آزموده، حسین

آزموده \āzmūde\، حسین (1287- 1378 ش/ 1908- 1999 م)، سپهبد، دادستان دادگاه نظامی دکتر مصدق و رئیس دادرسی ارتش. 
حسین آزموده از فارغ‌التحصیلان دانشکدۀ افسری و دانشگاه جنگ بود و در 1307 ش وارد خدمت ارتش شـد (نک‍ : کیهان، شم‍ 376‘5، ص 1) و تا 1330 ش در مشـاغل مختلف مشغـول بـه خدمت بود (نک‍ : عـاقلی، 1/ 15). در اواخر همان سال، او و گروهی از افسران، سازمان افسران ناسیونالیست (سازمانی طرف‌دار برخی اصلاحات در ارتش) را بنیان گذاشتند (کاتوزیان، 248) و او یکی از اعضای هیئت‌مدیره شد (مصور، 109).
آزموده در 1330 ش، در سمت معاون اول دادستانی ارتش، درجۀ سرتیپی گرفت و در همان سال، به ریاست ادارۀ مهندسی ارتش (عاقلی، همانجا)، و پس از کودتای 28 مرداد 1332 با ارتقا به درجۀ سرلشکری، به دادستـانی ارتش منصوب گردید (بهزادی، 2/ 392). او در بازجویی از دکتر مصدق شرکت مستقیم داشت (نک‍ : کاتوزیان، 357) و در محاکمۀ وی دادستـان بود (نک‍ : مصدق ... ، 1/ 47-63). 

 آزموده در سالهای بعد نیز دادستانی دادگاههای بسیاری از افسران و رهبران سیاسی چون سپهبد قرنی (طلوعی، 937)، آیت‌الله کاشانی (خواندنیها، شم‍ ‍81، ص 10) و دکتـر فـاطمی (شیفتـه، 398-400) را بر ‌عهده داشت. او در مهر 1338، به درجۀ سپهبدی ارتقا یـافت و رئیس دادرسی ارتش شد ( کیهـان، شم‍ 381‘5، ص 14).
آزموده در 17 خرداد 1340، به تقاضای خویش و موافقت شاه بازنشسته شد (نک‍ : عاقلی، 1/ 16) و در همـان روز با انتشار نامه‌ای، خود را به منافع و مصالح ملت متعهد اعلام کرد (همو، 1/ 15). انتشار این نامه، او را با دولت علی امینی عملاً درگیر، و در 25 خرداد همان سال طی نامۀ دیگری برضد دولت اعلام جرم کرد ( کیهان، شم‍ 384‘5، ص 17)؛ دولت نیز متقابلاً و احتمالاً همـاهنگ بـا شـاه (نک‍ : خواندنیها، شم‍ ‍79، ص 2) او را به جرائمی متهم، و در 30 خرداد بازداشت کرد ( کیهـان، شم‍ 386‘5، ص 23)، ولی چند هفته بعد آزاد شـد (خواندنیها، شم‍ ‍85، ص 2). پس از آن در ایام بازنشستگی، گاه به‌عنوان حقوق‌دان به جلساتی دعوت می‌شد (عاقلی، 1/ 16). در آبان 1357 هم در جلسه‌ای که از امرای ارتش برای بررسی اوضاع انقلابی کشور تشکیل شد، شرکت کرد (نک‍ : آبادیان، 312-313).
آزموده در اواسط بهمن 1357 به اروپا رفت (عاقلی، همانجا) و طی سالها اقامت در آنجا، با نشریات سلطنت‌طلبان همکاری کرد (نک‍ : کاتوزیان، 377). او در 1378 ش در‌گذشت (نک‍ : عاقلی، همانجا).

 آزموده افسری مطیع و عمیقاً در خدمت رژیم سلطنتی بود. مخالفت او با دولت امینی، به‌جز شرکت‌کردن در بازی سیاسی برای مشروعیت‌بخشیدن به دولت و نزدیک‌کردن امینی به جبهۀ ملی، دلیل دیگری نداشت. حضور او در سازمان افسران ناسیونالیست نیز احتمالاً انگیزه‌ای به‌جز تقویت آن سازمان برای مقابله با نفوذ سازمان افسران حزب تودۀ ایران در ارتش نداشته است.

مآخذ

آبادیان، حسین، زندگی‌نامۀ سیاسی دکتر مظفر بقایی، تهران، 1377 ش؛ بهزادی، علی، شبه‌خاطرات، تهران، 1377 ش؛ خواندنیهـا، تهران، 1340 ش، س 21، شم‍ ‍79، 81؛ شیفته، نصرالله، زندگی‌نامه و مبارزات سیاسی دکتر سید حسین فاطمی، مدیر روزنامۀ باختر، تهران، 1364 ش؛ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی، از فروغی تا فردوست، تهران، 1372 ش؛ عاقلی، باقر، شرح‌حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، تهران، 1380 ش؛ کاتوزیان، محمدعلی، مصدق و نبرد قدرت در ایران، ترجمۀ احمد تـدیـن، تهـران، 1379 ش؛ کیهـان، تهـران، 1340 ش، شم‍ 384‘5، 386‘5؛ مصدق در محکمۀ نظامی، به کوشش جلیل بزرگمهر، تهران، 1363 ش؛ مصور رحمانی، غلامرضا، خاطرات سیاسی، تهران، 1364 ش.

مسعود کوهستانی‌نژاد (دانا)