آزادگان، بزرگراه

آزادگان، بزرگراه \bozorg-rāh-e āzādegān\، از طولانی‎ترین بزرگراهها و معابر اصلی شهر تهران.
بـزرگـراه آزادگـان بـا 5/ 36 کمـ درازا از مهم‎تـریـن محورهای ارتباطی شهر تهران به شمار می‎رود. این بزرگراه کـه در امتداد شمال غربی ـ جنوب شرقی کشیده شده است، در حال حاضر (1394 ش)، از شمال غربی به بزرگراه همت و از جنوب شرقی به سه‌راه افسریه (بسیج مستضعفین) منتهی می‎شود. 
پیشینۀ ساخت بزرگراه آزادگان به سالهای پیش از انقلاب اسلامی بازمی‎گردد. برپایۀ اسناد موجود در معاونت فنی و عمرانی شهر تهران، در 1350 ش/ 1971 م، برای تکمیل شبکۀ آزادراهی بین‌استانی کشور در محدودۀ شهر تهران و همچنین تقویت شبکۀ سریع حمل‌و‌نقل شهر تهران، طرح اجرایی آزادراه کمربندی جنوب آغاز شد. 
این بزرگراه در زمان افتتاح، مسیر تندرو نداشت و تمامی بار ترافیک به محور کندروِ آن تحمیل می‎شد. سالها بعد، ساخت تندروهای آن در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفت و بنا شد تا پیش از آغاز سال 1392 ش، به بهره‎برداری برسد. مسیر کندروهـای بزرگراه بـا 15 کمـ درازا و 6 خط کندرو، سالها زیر بخش قابل توجهی از بار ترافیک شهری و بین‎شهری قرار داشت. 
در طرح اولیۀ ساخت بزرگراه آزادگان، پیش‎بینی شده بود که این بزرگراه از سه‌راه افسریه تا جادۀ آبعلی ادامه ‎یابد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی با پیگیری شهرداری تهران و همکاری سازمان برنامه‌و‌بودجه و وزارت راه‌و‌ترابری این بزرگراه و جاده‎های کناری آن احداث شد تا حریم آن حفظ شود. 
مهم‎ترین ورودی و خروجیهای بزرگراه آزادگان از شمال غربی به جنوب شرقی اینها ست: بزرگراه شهید همت، آزاد‌راه تهران ـ کرج، بزرگراه شهید لشکری، بزرگراه فتح، آزاد‌راه تهران ـ سـاوه، بزرگـراه آیت‎الله سعیدی (جـادۀ ساوه)، آزادراه خلیج فـارس (تهران ـ قم)، بزرگراه بهشت زهرا، بزرگراه شهید رجایی، بزرگراه دولت‎آباد، بزرگراه امام علی (ع) و سه‌راه افسریه (بسیج مستضعفین). افزون‌بر موارد یادشده، بزرگراه آزادگان دسترسیهای فرعی پرشماری را با پلها و خیابانهای اصلی و فرعی دارد. 
بخش عمده‌ای از بزرگراه آزادگان از 1385 تا 1392 ش، راه‎اندازی شد که به‌ترتیب بدین قرار است: 
1. پل غیرهم‌سطح آزاد‌راه تهران ـ کرج بـا آزادگان که دسترسیهـای شرقی و غربی هر دو مسیر آزاد‌راه تهران ـ کرج را به بزرگراه آزادگان فراهم کرده است. این پل 65 متر درازا دارد و دارای 8 باند رفت‌و‌برگشت تندرو و 4 باند رفت‌و‌برگشت کندرو است که در 8 آبان 1385 افتتاح گردید. 
2. بزرگراه آزادگان در حدفاصل شهید دستواره تا مقابل بوستان توسکا در 27 شهریور 1385 احداث شد. 
3. حدفـاصل آزاد‌راه تهران ـ کرج تـا بزرگراه فتح به درازای 4 کمـ ، که دارای 4 باند توزیع در تقـاطع آزاد‌راه تهران ـ کرج بـا کمربندی آزادگـان است. ایـن بخش در 26 آبان 1386 افتتاح شد. 
4. حدفاصل بزرگراه فتح تا قبل از جادۀ تهران ـ سـاوه که به‌منظور روان‎سازی تردد در کمربندی غرب تهران و همچنین جمع‎آوری آبهای سطحی و انتقال آن به کانال کن احداث شده است، در سال 1387 ش، گشایش یافت. 
5. تقاطع بزرگراه آزادگان ـ حکیم که شامل 4 رمپ راست‎گرد و 4 لوپ چپ‎گرد با 4 باند توزیع و مسیر دوچرخه‌سواری است، در 1389 ش افتتاح شد. در همان سال پس از مشخص‌شدن کاستیهای این پروژه، به دستور شهردار تهران عملیات ساخت تندروها در این محور در دستور کار قرار گرفت. 
6. قطعۀ نهایی تندروهای این بزرگراه، حدفاصل شمالِ کن تـا پل شهید کاظمی، به طول تقریبی 7 کمـ که دارای 7 مسیر رابط اصلی و دو مسیر رابط موقت است، در 27 اسفند 1391 افتتاح شد. 
7. تقاطع غیر‌هم‌سطح بزرگراه آزادگان با بزرگراه سعیدآباد، در جنوب غرب تهران که به‌صورت شبدری کامل احداث گردیده، و تأمین مجموعۀ دسترسیها در تمام جهات ترافیکی در آن پیش‎بینی شده است، افزون‌بر برقراری ارتباط بزرگراه آزادگان با بزرگراه سعیدآباد و مجموعۀ گذرگاههای منتهی به آن، کمربندی جنوب تهران را نیز به آزادراه تهران ـ ساوه پیوند می‎دهد. ایـن تقاطع غیرهم‌سطح از طریق دو پل روگذر، از روی عرض بزرگراه گذشته و به بزرگراه سعیدآباد متصل می‎شود. این پل 108 متر درازا و 50 متر پهنا دارد. این تقاطع در تاریخ 2 شهریور 1392 افتتاح شده است.
محورهای شهید کاظمی، شقایق و آیت‎اللٰه سعیدی از محورهای مهمی‌اند که در تقاطع با بزرگراه آزادگان، راههای ورودی و خروجی شهر تهران را تعیین می‎کنند. گفتنی است که 60٪ از ترافیک جنوب شهر تهران در 1392 ش، در این بزرگراه جریان داشته است. 
بار اصلی ترافیک این بزرگراه در روزهای تعطیل و پایانی هفته است که بیشترین حجم این تراکم مربوط بـه ورودی و خروجیهـای آزادراه تهران ـ کرج و بهشت‎ زهرا ست. کارکرد سفرهای بین‎شهری آن به‌مراتب بیش از سفرهای درون‎شهری است. این بزرگراه بار ترافیکی بسیار زیادی دارد و افزون‌بر خودروهای سبک، خودروهای سنگین نیز به‌‌دلیل وجود شهرکهای صنعتی که در امتداد مسیر وجود دارند، می‎توانند از این مسیر تردد کنند. 
تمامی لایه‎های آسفالتی در بزرگراه آزادگان از نوع آسفالت اصلاح‌شده‌ای است که با مواد ضد عریان‎شدگی مصالح سنگی ترکیب شده است تا روکش مسیر در طول زمان گرفتار فرسودگی زودرس نشود، زیرا مسیر ساخت بزرگراه آزادگان سالها محل برداشت شن و ماسه و مکان تجمع نخاله بوده است. افزون‌بر ریزدانگی و پایین‌بودن میزان باربری خاک منطقه، دپوی خاک دستی و نخاله‎های ساختمانی در دهه‌های گذشته، سبب اجرای عملیات خاک‌برداری تا عمق حدود 8متری در بخشهایی از مسیر تندروهای بزرگراه آزادگان شده بود؛ به همین منظور، هنگام ساخت، خاک مناسب جایگزین خاک پیشین شده است. عملیات روکش آسفالت بزرگراه آزادگان در 3 لایه صورت گرفته که از جنس مصالح کوهی شکسته است. 

مآخذ

«آشنـایی بـا بزرگراه آزادگـان»، همشهـری آنلاین (مل‍ )؛ «یک گام تا بهره‎برداری از بزرگراه آزادگان»، مجیران (مل‍ )؛ نیز:

Hamshahrionline, www. hamshahrionline. ir / details /  245046; Magiran, www.magiran.com/ npview.asp?ID= 2700684.
فهیمه خسروی آدینه‎وند