر به حساب می‌آیند. ضمناً در بخشی از كتاب روش تدریس و خاطراتی از استادان سرشناس دانشگاه نظیر دكتر غلامحسین صدیقی، دكتر عبدالحسین زرین‌كوب، مهندس مهدی بازرگان، دكتر حمید عنایت، دكتر ناصر كاتوزیان و دكتر همایون كاتوزیان از زبان شاگردان آنها بررسی شده كه برای دانشجویان و محققان حاوی نكات قابل ملاحظه‌یی است.

گفت‌وگو با دكتر محمدعلی اسلامی ندوشن در سرآغاز كتاب جای گرفته كه بحثی است در باب روابط فرهنگی در جهان امروز. محمد صادقی قبل از این هم گفت‌وگوهای مفصلی با او انجام داده و نظرات او را درباره ادبیات كلاسیك ایران در اشاراتی به كتاب‌هایش جویا شده اما در این گفت‌وگو بیشتر به تحولات و تعاملات فرهنگی در سطح جهان نظر افكنده است. اسلامی ندوشن هم از منظر فرهنگ به تغییر و تحولات جهان می‌پردازد. وی به نوعی غفلت از معنویت را خسارت‌آور قلمداد كرده. به نظر او نوع تفكر بشر در قرن بیستم نسبت به صنعت بسیار خوش‌بینانه بوده. انسان تصور می‌كرده بسیاری از گره‌ها به دست صنعت گشوده خواهد شد. اما دو جنگ جهانی اندكی در این خوش‌بینی تردید ایجاد می‌كند. با این حال، باز هم این تصور وجود داشته كه حل مشكل صنعت به دست خود صنعت است. به نظر اسلامی ندوشن اكنون اندك اندك علائمی مشاهده می‌شود، ناظر بر اینكه كاربرد علم با معصومیت علم همراه نیست. نوعی عدم توازن خطرناك در كار جهان پدید آمده. این عدم توازن میان علم و فرهنگ، میان برخورداران و محرومان، میان حرص بشر و عقل بشر و بالأخره میان شرق و غرب است. آلودگی محیط‌زیست و افزایش ناموزون جمعیت را هم دو نمودار برای درك بهتر قضیه در نظر می‌گیرد...

مصطفی ملكیان -استاد فلسفه و اخلاق- در این كتاب ضمن تجلیل از كویریات شریعتی، روش‌های تاریخ‌نگاری، نگرش و مدعیات دكتر علی شریعتی را به‌شدت مورد انتقاد قرار می‌دهد. نقدهای او اساسا متمركز بر تحلیل‌ها و تفاسیری است كه شریعتی از تاریخ بیرون می‌كشیده، تفاسیری كه ملكیان ایرادات زیادی در آن می‌بیند و به همین سبب كلیت نگاه تاریخی شریعتی را در یك فاصله قابل ملاحظه با واقعیات تاریخی ارزیابی می‌كند. به نظر ملكیان اساساً شریعتی در برهه‌یی از تاریخ ظهور كرده كه مبارزه سیاسی و به تعبیری عام‌تر اصلاح اجتماعی ارزش بالاتری داشته و اگر در آثارش حرفی از فیلسوفان بزرگی مثل سارتر و... می‌زده به معنای درك عمیق او از فلسفه و به طور خاص فلسفه اگزیستانسیالیسم نبوده بلكه سارتر را به عنوان مصلح اجتماعی در نظر می‌گرفته است. در جواب به سوالی كه در كنار هم قرار دادن فیلسوفان و اندیشمندان در آثار شریعتی را به چالش كشیده نیز ملكیان به صراحت می‌گوید كه شریعتی شناخت دقیقی از اندیشمندان و طرز تفكر آنها نداشته كه آنها را با هم جمع می‌بسته به خصوص كه گاهی بدون توجه به ریشه افكار (الحادی و غیرالحادی) نمایندگان طیف‌های مختلف فكری را ناشیانه در یك جا و در كنار هم می‌نشانده! گفت‌وگو با ملكیان چالشی‌ترین بخش از كتاب «گفت‌وگو با فرهنگ‌مداران» است.

ملكیان در نقد كارهای عجولانه و با تذكری چندباره در خصوص لزوم جدی گرفتن توسعه فرهنگی برای رفع مشكلات به طور اساسی، اظهار داشته كار فرهنگی وقتی صورت می‌گیرد كه در مواجه با مردم از نیروهای باوراننده استفاده شود نه از نیروهای انگیزاننده یا نیروهای وادارنده، هر وقت روشنفكر با نیروی باوراننده با مردم مواجه شود كار فرهنگی صورت می‌گیرد و آن وقت می‌تواند امیدوار باشد كه ملتی متفاوت پدید بیاید. در همین گفت‌وگو، ملكیان مساله «استدلال‌ناگرایی» در جامعه را هم یك مساله مهم محسوب كرده، یعنی كه بگویید؛ اینكه این سخن را فلانی گفته دلیلی برای پذیرش آن نیست. اینكه این سخن را شخص گوینده به چه دلیلی گفته مهم است. به نظر او این در هر جامعه‌یی نهادینه شود مردم متفاوتی پدید می‌آیند. البته او در عین اینكه تاثیر اقتصاد و تاثیر سیاست را در چند‌وچون تمشیت و تدبیر امور اجتماعی قبول می‌كند، تاكید دارد كه كارگزاران امور، یكایك افرادی‌اند كه اگر فرهنگ آنها عوض نشده باشد در هر جامعه‌یی كم‌كاری و بدكاری كرده و به خشونت روی می‌آورند.

یكی دیگر از فرهنگ‌مدارانی كه در این كتاب گفت‌وگویی مفصل با او انجام شده «پروفسور فضل‌الله رضا» است. پروفسور رضا در زمینه ریاضیات و رشته الكترونیك در ردیف برترین دانشمندان دنیا قرار دارد و نظریاتش به خصوص در زمینه نظریه اطلاعات Information Theory او را به شهرت جهانی رسانده است. در این كتاب با زندگی این دانشمند صاحب‌نام ایرانی كه از دوران دبستان و دبیرستان به دو رشته علاقه‌مند بوده؛ یكی رشته ریاضی، یكی هم ادبیات و هنر بهتر آشنا می‌شویم، دانشمندی كه در دانشگاه‌های معتبر دنیا سابقه تدریس دارد و به توفیقات بزرگی در زندگی دست پیدا كرده است. كتاب «ایران و دنیای جدید» دربردارنده «گفت‌وگو با فرهنگ‌مداران» تالیف محمد صادقی به تازگی از سوی شركت سهامی انتشار و با بهای 8500 تومان به چاپ رسیده است.

منبع: روزنامه اعتماد