مجمع الامثال؛ جامع التمثیل

افزودن به علاقه‌مندی‌ها

از محمدعلی هبله رودی. 
همان خ 2/59. 
بیفزایید: در پیشگفتار چاپ مجمع‌الامثال، به کوشش شادروان دکتر صادق کیا، 1344خ آمده است. 
این مجمع‌الامثال، کهن‌ترین مجموعۀ بزرگ مثلهای فارسی است و آن را یک دانشمند ایرانی به نام محمدعلی هبله‌رودی در سال 1049 هجری در گلکنده (نزدیک حیدرآباد دکن) گرد آورده است. این کتاب گرانبها که بیش از دو هزار مثل فارسی را دربردارد تاکنون به چاپ نرسیده بود. نگارنده بیش از ده سال پیش دستنویسی از آن را در کتابخانۀ ملی ملک دیده و رونویسی از آن برداشته بود و از آن پس آرزو می‌داشت که با پیدا کردن دستنویسهای دیگر، به چاپ و نشر متن درستی از آن کامیاب گردد. 
اینک بسیار شادمان است که با یافتن پنج دستنویس دیگر این «مجمع‌الامثال» نخست‌بار به کوشش او در دسترس دوستاران زبان و ادبیات بی‌مانند فارسی قرار می‌گیرد.
محمدعلی هبله رودی را پیش از این از راه یک کتاب دیگر او به نام جامع التمثیل یا مجمع التماثیل می‌شناختیم. او این کتاب را به سال 1054 هجری (پنج سال پس از مجمع‌الامثال) در حیدرآباد دکن فراهم آورده و آن بارها به چاپ رسیده است و شاید شمارۀ چاپهای آن بیش از هر متن فارسی دیگر باشد. نگارنده در چند سال گذشته مجموعه‌ای از برخی از چاپهای گوناگون آن گرد آورده است ولی هیچکدام متن استوری به دست نمی‌دهد. 
فرق بزرگ دو کتاب هبله‌رودی در دو چیز است، یکی آن که برخی از مثلها در یکی از آن دو یاد شده و در دیگری نیامده است، دیگر آن که متن مجمع‌الامثال تنها مثلهای فارسی را در بر دارد در صورتی که در جامع‌التمثیل حکایتهائی نیز در هر فصل بر مثلها افزوده شده است. گمان می‌شود که همین حکایتها مایۀ پسند و روائی جامع‌التمثیل و گمنامی مجمع‌الامثال شده باشد. دیباچۀ آن دو نیز چندان فرقی با یکدیگر ندارد. 
«هبله رودی» که در دستنویسهای مجمع‌الامثال و در چاپها و دستنویسهای جامع‌التمثیل به صورتهای حبله‌رودی، هیله‌رودی، حبل رودی، جبل رودی، جبله رودی نیز دیده شده است نسبت است به هبله‌رود (هَبْلِ رودْ) و آن نام رود و دهستانی است در فیروزکوه مازندران. 

خرید فایل اسکن