آجودان مخصوص، ملک

آجودان مخصوص، ملک \melk-e ājo(ū)dān-e maxsūs\، ملکی واقع در محلۀ سنگلج در تهران عهد ناصری.
بنابر «نقشۀ نجم‌الدوله» از دارالخلافۀ ناصری که در 1309 ق/ 1892 م، به چاپ رسیده است، در جنوب محلۀ سنگلج، در ضلع شمالی خیابان باغ معیرالممالک، مقابل «سربازخانۀ دروازه‌نو» و در میانۀ راسته‌بازاری، کوچۀ قنات‌آباد با جهت شمالی ـ جنوبی کشیده شـده است. در نبش جنوب غربی این کوچه، ملک آجودان مخصوص جانمایی گشته است (نک‍ : اطلس ... ، 85).
با توجه به اینکه در «نقشۀ نجم‌الدوله» تعریفی از ملک و خانه وجود ندارد و تفاوت این دو مکان، خاصه در این مورد، مشخص نشده است، درک اینکه اینجا محل سکونت آجودان مخصوص بوده است یا با توجه به علامت بازار در زیر این ملک، قطعه‌ای تجاری مانند دکان یا انبار بوده که به اجاره رفته است، دشوار می‌نماید. چراکه ازیک‌سو محتمل است که مقصود از آجودان مخصوص، مهدی خان، پسر فرخ خان امین‌الدولۀ کاشانی باشد؛ از سوی دیگر نیز در «نقشۀ نجم‌الدوله»، در جنوب شرقی محلۀ بازار، خانه‌ای در مجاورت عمارت مرحوم فرخ خان امین‌الدوله در کوچۀ امین‌الدوله (ه‍ م)، تحت عنوان خانۀ آجودان مخصوص نشان داده شده است( اطلس، 84).
با این اطلاعاتی که از نقشه به دست می‌آید، نمی‌توان در مورد نکته‌هایی از این دست، به نتیجۀ متقنی رسید. ازاین‌رو، با گمانه‌زنی و درنظرگرفتن جزئیاتی چون خانۀ آجودان مخصوص در محلۀ بازار، و همچنین قرابت این خانه با ملک پدری و خانوادگی‌اش که جز او، برادرش میرزا ابراهیم خان معاون‌الدوله نیز در همان کوچه و شاید هم در همان ملک پدری، ساکن بوده است (نک‍ : ه‍ د، امین‌الدوله، کوچه)، می‌توان محل سکونت مهدی خان آجودان مخصوص را در اینجا دانست و ملکِ کوچۀ قنات‌آباد او را به‌عنوان دکان یا انباری تعریف کرد.
مهدی خان در 1302 ق، پس از اینکه پدرزنش، آقا رضا خان آجودان مخصوص (عکاس‌باشی)، ملقب به اقبال‌السلطنه شد، لقب آجودان مخصوص گرفت و بعدها به وزیر همایون و قائم‌مقام نیز ملقب گشت.
امروزه (1397 ش) این ملک در خیابان مولوی، کوچۀ قنات‌آباد (شهید عباسعلی شاه‌حسینی) واقع است ( نقشه ... ).

مآخذ

اطلس تهران قدیم؛ نقشۀ تهران.

امیرحسین مرادخانی