افشار، مستوره

افشار \afšār\، مستوره (1268-1325 ش/ 1889- 1946 م)، از پیش‌گامان آموزش، و احقاق حقوق زنان در ایران.
از محل تولد، کودکی و نوجوانی افشار آگاهی‌ای در دست نیست. خانوادۀ پدری و مادری وی از حکام آذربایجان، و متنفذ بودند؛ پدرش، جمشید خان افشار (مجدالسلطنه)، حاکم اورمیه، و مادرش، دختر امامقلی میرزا، نوۀ فتحعلی‌ شاه بود (بامداد، 49؛ پیرنیا، 73؛ نیز نک‍ : شیخ‌الاسلامی، 161). 
افشار در جوانی، چند سالی را در تفلیس و استانبول گذراند و با زبانهای روسی، فرانسوی و نیز ترکی استانبولی آشنا شد (پیرنیا، همانجا). او پس ‌از بازگشت به ایران، فعالیتهای خود را در راه احقاق و برابری حقوق زنان آغاز کرد و در 1301 ش، عضو «جمعیت نسوان وطن‌خواه ایـران» شد که بنیادگذار و رئیس آن، بـانویی به نام محترم اسکندری (ه‍ م) بود (منگنه، 7- 8؛ بامداد، 47؛ شیخ‌الاسلامی، همانجا).
مستوره افشار چندی پس ‌از تشکیل جمعیت نسوان وطن‌خواه ایران، به‌ پیشنهاد محترم اسکندری به عضویت هیئت‌مدیرۀ جمعیت انتخاب گردید و ازآن‌پس، جلسات این گروه بیشتر در خانۀ او تشکیل می‌شد. مستوره پس از مرگ محترم اسکندری در 1303 ش، نایب‌‌رئیس جمعیت نسوان وطن‌خواه ایران شد (هاشمی، 1؛ منگنه، 12). او با برپایی مجالس سخنرانی و تدریس در کلاسهای اکابر زنان که این جمعیت برپا می‌داشت، همچنین با تشویق خانواده‌ها برای فرستادن دخترانشان به مدارس دخترانه، در راه بیداری و آموزش زنان کوشید. 
در سال 1305 ش/ 1926 م، افشار به عضویت «اتحادیۀ بین‌المللی زنان» درآمد و همچنان به انتشار مقاله در روزنامه‌ها و نیز فعالیتهای اجتماعی‌اش ادامه داد (شیخ‌الاسلامی، 162؛ پیرنیا، همانجا؛ بامداد، 49-52؛ ساناساریان، 73). در «دومین کنگرۀ زنان شرق» (تهران، 1311 ش) با حضور نمایندگانی از کشورهای ترکیه، سوریه و مصر، او در مقام نایب‌رئیس کنگره، دربارۀ موقعیت و وضعیت زنان در ایران، ادامۀ تحصیل دختران در خارج کشور و فرصتهای شغلی آنان سخنرانی کرد («مستوره ... »، 8؛ نفیسی، 171). 
مستوره افشار مدتی پیش ‌از مرگش بر اثر سرطان، سرپرست شیرخوارگاه شهرداری تهران بود (همو، 173).

مآخذ

بامداد، بدرالملوک، زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید، تهران، 1347 ش؛ پیرنیا، منصوره، سالارزنان ایران، مریلند، 1374 ش؛ ساناساریان، الیز، جنبش حقوق زنان در ایران، ترجمۀ نوشین احمدی خراسانی، تهران، 1384 ش؛ شیخ‌الاسلامی، پـری، زنـان روزنامه‌نگار، تهران، 1351 ش؛ «مستوره افشار، زنی پـایدار، جسور و مشتـاق»، سرمـایه، تهـران، 1385 ش، شم‍ 278؛ منگنه، نورالهدى، دیوان، تهران، 1335 ش؛ نفیسی، سعید، خاطرات سیاسی، ادبی، جوانی، به‌ کوشش علیرضا اعتصام، تهران، 1381 ش؛ هاشمی حائری، «جمعیت نسوان وطن‌خواه ایران»، اطلاعات، تهران، 1311 ش، س 7، شم‍ 750‘1. 

سارا یعقوب سفیانی (دانا)