1393/1/16 ۰۸:۵۴
5مرگ در 16 روزسهم نوروز سال 1393 از اهالی فرهنگ و هنر بود.محمدابراهیم باستانی پاریزی،ریچارد فرای، حمید مهرآراوشیرین شازده احمدی درنوروز 93 رخ درنقاب خاک کشیدند.شایدبرای بسیاری باعث شگفتی باشدزمانی که نام«ریچاردفرای»آمریکایی را درمیان اهالی سرزمین فرهنگ وهنر ایران میبینندامافقدان ریچاردفرای،ایران شناس وشرقشناس برجسته آمریکایی متخصص برجسته واستاد بازنشسته دانشگاه هارواردبرای فرهنگ ایرانی بسیار بااهمیت است.
نخستین گزارش ها پس ازتعطیلات نوروزهمواره بایدگزارش هایی پرازامیدوخبرهای شادازرویدادهایی باشدکه درنوروز اتفاق افتاده است وپس از آن رخ میدهد،امافرهنگ وهنرایران امسال نوروزنیزبه سنت چندسال اخیرباخبردرگذشت تعدادی ازاهالی اش سال راآغاز کرد.روز 5 فروردین درحالی که جامعه مجازی همچنان درشوک شایعه خبرمرگ یکی از 5 سربازایرانی بودخبرمرگ دکترباستانی پاریزی روی خبرگزاری ها قرارگرفت كه این شوک راکامل کردواهالی ادب وفرهنگ رادراندوه فرو برد.تنهاسه روزبعد 8 فروردین خبرمرگ حمیدمهرآرا پس ازخبرآتش سوزی منزل مسکونی شیرین شازده احمدی،طراح صحنه سینما،در 7 فروردین این بارسینمای ایران رانشانه گرفت وروز 13 فروردین نیزبافوت شیرین شازده احمدی دربیمارستان کامل شد.هرچندخبرهای درگذشت منحصر به فرهنگ وهنر ایران نبودوخبردرگذشت چندین هنرمندغیرایرانی هم در 16 روزی که ازسال93گذشته منتشر شده است،امامهمترینشان بدون تردید ریچاردفرای،ایران شناس بزرگ بودکه بارهاایران راموطن نخست خوددانسته وگفته بودآرزومنداست آن گاه که رخ درنقاب خاک کشیددراصفهان دفن شود.
گذرازپاریس تا آرامش در پاریز
محمدابراهیم باستانی پاریزی درسوم دیماه1304خورشیدی درپاریزازتوابع شهرستان سیرجان دراستان کرمان دیده به جهان گشود.وی تاپایان تحصیلات ششم ابتدایی درپاریز تحصیل کردودرعین حال ازمحضر پدرخودمرحوم حاج آخوندپاریزی هم بهره میبرد.پس ازپایان تحصیلات ابتدایی ودوسال ترک تحصیل اجباری،درسال ۱۳۲۰ تحصیلات خودرادردانشسرای مقدماتی کرمان ادامه دادوپس ازاخذدیپلم درسال ۱۳۲۵برای ادامه تحصیل به تهران آمدودرسال ۱۳۲۶ دردانشگاه تهران دررشته تاریخ تحصیلات خودرا پی گرفت.وی درسال ۱۳۳۰ ازدانشگاه تهران فارغالتحصیل شدوبرای انجام تعهددبیری به کرمان بازگشت.در همین ایام باهمسرش،حبیبه حایری ازدواج کردوتاسال ۱۳۳۷خورشیدی که درآزمون دکترای تاریخ پذیرفته شد،درکرمان ماند.باستانی پاریزی دوره دکترای تاریخ را هم دردانشگاه تهران گذراندوباارائه پایاننامهای درباره ابناثیردانشنامه دکترای خودرادریافت کرد.وی کارخود رادردانشگاه تهران ازسال ۱۳۳۸بامدیریت مجله داخلی دانشکده ادبیات شروع کردوتاسال ۱۳۸۷ استادتماموقت آن دانشگاه بوده ورابطه تنگاتنگی بااین دانشگاه داشتهاست.وی یک پسربه نام حمیدویک دختر به نام حمیده دارد.تابستانهارانزددخترش در تورنتو وزمستانها رانزد پسرش درتهران سپری میکرد.شوق نویسندگی وی دردوران کودکی ونوجوانی در پاریز و باخواندن نشریاتی مانندحبلالمتین،آینده ومه برانگیخته شد.باستانی،اولین نوشتههای خودرادر سالهای ترک تحصیل اجباری (۱۳۱۸ و ۱۳۱۹) درقالب روزنامهای به نام باستان و مجلهای به نام ندای پاریز نوشت،که خوددرپاریزمنتشر میکردودویاسه مشترک داشت.اولین نوشته او درجرایدآن زمان،مقالهای بودباعنوان«تقصیر با مردان است نه زنان»که درسال ۱۳۲۱ در مجله بیداری کرمان چاپ شد.پس از آن به عنوان نویسنده یامترجم اززبانهای عربی وفرانسه مقالات بسیاری درروزنامههاومجلاتی مانند کیهان، اطلاعات، خواندنیها،یغما،راهنمایکتاب، آینده،کلک وبخارا چاپ کرد.اولین کتاب باستانی پاریزی «پیغمبردزدان» نام داردکه شرح نامههای طنزگونه شیخ محمدحسن زیدآبادی است وبرای اولین باردر سال ۱۳۲۴ درکرمان چاپ شد.این کتاب تاکنون به چاپ شانزدهم رسیدهاست.پاریزی بیش ازشصت عنوان کتاب تألیف یاترجمه کرد.کتابهای باستانی پاریزی برخی شامل مجموعه برگزیدهای ازمقالات وی هستندکه به صورت کتاب جمعآوری شدهاندوبرخی ازابتدا به عنوان کتاب نوشته شد.ازمیان نوشتههای او، هفت کتاب باعنوان «سبعه ثمانیه»متمایزاست که همگی درنام خودعدد هفت را دارند،مانندخاتون هفت قلعه وآسیای هفت سنگ. بعدها کتاب هشتمی باعنوان«هشتالهفت»به این مجموعه هفتتایی اضافه شدهاست.به جزکتب ومقالات،باستانی پاریزی شعرهم میگفت واولین شعرخودرادرکودکی درروستای پاریزو درآرزوی باران سرود.پاریزی منتخبی ازشعرهای خودرادرسال ۱۳۲۷درکتابی به نام«یادبودمن»به چاپ رساند.اما عمده شهرت وی برای کتاب از«پاریز تا پاریس بود»که روایتی خودنگارانه از زندگی وی بود.برخلاف عمده کتابهای تاریخی که نثری سردوسنگین دارند،بیشتر نوشتههای تاریخی باستانی پاریزی پرازداستانهاوضربالمثلهاوحکایات واشعاری است که خواندن متن رابرای خواننده آسانترولذتبخشترمیکرد.همچنین کتابهای باستانی پاریزی معمولاً پاورقیهای بسیارمفصلی دارندکه گاهی ازخودمتن هم مفصلتر بود.باستانی پاریزی صبح روز سه شنبه پنجم فروردین ۱۳۹۳پس ازیک ماه بیماری کبددربیمارستان مهرتهران دیده ازجهان فروبست.
تبسمی که از ادبیات و ترجمه دریغ شد
روز 11 فروردین با خبر درگذشت «ساسان تبسمی» مترجم صاحب نام کشور آغاز شد.تبسمی در سن 67 سالگی بنا به گفته خواهر وي بر اثر ایست قلبی درگذشت . ساسان تبسمی متولد سال 1325 بوده و در کارنامه کاری خود ترجمه آثار متعددی از نویسندگانی چون پل الوار، کریستین بوبن، پاتریک مودیانو، ژرژ سیمون، فرانسوا موریاک، روژه فورمن و آنتونیا فریزر را دارد.
مراسم تشییع پیکر تبسمی روز جمعه 15 فروردین از مقابل خانه هنرمندان ایران انجام شد.
سینما در سوگ
8 فروردین که «حمیدمهرآرا»، بازیگر قدیمی تئاتر، سینماوتلویزیون درسن 71 سالگی درگذشت. «حمیدمهرآرا»که بیشتربرای نقشآفرینی درسریال «آرایشگاه زیبا»دریادهاماندگاراست،صبح روزهشتم فروردین پس از تحمل یک دوره طولانی بیماری دارفانی راوداع گفت.مرحوم «مهرآرا»که مدت هشت سال به بیماری دیابت مبتلا بود،درسال 91 بر اثر این بیماری،یک پای خودراازدست دادوبعد از آن،دردی ماه سال گذشته براثرنداشتن تحرک،پزشکان مجبوربه قطع پای دیگرش شدند.حمید مهرآرادرآثاری چون «تاراج»،«امیر کبیر»،«پهلوانان نمیمیرند»،«آرایشگاه زیبا»،«روزگار جوانی»و...بازی کرده بود.مراسم تشییع این بازیگر قدیمی تئاتروتلویزیون سینما روز 10 فروردین انجام شدودرنهایت در قطعه هنرمندان به خاک سپرده شد.
یک روز پیش از خبردرگذشت حمید مهرآرا بودکه خبر آتش سوزی منزل مسکونی«شیرین شازده احمدی»طراح صحنه و لباس اولین بارتوسط بانی فیلم منتشرشدواین طراح صحنه سینما درنهایت چندروز پس ازحادثه سوختگی 97 درصد،جان به جان آفرین تسلیم کرد.پنجشنبه شب 7 فروردین ،آتش سوزی در منزل مسکونی شیرین شازده احمدی باعث سوختگی و انتقال او به بیمارستان شده بود.این درحالی بود که شازده احمدی تاروز قبل ازاین اتفاق به عنوان طراح صحنه ولباس درپروژه«چهارشنبه خون به پامی شود»مشغول فعالیت بود. خانواده او در روزهای ابتدايی بستری شدن اوعنوان کردند که ازجمع عوامل پروژه فقط یک بارجانشین تولیدبه بیمارستان آمده و بقیه عوامل اعم ازتهیه کننده سرمایه گذار وکارگردان جویای حال شازده احمدی نبوده اند این درحالی بودکه حدو سه هفته قبل نیز اتومبیل اعضای گروه«چهارشنبه خون به پامی شود»که شیرین شازده احمدی هم در آن بود دچار حادثه شده و او به بیمارستان منتقل شده بود وهمین ماجراباردیگرجنجال هايی حول محور عدم شرایط مناسب درپشت صحنه سینمارادرصدررویدادهای سینمایی قرار داده بود.شیرین شازده احمدی ساعت 12 ظهرروز 13 فروردین براثرشدت جراحات درگذشت. شازده احمدی به عنوان طراح صحنه ولباس فیلم هایی چون «مرهم»،«هوو»،«شیر و عسل»، «کلاهی برای باران» و ...فعالیت کرده بود.
شرق شناسی شیفته ایران
«ریچاردنلسون فرای» درسال 1920 درخانواده ای سوئدی تباردرآلاباماي آمریکا به دنیا آمد. وی ایران شناس وشرقشناس برجسته آمریکایی متخصص ایرانشناسی واستادبازنشسته دانشگاه هاروارد بود.او به زبانهای فارسی، عربی، روسی،آلمانی،فرانسوی،پشتو،ازبک وترکی مسلط بودوبا زبانهای اوستایی، پهلوی و سغدی آشنایی کامل داشت.
معدودکسانی هستندکه هرچند ادعای ایرانپرستی وایراندوستی داشته باشند،اما بتوانند به اندازه«ریچاردفرای»چنان خدمات ارزنده ای برای ایران زمین انجام دهند.این آمریکایی اهل آلاباما درطول عمرخود دو کرسی ایران شناسی درآمریکا برپاکردوچندین کتاب مهم وصدها مقاله مهم درباره ایران باستان و ایران بزرگ و شهر و تاریخ بخارا یعنی خراسان بزرگ وفرهنگ ایرانی اسلامی نوشت.کرسی ایرانشناسی دانشگاه های کلمبیا وهارواردبه همت اوتاسیس شدندودانشجویان اوخدمات ارزنده ای درباره تاریخ وتمدن ایران انجام دادند.اوتاآخرعمردرباره ایران بزرگ تحقیق کردوخاطرات خود رانیزدرکتابی به نام ایران بزرگ نگاشت که افراد مهم سیاسی وفرهنگی هفتادسال گذشته وملاقات های اوباآنهارانشان داده است.اوبامردم ایران زندگی کرد.درشیراز موسسه آسیایی دانشگاه شیراز رارونق دادومحققان زیادی را به آنجا دعوت کرد.فرای دردانشگاه های دوشنبه وکابل تدریس کردواین،فرق مهم اوبادیگرمستشرقین غربی بود.باخواندن کارهای فرای مابه عمق وارزش فرهنگ ایرانی اسلامی واثرگذار بودن ایرانیان براین تمدن،به زیبایی آشنا میشویم.دردهه ۴۰ میلادی برای اولین بار وی یکی از اولین مقالات درباره خاندان سامانی رانوشت که کمتر کسی درآمریکا از آن خبر داشت واهمیت آن خاندان دراین مقاله نشان داده شد.او همچنین اهمیت زبان فارسی رابرای پیشرفت فرهنگ وتمدن اسلامی درخراسان بزرگ (آسیای میانه)و هندوخاوردور را به صراحت نشان داد.نوشتههای فرای بااستدلال بودوبااین که ایران رادوست داشت و همیشه بااحساس درباره ایران سخن میگفت،اما هرگزدرآثارش،درباره ایران گزافه گویی نکردواین همه تنهابخشی ازخدمات وی به فرهنگ وتاریخ ایران بود.پس عجیب نیزنخواهدبودکه محمدجوادظریف وزیرامورخارجه ایران مرگ وی رااندوه بار بداند.ظریف درصفحه توئیتر خوداین گونه نوشت:«درگذشت پرفسور ریچاردفرای عمیقا اندوهگینم ساخت؛یک دوست واقعی ومحقق مسائل ایران.میراث عظیم وی برای همیشه جاودان خواهد ماند.خداوند روحش راقرین رحمت کند.» او همواره تاکیدداشت که پس ازمرگ دراصفهان ودرکنارزاینده رود ودرکنارقبر«آرتور پوپ» دیگر شرق شناس مشهور دفن گردد. درمرداد 1389 از سوی رئیس دولت وقت ایران به پاس خدمات وی خانه ای تاریخی و مجلل دراصفهان به وی اهدا گردیدکه بی ارتباط باوصیت وی نمی باشد.ریچاردفِرای،روز پنجشنبه ۲۷ مارس ۲۰۱۴(هفتم فروردین ۱۳۹۳)درسن ۹۴ سالگی درشهر بوستون درگذشت.بنا به گفته های بازماندگان وی،آنهاامیدوار هستندبتوانندشرایطی برای انتقال وی به ایران ودفن وی درکنارقبرآرتورپوپ فراهم کنند.
منبع: روزنامه قانون
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید