شرح رباعی احول نِیَم

افزودن به علاقه‌مندی‌ها

از خواجگی احمد كاسانی بن جلال‌الدین، از كاسان فرغانه (د 949ق/1534م).
در دیباچه می‌گوید: پادشاه پادشاهان. مخلص و معتقد درویشان ـ از آنگونه اوصافی كه در دیگر رساله ‏های خود، از آن میان «بابریه» (هف‍) و «چهار كلمه» (هف‍) به سلطان روزگار خود (عبیدالله خان ازبك 940-946ق) داده است.
كه آن شاه رباعی زیر را سروده است: احول نیم ای دوست، یكی دو بینم/ هر چیز كه بینم، همه با او بینم/ مستغرق هو چنان شدم در همه حال/ هو گویم، هو بشنوم و هو بینم. چون این رباعی به مجلس فقرا رسیده، یكی گفته است، این سخن از ایشان نبایستی. جواب به مخالفان آنست كه: كم و بیش از 15 سال قبل، او به پرورش این خان قیام كرده است، و ایشان (خان) گاهی غزل و رباعی یا بیتی به من می‏داده و این ضعیف به قدر وسع شرح آن كرده ( شرح رباعیات خان، هف‍) به ایشان می‏فرستادم. مثل: تنبیه السلاطین (هف‍)، شرح سوادالوجه فی الدارین (هف‍)، شرح چهار كلمه (هف‍)، مرآت الصفا (هف‍)، شرح الولد سرابیه (هف‍)، سلسلة الصدیقین (هف‍)، شرح دوازده رباعی. شاید به نظر قبول مطالعه فرموده و به این مرتبت رسیده باشند. سپس به شرح آن رباعی می‏پردازد.
آغاز:  حمدله. صلات. بعد از حمد خدا و درود رسول مجتبی جنت مآب، سعادت اكتساب حضرت پادشاه پادشاهان اعلی، خاقان خان، مخلص و معتقد درویشان.
انجام:   بس كنم، خود زیركان را این بس است/ بانگ دو كردم، اگر در ده كس است. الحمدلله رب العالمین... .
منابع دیگر:   فهرستواره، 742/6خواجگی، نمایه، همانجا 559/7؛ مشترك، 1610/3 (2 نسخه)؛ نفیسی، 400/1 نام 32 كارش از آن میان همین؛ مشترك، 1610/3 (2 نسخه)؛ گنج، 673/2 كه آن را بخشی از «بابریه» دانسته است.
(27)267، نستعلیق تحریری پخته، محمد امین بن خلیفه حاجی قربان، محرم 128 (1280ق)، (گ 297-302). (عكس).    شمث‍ 317472
اصل نسخه:  گنج‌بخش، ش 1401 (گنج، 673/2).

خرید فایل اسکن