ابوالفضل (ع)، مسجد

ابوالفضل (ع)، مسجد \masjed-e ab-ol-fazl\، نام دو مسجد واقع در ناحیۀ کَن، یکی در محلۀ بالان، و دیگری در محلۀ درِ قاضی. 

1. مسجد ابوالفضل (ع) محلۀ بالان

این مسجد در ضلع جنوبی خیابان اصلی بالان (امروزه: شهید کاشانی) کن، در ضلع غربی حسینیۀ محلۀ بالان در شمال حمام محله ــ که در محل بنـای حمـام قدیم روستـا بنـا شده است ــ جای دارد. ابعاد این مسجد حدود 24×20 متر است و با مصالح آجر، سیمان و آهن ساخته شده است. درِ ورودی آن در سمت شمال قرار دارد و به خیابان شهید کاشانی باز می‌شود. نمای بیرونی دیوار شمالی که درِ ورودی مسجد در آن قرار دارد، با سنگ سفید پوشیده شده، و فقط اطراف و بالای در آن، دارای تزیینات کاشی‌کاری است. بر سطح نمای کاشی‌کاری‌شدۀ اطراف درِ ورودی مسجد، قابهایی طراحی شده، که روی آنها آیاتی از قرآن، نام ائمه (ع) و اسماء جلالۀ خداوند نوشته شده است. نمای بیرونی ضلع غربی مسجد، که مشرف به کوچۀ گلستان است، با سنگ سفید پوشیده شده، و در قسمتی از آن قاب کاشی‌کاری‌شده‌ای به ابعاد حدود 3×5/ 1 متر کار شده که در میان آن، دعای فرج، و در قابهای کوچک پیرامونش نام یاران نزدیک پیامبر (ص) مانند سلمان، ابوذر، حمزه سیدالشهداء و نام یاران نزدیک حضرت علی (ع)، مانند مالک اشتر نوشته شده است. 
فضای داخلی مسجد حضرت ابوالفضل (ع) دل‌نشین و زیبا ست. اطراف محراب مسجد، سراسر کاشی‌کاری شده، و بر سطوح آن آیاتی از قرآن نوشته شده است. ازارۀ مسجد تا ارتفاع 120سانتی‌متری با سنگهای مرمر قهوه‌ای‌رنگ پوشانده شده، و بقیۀ قسمتهای آن گچ‌اندود است. مسجد دارای نیم‌طبقه‌ای برای نمازگزاران زن است. بر بدنۀ بیرونی کف نیم‌طبقۀ زنانه، که مشرف بر فضای مسجد است، کاشیهایی کار شده که روی آنها آیات سورۀ اعلى (87) نوشته شده است. ضلع شرقی مسجد که مجاور حسینیۀ محلۀ بالان است، پنجرهایی به‌صورت یکپارچه نصب شده که ارتباط مسجد و حسینیه را در مواقع نیاز برقرار کرده است و دو فضا را یکپارچه نشان می‌دهد. 
مسجد حضرت ابوالفضل (ع) از مسجدهای تاریخی محلۀ بالان کن بوده، و دیرینگی بنای اولیۀ آن به دورۀ صفوی می‌رسیده است. مسجد تاریخی اولیه حدود سالهای میـانی دهـۀ 1350 ش تخـریب، و بنـای کنونی به‌جـای آن ساخته شده است. در ضلع شمالی مسجد حضرت ابوالفضل (ع) و بَرِ خیابان شهید کاشانی، حدود 50 درخت چنار بلند وجود دارد که عمر آنها به سالهای نوسازی مسجد بازمی‌گردد. این درختان فضای اطراف مسجد، حسینیه و خیابان را بسیار باصفا کرده‌اند. 

2. مسجد ابوالفضل (ع) محلۀ در قاضی

این مسجد در ناحیۀ تختک محلۀ درِ قاضی کن و در فاصلۀ حدود 100متری غرب امامزاده کابل حسین و شمال کوچۀ برادران علی‌‌اکبری جای دارد. نام این مسجد در گذشته مسجد تختک بود و زیر آن، آب‌انباری وجود داشت که آب آشامیدنی اهالی محل را تأمین می‌کرد. امروزه از فضای آب‌انبار این محل به‌عنوان زیرزمین و موتورخانۀ مسجد بهره‌برداری می‌شود. گفته می‌شود مسجد تختک، بسیار قدمت داشته، و دیرینگی آن به اوایل دورۀ قاجاریه بازمی‌گشته است. 
در سالهای آغازین دهۀ 1340 ش، بنای قبلی مسجد تخریب، و بنای فعلی به‌جای آن و بالای آب‌انبار ساخته شد. بنای فعلی مسجد تختک که امروزه به‌نام مسجد حضرت ابوالفضل (ع) نامیده می‌شود، دارای ابعاد 13×10 متر است و درِ ورودی آن در سمت شرق و غرب آن تعبیه شده است. بدنۀ بیرونی مسجد آجری، و سقف آن دارای پوشش شیروانی است. بنای مسجد یک‌طبقه و دارای نیم‌طبقه‌ای برای نمازگزاران است. بنای کنونی مسجد از نمونه‌های معماری اواسط دوران حکومت پهلوی به شمار می‌رود و ازنظر تاریخی ـ فرهنگی دارای اهمیت بوده، و قابلیت ثبت در فهرست آثار ملی را دارد. استواری و ایستایی بنای فعلی مسجد خوب است و تهدیدی برای آن وجود ندارد. 

مأخذ

تحقیقات میدانی مؤلف.

ناصر پازوکی طرودی