حیدربیگ و صنوبر؛ حیدربیگ نامه؛ حیدربیگ و دختر قاضی کشمیر

افزودن به علاقه‌مندی‌ها

از ناشناس. به لهجۀ کردی. متن داستانی است به نظم در داستان «حیدربیگ» از غلامان شاه عباس دوم (1052-1077ق/ 1643-1666م)، و رفتن او به شکار، دیدن دختر قاضی کشمیر، که نام او در تحریرها «سیمنبر»، «سمنبر» و «صنوبر» آمده است. و دلباختن او به حیدربیگ. 
داستانی است از جنگ و بزم و وصال، و در ضمن، حکایت‌کننده از درآمیختن فرهنگ ایران و کشمیر هند است، که آنجا را «ایران صغیر» می‌خواندند. در تحریر فارسی آن که در اسلام‌آباد پاکستان دیده بودم آمده بود: به خواهش بزرگی از مردم عراق اصفهان، که از سراینده داستانی خواسته بود سروده شده است: 
چنین باشد اگر خواهی ره راست
بزرگی از عراق اصفهان خواست
بگو نقلی تـو از معشوق عشـاق
کــه از یــادگاری اندر آفــاق
ز کشمیرش برون آور، به ایران
بیــان سـرگذشت نــره شیـران
جلـوس شــاه دین عبــاس ثانی
کــه او زد سکــۀ صاحبقرانـی
از آن جمله بــودی او را جوانی
جــوان بهتـر ز جــان جهـانـی

 غلام شــاه، حیـدربیگ نــامش
...         ...          ...         ...
مشار (فارسی، 2/1831) از 5 چاپ تحریر فارسی آن نشانی داده، که گویا در هیچیک از آنها نام سراینده نیامده است. جز آنکه در فهرست آکیموشکین (1/419) نام نگارنده «ابن صفایی» آمده است. 
نام سرایندۀ تحریر کُردی آن نیز به این ناآشنا به لهجۀ کردی به دست نیامد. شاید در بخش پایانی بوده است که در نسخه افتاده است. تحریر کُردی آن آغاز می‌شود با حمد باری و ستایش از پیامبر و حضرت علی و خاندان (77 بیت) به گونه‌ای که شیعی بودن سراینده و تبلیغات روزگار صفوی را نشان می‌دهد. سپس به شاه عباس ثانی و داستان می‌پردازد: 
دمـای شیخ صفی عبـاس ثـانی
سکـه‌ش داورذی صـاحبقرانی...
«حیدربیگ» نــامی غلام‌شاهی
شیر شیرانی، طور یوسف لقایی
(گ 2 پ) در منابع در دسترس نشانی از نسخۀ دیگر این تحریر به دست نیامد. 

آغاز:   بسمله. 
شـهـنـشــــای بــی‌بـــــــاک (چـنـیـن)
الّا لاشـــریک شـهـنـشـــای بی‌بــــــاک
فــرد فـریــــادرس، ذات تـیـنــا پــــاک
باعث بر ایجاد عرض (ارض؟) روی افلاک
بیخورد و بیخواب، بی‌رود، بی‌فرزند... 
منابع دیگر:   ذریعه، 7/125 «حیدربیگ»؛ مشترک، 6/1356 «داستان حیدربیگ»، همانجا، 8/1410، همانجا 9/1698 سرآغاز؛ نسخه‌ها، 5/3693 «داستان حیدر و دختر قاضی کشمیر» از ابن صفایی؛ مشار، 2/1831، (5 چ)؛ قم، آستانه، 113 «حیدربیگ و سمنبر»؛ نشریه، 8/191، همانجا 9/74 «داستان حیدربیگ»؛ یزد، شیروانی، 4/1414 «داستان حیدربیگ»؛ براون، کالج، 260 ش 69 «قصۀ حیدر و دختر قاضی کشمیر». 

خرید فایل اسکن