غرایب الدنیا؛ عجایب الاعلاء

افزودن به علاقه‌مندی‌ها

از آذری طوسی، فخرالدین حمزة بن علی بن مالك اسفراینی (784-866ق/1382-1462م). در لقب او و نام پدرش سخن است. ولی مثنوی ساخته در 4 بخش به نام «مرآت» هر یك از چهار بخش را نامی جدا داده است: 1. طامة الكبری، 2. عجایب (غرایب) الدنیا، 3. عجایب الاعلاء، 4. سعی الصفا. 
نسخۀ در دست بایستی بخش 2 و 3 را داشته باشد، در شگفتی‌های جهان از جماد و گیاه و جاندار و جز آنها، و شگفتیهایی كه در جهان علوی و آسمان هست و استنساخ‌های عرفانی. در نیمۀ دوم نسخه، سربندها نانویس است. پس از حمد و نعت، آغاز می‌شود با 4 «مقدمه»، سپس «فصل»هایی بی‌شماره: مقدمۀ یكم آغاز می‌شود به: 
بـعـــد حـمــد مفتــح الابـــواب
بشنـو از مـن مقـدمــات كتــاب
دو كتــاب و نمـونــۀ دو جهــان
این غرایب شد و آن عجـایب دان
چـونكـه عـالم همـه دو قسم آمد
این یكـی گنج و آن طلسم آمد...
هر یك از اصل و فرع شد قسمی
كـردمش زان سبب جــدا اسمــی
اســم اول غــــرایـب الـدنـیــــا
اسـم ثـانــی عـجـــایـب الاعــلا
و در مقدمۀ سوم آن از «جواهر الاسرار» خود یاد كرده است. 
خــرق عــادت به نسبت هر كـار
گفتــه‌ام در «جــواهـر الاسـرار»
گفته شده است مأخذ اصلی این مجموعه «عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات» زكریای قزوینی می‌باشد. 
آغاز:   
ابتـدا می‌كنـم بــه بسـم الله
كوست بر كل كاینـات گـواه
آفـرینـنـدۀ وجــود و عــدم
شــرف انــدوز طیـنـت آدم
انجام (نانویس):   
حاصل این بود اصل مبحث ما
كـه محیط است اصل دریاهـا
منابع دیگر:  ذریعه 15/219 «عجایب‌الدنیا»؛ نسخه‌ها4/3001 «عجایب الغرایب؛ غرایب الدنیا؛ عجایب الاعلا؛ عجایب الدنیا» (4 نسخه)؛ دائرةالمعارف 1/266 آذری طوسی. 

خرید فایل اسکن