تاریخ رضوی

افزودن به علاقه‌مندی‌ها

از میرعوض بن میرزا یوسف خان بن میرزا احمد، از مردم خراسان، که پدرش به روزگار اکبر پادشاه (963-1014ق) به هند کوچ کرده و جزو فرماندهان سپاه اکبر شده است. تاریخ خاندان خود اوست به ترتیب سنواتی. نگارنده در دیباچۀ بلند خود آغاز می‌کند از زایش میرزا یوسف‌خان در 930ق در مشهد خراسان، و اینکه در 32 (چنین) در 968ق (چنین) پدرش میرزا احمد درمی‌گذرد. در این هنگام زیستن وی در مشهد دشوار شده به قصبۀ «اخلوبد» (اخلوبد، دهی ست در راه مشهد ـ قوچان. معین) پناه می‌برد، دلتنگی رفع نشده به سفر هندوستان می‌پردازد. و در ملتان که آن روز در حکومت قاسم خان نیشاپوری بود فرود می‌آید. در 12 شعبان 968ق به قریب دارالخلافه می‌رسد. اکبر به پیشواز او می‌فرستد. و از آنجا فتوحات میرزا یوسف آغاز می‌گردد. 
نام نگارنده که تبار خود را به موسی مبرقع و حضرت جواد می‌رساند، در دیباچه آمده است. همانجا دو بار از کتاب به «شکرف‌نامه» تعبیر می‌کند ولی خود آن را صراحتاً به «تاریخ رضوی» می‌نامد. تاریخی است ارزشمند، و تا اینجا نسخه‌ای دیگر از آن را نیافته‌ام. 
در ص 676 از درویش محمد امن‌آبادی (نک‍ : قامع‌الامراض؛ طب اورنگ‌شاهی، مشترک 1/622) یاد می‌کند که کتاب «مفتاح‌الحکمت» (مشترک 1/740) را سروده به وی داده است. در ص 464 آمده: دفتر دوم از تاریخ رضوی در ذکر احوال خیر مآل نواب صف‌شکن خان می‌پردازیم، و اینجا سفارش پدرش را به نگارش «تاریخ رضوی» یاد می‌کند. 
نسخۀ در دست از زایش میرزا یوسف‌خان و مرگ پدرش و کوچ او به هندوستان آغاز می‌شود و به جنگ‌های داراشکوه و غرۀ محرم 1069ق و بیماری نگارنده می‌رسد، و بی‌انجامه‌ای به پایان می‌رسد. 
آغاز:   تاریخ رضوی. بسمله. و له الکبریاء فی السماوات و الارض و هو العزیز الحکیم. ابیات: لله الحمد قبل کل کلام ــ به صفات الجلال و الاکرام ــ حمد او تاج تارک هر سخن است. (88 سطر بعد): قطعه، سپهر دانش و بینش یگانه اکبر شاه ــ که همچو صبح بر روی جهان گشاده جبین ــ  شهی که دیده ز آموزگار دل تعلیم ــ شهی که یافته از مرشد خرد تلقین. اما بعد، مولف این اصول و مصنف این فصول... میر عوض بن میرزا یوسف‌خان بن میرزا احمد بن میرزابیگ. 
انجام:   در این وقت ساجدۀ ماجده قبله و کعبه بیگم آنچه خانم بدیدن راقم تشرف ارزانی فرمودند و بگونه مهربانی و عنایت مراسم طبابت به تقدیم رسانیدند، از آزار و بیماری بنده بسیار دلگیر شدند و در باب طلب حکیم تاکید فرمودند لهذا معتمد نور محمد را روز پنجشنبه برای آوردن حکیم کداکمبلاسکی جیم فرستاد. 
2055،   نستعلیق شکسته‌آمیز خوب، سدۀ 11ق. چند صفحۀ پایانی با دستی لرزان نوشته شده، با خط خوردگی‌ها که می‌تواند نسخه به خامۀ نگارنده و از روزهای واپسین او باشد. 
نشان مهرگرد تاج‌دار «هو الواقف... وقف کتابخانۀ مرحوم آقای حاج محمدخان اعلی الله مقامه» (ص 1- 698)، یادداشت‌هایی از 1153 و غرۀ رجب 1229ق (ص 698). 
698 ص، 22 س، 12×5/21 سم‍ ، 21×30 سم‍ ، فتو.     شمث‍ 252280

خرید فایل اسکن