«زندگی و مكتب ابن‌عربی» منتشر شد

1385/11/24 ۰۳:۳۰

كتاب «زندگی و مكتب ابن‌عربی» نوشته خاورشناس شهير اسپانيايی، «ميگوئل آسين پالاسيوس» با ترجمه «عبدالرحمن بدوی» به زبان عربی و «حميدرضا شيخی» به فارسی، زمستان سال جاری منتشر شد.

كتاب «زندگی و مكتب ابن‌عربی» نوشته خاورشناس شهير اسپانيايی، «ميگوئل آسين پالاسيوس» با ترجمه «عبدالرحمن بدوی» به زبان عربی و «حميدرضا شيخی» به فارسی، زمستان سال جاری منتشر شد.
تصوف، به عنوان راهی برای رسيدن به كمال معنوی و معرفت، جنبه درونی و باطنی وحی اسلام است. منظور از تصوف و طريقت عرفانی منش و بينشی است كه دوشادوش شريعت و پايبندی به سنن الهی در حقيقت ايمان به حق، به وحدانيت می‌انجامد.
در سيره بزرگان دين و اوليا شيوه فوق آشكار است و تفكيك معرفت باطنی از معرفت ظاهری شيوه سطحی‌نگران است.
متصوفه بزرگ اسلام، از قرن دوم هجری تا قرن ششم، بتدريج برغنا و ثروت تصوف افزودند به طوری‌كه در اواسط قرن ششم وقتی ابن‌عربی ـ موضوع كتاب حاضر ـ ظهور می‌كند با پشتوانه‌ی سترگ از معارف معنوی روبه‌رو می‌شود. زادگاه شيخ اكبر؛ يعنی «اندلس» محل تلاقی سنن دينی و عرفانی مختلف از قبيل يونانی ـ رومی ـ مسيحی، شمال آفريقا (سنت كارتاژی) و حوزه مديترانه‌ای (فينيقی و ...)، عرفان يهودی، كوليان مهاجر از آسيا و بالاخره سنت عظيم اسلامی بوده است.
تعبيرات «وحدت وجود» و «انسان كامل» اولين‌بار توسط وی وضع شدند، گويی كه واقعيت آن‌ها از همان آغاز پيدايش سنت تصوف و عرفان اسلامی وجود داشته است. با پيدايش وی عرفان اسلامی جنبه فلسفی و علمی گرفت. تاثير او بر پسينيان خود عظيم است و به گفته دكتر سيد حسين نصر(1)، تنها اين را می‌توان گفت كه پس از وی عملا هيچ‌گاه نظريه‌ای در تصوف عرضه نشده است كه به طريقی تحت تاثير نوشته‌های او نباشد.
اين كتاب به نظر می‌رسد، در بيان خاستگاه‌های عرفان و تصوف اسلامی بر اهميت و تاثير سنن عرفانی غير اسلامی ديگر ـ در مقايسه با سرچشمه‌های وحی اسلامی و كوثر نبوی و علوی ـ بيشتر تاكيد شده و به غلو پرداخته است و اين عجيب نيست؛ چون «آسين پالاسيوس» ـ مولف اين اثر ـ خاورشناس است و شناختی بيرونی دارد. دانشمند فقيد دكتر «عبدالحسين زرين‌كوب» و «دكتر سيد حسين نصر» با قول وی در اين رابطه مخالفند(2)
كتاب ارزشمند «زندگی و مكتب ابن‌عربی»، نوشته «ميگوئل آسين پالاسيوس»، خاورشناس، و به تعبير دقيق‌تر تصوف اسلام‌شناس، اسپانيايی است. او عمری را در شناخت و معرفی «ابن‌مسره» و «غزالی» و «ابن‌عربی» گذرانيد. در اين كتاب نويسنده به طرح نظريات جديد و چالش‌برانگيز دست می‌زند و گاهی نيز به ورطه افراط در می‌غلتد. در اين كتاب نوعی نگاه علم‌گرايانه به پديده‌های صوفيانه نيز به‌ويژه در فصل يازدهم وجود دارد؛‌ آن جا كه سعی می‌كند ظواهری چون «جذبه» و «فنا» را تحليل روان‌شناختی و روانكاوانه كند.
«دكتر نصر» اين كتاب را عالمانه و معتبر می‌داند. كتاب فوق در اصل به زبان اسپانيايی است كه به زبان‌های مختلف از جكمله عربی ـ تحت عنوان «ابن‌عربی حياته و مذهبه» ـ ترجمه شده است.
مترجم اثر، دانشمند معاصر مصری «عبدالرحمن بدوی»، فيلسوف و مورخ و مترجم فلسفه است.
«حميدرضا شيخی»، مترجم اثر از زبان عربی به زبان فارسی است كه در ابتدای كتاب آن را به حكيم ربانی و عارف الهی وارث حكمت صدرايی و عرفان اسلامی، «سيد جلال‌الدين اشتيانی» تقديم كرده است.
در صحنه تحقيقات جهانی، نام «پالاسيوس» همراه فرضيه درخشانی است كه بعدها درستی آن تاييد شد: فرضيه اثرپذيری شاعر بزرگ ايتاليايی «دانته» از اسلام در شاهكار جاودانش «كمدی الهی». كه «عبدالرحمن بدوی» ـ مترجم اين كتاب به عربی ـ در كتاب خود به نام «دورالعرب فی تكوين الفكر الاروبی» (نقش مسلمانان در پيدايش انديشه اروپايی) آن را مفصلا گزارش كرده است.
«پالاسيوس اسپانيايی» پايان‌نامه خود را درباره «غزالی» تحت عنوان «عقايد، اخلاق و زهد غزالی» نگاشت. بعدها مقاله «الهيات ابن‌رشد در مكتب سان تومای اكوينی» را نوشت كه بازتاب تندی در پی داشت.
«سخنان مسيح در آثار مسلمانان»، «معاد اسلامی در كمدی الهی دانته»، «پيشينه‌های اسلامی در شرط‌‌‌بندی پاسكال»، «پنج جلد كتاب درباره ابن‌حزم»، «ابن‌عربی؛ صوفی بزرگ مرسيه در 4 جلد»، «تصوف غزالی»، «اقتصاد غزالی»، «روحانيت غزالی در 4 جلد»، «تاثيرات اسلام»، «آثار برگزيده در 3 جلد»، «ابن‌مسره و پيروانش» و مقالات بسيار ديگر آثار كثير او را تشكيل می‌دهند.
«پالاسيوس» خود می‌گويد: «بيان يكی‌بودن تاريخ و فرهنگ انسانی و زدودن اشباح ادعاهای فريبنده «نسل بی‌مادر» است». او از فراز اين قله توانست تاثيرات اسلام را بر قرون وسطی نشان دهد و برگرفته‌های اسلام را نيز از سنت مسيحی و نوافلاطونی بيان كند.
كتاب حاضر شامل زندگانی شيخ اكبر «ابن‌عربی»، مكتب و گزيده عبارات اوست كه از رساله‌های «تحفه السفره الی حضره البرره»، «الامر المحكم المربوط فيما يلزم اهل طريق الله من الشروط»، «التدبيرات الهيه فی اصلاح المملكه الانسانيه»، «كنه ما لابد للمريد منه»، «مواقع النجوم و مطالع اهله الاسرار و العلوم»، «الانوار فيما يمنح صاحب الخلوه من‌الاسرار» و كتاب كبير «الفتوحات المكيه» اقتباس شده است. اصل اين كتاب در سال 1931 ميلادی منتشر شده است.
كتاب حاضر به كوشش انتشارات «اساطير» در 2200 نسخه و 408 صفحه در زمستان جاری منتشر شده و با بهای 5500 تومان به فروش می‌رسد.*

*منابع: زندگی و مكتب ابن عربی، ن ميگوئل اسين پالاسيوس، ت حميدرضا شيخی، انتشارات اساطير، چ اول، 1385
1. ر.ك: سه حكيم مسلمان، دكتر سيد حسين نصر، انتشارات علمی، ص 107 ـ 108
2. ر.ك: ارزش ميراث صوفيه، دكتر عبدالحسين زرين‌كوب، اميركبير، چاپ نهم، ص 14
3. ر.ك: الاندلس،ج 9، دفتر دوم، ص 281ـ 282، مادريد،
1944 منبع: خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)


سعیده خان احمدی